Ważne!
We wskazanej sytuacji każda ze stron świadczy na rzecz drugiej strony usługę podlegającą opodatkowaniu VAT według stawki 23%. Szczegóły poniżej.
Odpłatne świadczenie usług opodatkowane VAT
Opodatkowaniu VAT podlegają czynności wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, w tym odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przy czym z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT.
Czy zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności jest świadczeniem usług?
Jak widać, definicja świadczenia usług jest bardzo szeroka. Świadczeniem usług jest nawet zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji, co wynika wprost z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. W konsekwencji świadczeniem usługi jest również dokonywane odpłatnie zrzekanie się roszczeń. Potwierdzają to w udzielanych wyjaśnieniach organy podatkowe, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 lipca 2018 r. (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.271.2018.1.IZ), w której czytamy, że:
(…) zrzeczenie się przez Wynajmującego roszczeń wobec Wnioskodawcy jest zaniechaniem działania, a więc w istocie zobowiązaniem się do powstrzymania się od dokonania czynności, tj. skorzystania przez Wynajmującego z prawa do wystąpienia na drogę sądową przeciwko Wnioskodawcy. Oznacza to więc, że w rozpatrywanej sprawie spełnione są przesłanki do uznania zrzeczenia się roszczeń wobec Wnioskodawcy za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy.
W konsekwencji organ podatkowy wyjaśnił, że (…) przedmiotowe wynagrodzenie na rzecz Wynajmującego stanowić będzie wynagrodzenie za konkretne świadczenie usługi w postaci zobowiązania do powstrzymania się od dokonania czynności, które podlega opodatkowaniu podatkiem na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z wypełnieniem dyspozycji art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy.
Ważne!
Świadczeniem usługi jest również odpłatne zrzeczenie się roszczeń. Potwierdzają to w udzielanych wyjaśnieniach organy podatkowe.
Wskazać jednocześnie należy, że o odpłatności dostaw towarów oraz świadczenia usług można mówić wtedy, gdy są dokonywane za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie to najczęściej ma formę pieniężną, jednak nie jest tak zawsze. Odpłatnymi dostawami towarów oraz odpłatnie świadczonymi usługami są również czynności wykonywane za wynagrodzeniem w naturze (np. w szczególności w formie towarów lub usług), w tym transakcje barterowe (zamiana towarów na towary, towarów na usługi, usług na usługi oraz usług na towary) lub częściowo barterowe.
W sytuacji przedstawionej w pytaniu wystąpi transakcja barterowa polegająca na wymianie usługi na usługę, tj.:
usługi świadczonej przez inwestora, polegającej na rezygnacji z dochodzenia roszczenia o naprawienie szkody, oraz
usługi świadczonej przez firmę budowlaną, polegającej na rezygnacji z dochodzenia roszczenia o zapłatę odsetek z tytułu nieterminowego uregulowania płatności za wykonaną pracę.
Stawki VAT przy transakcji barterowej
Świadczenie obu tych usług jest opodatkowane VAT według stawki podstawowej 23% (na podstawie art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Nie ma bowiem przepisu, który w przypadku świadczenia tych usług stanowiłby podstawę prawną do zastosowania obniżonej stawki VAT lub zwolnienia od VAT.
A zatem we wskazanej sytuacji obie strony powinny wystawić drugiej fakturę z VAT obliczonym według stawki 23% (przy założeniu, że ani spółka budowlana, ani inwestor nie korzystają z tzw. zwolnienia podmiotowego).
Podstawa opodatkowania w przypadku płatności w naturze
Kierując się treścią przepisów art. 29a ustawy o VAT przyjmuje się, że podstawę opodatkowania w przypadku zapłaty w naturze należy ustalać w oparciu o wartość otrzymywanych towarów lub usług, a nie w oparciu o wartość przekazywanych towarów lub usług. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do sztucznych różnic w podstawach opodatkowania przy transakcjach barterowych mieszanych, tj. transakcjach barterowych, w których świadczenia nie są ekwiwalentne i jedna ze stron dopłaca różnicę w pieniądzu (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 19 stycznia 2016 r., sygn. IBPP2/4512-861/15/AB, czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 13 grudnia 2016 r. (sygn. 1462-IPPP1.4512.745.2016.2.AS).
Ważne!
Przyjmuje się, że podstawę opodatkowania w przypadku zapłaty w naturze należy ustalać w oparciu o wartość otrzymywanych towarów lub usług, a nie w oparciu o wartość przekazywanych towarów lub usług.
Powoduje to, że w przedstawionej sytuacji faktura wystawiona przez spółkę budowlaną powinna zostać wystawiona na kwotę stanowiącą pomniejszoną o VAT wartość roszczenia przysługującego inwestorowi (tj. roszczenia o naprawienie szkody). Z kolei faktura wystawiona przez inwestora powinna zostać wystawiona na kwotę stanowiącą pomniejszoną o VAT wartość roszczenia przysługującego spółce budowlanej (tj. roszczenia o zapłatę odsetek z tytułu nieterminowego uregulowania płatności za wykonaną pracę).
Przy czym nie jest wykluczona sytuacja, że wartość obu roszczeń będzie taka sama. Wówczas faktury wystawione przez spółkę budowlaną oraz inwestora powinny zostać wystawione na te same kwoty.
Podstawa prawna:
- art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8, art. 29a oraz art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301
POWOŁANE INTERPRETACJE ORGANÓW PODATKOWYCH:
- interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 4 lipca 2018 r. (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.271.2018.1.IZ),
- interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 19 stycznia 2016 r. (sygn. IBPP2/4512-861/15/AB),
- interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 13 grudnia 2016 r. (sygn. 1462-IPPP1.4512.745.2016.2.AS).
Tomasz Krywan, doradca podatkowy