W dniu 27 lipca br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 97/16, podjął uchwałę następującej treści:
Komornik sądowy nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, pobieranej na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1138 ze zm.), o podatek od towarów i usług.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 4 maja 2016 r., przekazanego przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 14 września 2016 r., sygn. akt III CZP 55/16, do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu:
"Czy opłata egzekucyjna ustalona przez komornika sądowego na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.s.e. winna być powiększona o należność z tytułu podatku od towarów i usług, czy też zawiera w sobie kwotę podatku VAT?"
Polecamy: Biuletyn VAT
Rozstrzygnięte zagadnienie dotyczyło skutków uznania komorników sądowych przez Ministra Finansów - w drodze zmiany interpretacji ogólnej - za podatników podatku od towarów i usług w zakresie wykonywanych przez nich czynności. W sprawie, w której wyłoniło się zagadnienie prawne, komornik podwyższył pobieraną od dłużnika opłatę egzekucyjną o podatek od towarów i usług, dłużnik zaskarżył to postanowienie uznając, że nie ma po temu podstaw prawnych.
Sąd Okręgowy, który zadał pytanie prawne zauważył, że zagadnienie doliczania kwot podatku od towarów i usług do opłat egzekucyjnych nie zostało unormowane w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji ani w innej ustawie. Z przepisów ustawy o komornikach sądowych wynika, że wysokość opłaty egzekucyjnej jest ustalana albo jako określony procent wyegzekwowanego świadczenia albo jest oznaczona ryczałtowo sumą pieniężną. Analiza ich konstrukcji prowadzi do wniosku, że ich wysokość została określona jako wartość „sztywna”, co może sugerować, iż mogą one zostać pobrane jedynie w wysokości określonej w obowiązujących przepisach. Jednocześnie, zdaniem Sądu drugiej instancji, istnieje wiele argumentów, które przemawiają za przyjęciem przeciwnego stanowiska.
Sąd Najwyższy przekazując sprawę do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu nawiązał do uchwały z dnia 7 lipca 2016 r., III CZP 34/16 (BSN 2016, nr 7, s. 8), a także do powołanego w niej orzecznictwa. W uchwale tej przyjęto, że komornik sądowy, określając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego, nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, ustalonej na podstawie art. 49 ust. 1 i 2 u.k.s.e., o stawkę podatku od towarów i usług. Za taką koncepcją przemawiają również inne orzeczenia Sądu Najwyższego, w tym uchwała z dnia 30 stycznia 2007 r., III CZP 130/06 (OSNC 2008, nr 1, poz. 1) oraz postanowienie z dnia 14 września 2012 r., I UZ 86/12 (niepubl.), a także regulacja zawarta w art. 89 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 623).
Sąd Najwyższy w powiększonym składzie wskazał, że zagadnienie leży na pograniczu prawa administracyjnego i prawa cywilnego procesowego. Z tego względu, że rozstrzyganie zagadnień podatkowych nie należy do sądów powszechnych spojrzenie Sądu Najwyższego ma miejsce z perspektywy tych przepisów, o których musi orzekać w zakresie jaki jest niezbędny do rozpatrywania sprawy przez sąd. Opłata egzekucyjna tylko z punktu widzenia komornika to wynagrodzenie za świadczone usługi, ale dla dłużnika to opłata o charakterze daniny, opłaty publicznoprawnej zbliżonej do opłat sądowych, którą dłużnik ponosi za prowadzenie egzekucji. Ta należność publicznoprawna jest określona w ustawie o komornikach i egzekucji bardzo ściśle; w art. 49 ust 1 stanowczo wskazano jak ma być obliczona i jak jest jej wysokość.
Nie ma podstaw do doliczania do daniny publicznej kolejnej daniny jaką jest podatek. Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z art. 84 Konstytucji każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Podatek od towarów i usług jest oczywiście określony w ustawie, ale nie w taki sposób, który by pozwalał na doliczane go do opłat egzekucyjnych. Takiego przepisu, który by na to pozwalał nie ma – podkreślił Sąd Najwyższy.