Tak orzekł 13 czerwca 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości UE (sprawa C‑421/17 Szef Krajowej Administracji Skarbowej przeciwko Polfarmex Spółka Akcyjna w Kutnie) na gruncie art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.
Nieruchomość w zamian za umorzone akcje – interpretacja, wyrok, kasacja i wniosek prejudycjalny
Wyrok TSUE zapadł w postępowaniu z wniosku prejudycjalnego, który skierował Naczelny Sąd Administracyjny. Wniosek ten został złożony w ramach sporu toczącego się między Szefem Krajowej Administracji Skarbowej a Polfarmex Spółką Akcyjną w Kutnie (zwaną dalej „Polfarmexem”) w przedmiocie interpretacji indywidualnej wydanej dla tej spółki przez Ministra Finansów (Polska), w której stwierdził on, że transakcja, w ramach której Polfarmex zamierza przekazać nieruchomość na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej posiadaczem akcji wydanych przez Polfarmex tytułem zapłaty za nie w związku z umorzeniem akcji dopuszczonym w przepisach krajowych, podlega podatkowi od wartości dodanej (VAT).
W interpretacji indywidualnej Minister Finansów stwierdził, że przekazanie nieruchomości w zamian za umorzenie akcji należy uznać za odpłatną dostawę towaru w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Zdaniem Ministra Finansów, pomiędzy stronami transakcji zaistnieje więź o charakterze zobowiązaniowym, bowiem Polfarmex zobowiąże się przenieść na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej jego akcjonariuszem własność nieruchomości, a akcje podlegające umorzeniu będą wynagrodzeniem za tę czynność. Innymi słowy, dojdzie do dostawy towaru za wynagrodzeniem, w związku z czym omawiana transakcja powinna podlegać opodatkowaniu VAT.
Polfarmex nie zgodził się z tą interpretacją i w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi wniósł o jej uchylenie.
W wyroku z 10 marca 2015 r. WSA w Łodzi uchylił zaskarżoną interpretację, stwierdzając, że transakcja planowana przez Polfarmex nie będzie stanowić transakcji podejmowanej w ramach jego działalności gospodarczej, a ponadto, że przedmiotem oceny w zakresie opodatkowania VAT powinno być całe zdarzenie. W niniejszej sprawie chodzi o jedno zdarzenie, mające charakter złożony i składające się z umorzenia akcji oraz przekazania akcjonariuszowi wynagrodzenia w formie rzeczowej w zamian za umarzane akcje. Umorzenie akcji jest zatem ściśle powiązane z przekazaniem własności nieruchomości tytułem wynagrodzenia i obie części czynności są wzajemnie zależne. Z powyższego wynika, że przekazanie nieruchomości na rzecz akcjonariusza nie może być rozpatrywane jako autonomiczne i odrębne zdarzenie podlegające opodatkowaniu VAT, ponieważ w ustawie o VAT nie przewidziano opodatkowania umorzenia akcji.
Minister Finansów wniósł skargę kasacyjną od ww. wyroku WSA w Łodzi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
NSA we wniosku prejudycjalnym do TSUE wskazał, że wedle jego orzecznictwa w zakresie dotyczącym spółek z ograniczoną odpowiedzialnością przekazanie przez tego rodzaju spółkę nieruchomości wspólnikowi w zamian za nabycie udziałów posiadanych przez niego w tej spółce stanowi transakcję podlegającą opodatkowaniu zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. NSA wskazał, że pomimo podobieństwa pomiędzy umorzeniem udziałów i umorzeniem akcji, opodatkowanie VAT planowanej transakcji w rozpatrywanej przez niego sprawie budzi wątpliwości w odniesieniu do przesłanki działania w charakterze podatnika oraz odpłatnego charakteru wskazanej transakcji, jako że wskutek umorzenia akcji spółka akcyjna, taka jak Polfarmex, nie uzyska bezpośredniego wynagrodzenia, ponieważ akcje odpowiadające części jej kapitału zakładowego zostaną unicestwione, a ów kapitał zakładowy ulegnie stosowanemu obniżeniu.
Naczelny Sąd Administracyjny zapytał TSUE: „Czy przekazanie przez spółkę akcyjną nieruchomości akcjonariuszowi z tytułu umorzenia jego akcji stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112?”.
Polecamy: INFORLEX Ekspert
Polecamy: INFORLEX Biznes
Odpłatna dostawa w ramach działalności gospodarczej jest opodatkowana VAT - wyrok TSUE
Trybunał Sprawiedliwości UE przypomniał, że zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze. W myśl art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT „podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.
Działalnością gospodarczą w VAT jest wszelka działalność producentów, handlowców i osób świadczących usługi, niezależnie od jej celów lub rezultatów. Określona działalność jest więc zasadniczo uznawana za „gospodarczą”, jeżeli ma charakter stały i jest wykonywana w zamian za wynagrodzenie otrzymywane przez osobę, która ją wykonuje.
Zdaniem Trybunału za „działalność gospodarczą” uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.
Jak wskazał Trybunał w świetle przepisów dyrektywy VAT dana transakcja może podlegać opodatkowaniu VAT jedynie wówczas, gdy obejmuje ona przekazanie za wynagrodzeniem prawa własności przysługującego podatnikowi działającemu w tym charakterze na terytorium państwa członkowskiego.
Zdaniem Trybunału bezsporne jest, że transakcja planowana pomiędzy spółką Polfarmex a jej akcjonariuszem doprowadzi do przekazania prawa własności nieruchomości a Polfarmex będzie w tej transakcji podatnikiem. Spełniona też jest przesłanka miejsca dostawy nieruchomości - bowiem transakcja miała miejsce na terytorium państwa członkowskiego - w Polsce.
Odnośnie przesłanki „odpłatności” transakcji TSUE zauważył, że dostawa towarów jest dokonywana „odpłatnie” w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT jedynie wówczas, gdy pomiędzy dostawcą a odbiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż cena otrzymana przez dostawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości dostarczonego towaru (wyroki: z dnia 27 kwietnia 1999 r., Kuwait Petroleum, C‑48/97, EU:C:1999:203, pkt 26; z dnia 21 listopada 2013 r., Dixons Retail, C‑494/12, EU:C:2013:758, pkt 32).
W rozpatrywanym przypadku mamy (zdaniem TSUE) do czynienia z transakcją odpłatną, bowiem Polfarmex przekazuje własność nieruchomości swojemu akcjonariuszowi w zamian za posiadane przez niego akcje. W związku z tym, jako że obydwie strony przekazują sobie wzajemnie prawa własności, dokonują one transakcji zarówno w charakterze dostawcy, jak i w charakterze nabywcy. Ma tu więc miejsce wymiana świadczeń wzajemnych, z których jedno stanowi równowartość drugiego.
Dlatego TSUE stwierdził końcowo, że przekazanie przez spółkę akcyjną na rzecz jednego z jej akcjonariuszy własności nieruchomości, dokonane, jak w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym, tytułem wynagrodzenia za nabycie przez ową spółkę akcyjną, w ramach mechanizmu umorzenia akcji przewidzianego w przepisach krajowych, akcji posiadanych przez owego akcjonariusza w jej kapitale zakładowym, stanowi odpłatną dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu VAT, o ile owa nieruchomość jest związana z działalnością gospodarczą owej spółki akcyjnej.
Jednocześnie Trybunał zaznaczył, że jego wyrok nie dotyczy budynków, bowiem na podstawie art. 135 ust. 1 lit. j) dyrektywy VAT funkcjonuje zwolnienia z VAT obejmujące dostawy budynków, inne niż dostawy, o których mowa w art. 12 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy, który dotyczy dostaw budynku lub części budynku oraz związanego z nim gruntu, przed pierwszym zasiedleniem. Na podstawie tych przepisów rozpatrywanych łącznie Trybunał dokonał rozróżnienia między nowym a starym budynkiem, przy czym sprzedaż starego budynku nie podlega co do zasady opodatkowaniu VAT (zob. w szczególności wyroki: z dnia 12 lipca 2012 r., J.J. Komen en Zonen Beheer Heerhugowaard, C‑326/11, EU:C:2012:461, pkt 21; a także z dnia 16 listopada 2017 r., Kozuba Premium Selection, C‑308/16, EU:C:2017:869, pkt 30).
Natomiast odnośnie transakcji umorzenia akcji, z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że samo nabycie czy posiadanie akcji nie może być traktowane jako „działalność gospodarcza” w rozumieniu dyrektywy VAT. Samo dzierżenie tytułów uczestnictwa innych przedsiębiorstw nie stanowi wykorzystywania dóbr w sposób ciągły do celów zarobkowych, ponieważ ewentualna dywidenda będąca pożytkiem z tego uczestnictwa wynika z samej własności dóbr, a nie jest świadczeniem wzajemnym z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej w rozumieniu tejże dyrektywy (wyrok z dnia 26 maja 2005 r., Kretztechnik, C‑465/03, EU:C:2005:320, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo).
Pełna treść wyroku TSUE z 13 czerwca 2018 r. (sprawa C‑421/17)