Regulacji tej odpowiada art. 43 ust. 1 pkt 40 polskiej ustawy o VAT, zwalniający usługi w zakresie wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych. Rozpatrując tę kwestię podatnicy powinni mieć na uwadze wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 26.5.2016 r. w sprawie Bookit, sygn. C-607/14.
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Przetwarzanie płatności
Brytyjska spółka Bookit, działalność której była przedmiotem przywołanego wyroku, świadczyła usługi odnoszące się do przetwarzania płatności za pomocą karty debetowej lub kredytowej. Jej czynności dotyczyły obsługi transakcji zakupu biletów w kinach Odeon (innego podmiotu). Rola Bookit sprowadzała się, po pierwsze do świadczenia usług jako przedstawiciel Odeonu w ramach sprzedaży biletów. Po drugie Spółka świadczyła nabywcom biletów usługi przetwarzania płatności dokonywanych za pomocą kart polegających na uzyskiwaniu informacji o karcie od klienta i przekazywaniu tej informacji do agenta rozliczeniowego, uzyskiwaniu kodu autoryzacyjnego od agenta rozliczeniowego i ponownym przekazywaniu informacji dotyczących karty, w tym kodu autoryzacji, do agenta rozliczeniowego w ramach procesu rozliczeniowego.
TSUE musiał orzec, czy czynności przetwarzania płatności wykonywane przez Bookit są zwolnione z VAT jako transakcje dotyczące płatności.
Polecamy: Biuletyn VAT
Zakres zwolnienia z VAT według Trybunału Sprawiedliwości UE
W pierwszym rzędzie, Trybunał przypomniał swoje wcześniejsze orzecznictwo, w którym wskazano, że usługi przelewu lub usługi dotyczące płatności polegają na realizacji dyspozycji przekazania określonej sumy pieniędzy z jednego rachunku na drugi. Transakcje ta cechują się w szczególności tym, że powoduje zmianę sytuacji prawnej i finansowej istniejącej z jednej strony między udzielającym dyspozycji a beneficjentem, a z drugiej strony między nimi a ich bankiem, jak również, w odpowiednim przypadku, między bankami. Trybunał jednoznacznie ocenił, że usługi wykonywane przez Bookit nie są, tak zdefiniowanymi, usługami dotyczącymi płatności lub przelewów.
Jednocześnie wskazano, że zwolnienie z VAT może dotyczyć także niektórych czynności pomocniczych do tego typu usług. Trybunał stwierdził bowiem, że zwolnienie może obejmować niektóre usługi niebędące w swej istocie przelewami (płatnościami). Niemniej jednak, chodzi tu o świadczenia, których skutkiem jest pełnienie szczególnych i istotnych funkcji takich przelewów. Skutkiem tego typu usług powinno być przeniesienie środków pieniężnych, lub decydowanie o obciążeniu i uznaniu rachunków. Przy ocenie tej kwestii istotne jest zwłaszcza to, czy dany usługodawca, uczestniczący w przetwarzaniu płatności, przejmuje odpowiedzialność w zakresie przekształceń prawnych i finansowych odnoszących się do przelewu lub innej płatności zwolnionej z VAT.
Tak więc, Trybunał podzielił usługi pomocnicze, związane z przelewami lub płatnościami (które można określić jako usługi przetwarzania płatności) na dwie grupy:
- usługi zwolnione z VAT- muszą one jednakże pełnić szczególne i istotne funkcje przelewów (lub innych płatności);
- inne usługi, które nie spełniają powyższego warunku, a tym samym nie korzystają ze zwolnienia.
Jak więc widać, TSUE przyjął wąskie kryteria oceny możliwości zastosowania zwolnienia do poszczególnych czynności związanych z przetwarzaniem płatności. W konsekwencji, nawet ścisły związek danej usługi z dokonaniem przelewu lub innych płatności nie zawsze będzie skutkował zwolnieniem z VAT. Dotyczy to także wielu czynności, które są, co prawda, niezbędne do przeprowadzenia transakcji finansowej, ale nie spełniają istotnych funkcji tych transakcji.
Zastosowanie powyższych kryteriów przesądziło o tym, że usługi Bookit uznano za niekorzystające ze zwolnienia z VAT. Czynności tej Spółki, mimo że były niezbędne do pomyślnego przeprowadzenia transakcji przy zastosowaniu kart debetowych lub kredytowych, nie pełniły istotnych ich funkcji. Spółka co prawda, uczestniczyła w autoryzacji transakcji, ale to nie ona przekazywała środki pieniężne.
Stanowisko Trybunału a polska praktyka
TSUE, kierując się przepisami wspólnotowej dyrektywy w sprawie VAT przyjął, że ze zwolnienia korzystają także niektóre czynności pomocnicze do usług zwolnionych z podatku – w analizowanym przypadku do usług związanych z dokonywaniem przelewów lub płatności. Jednocześnie Trybunał zastrzegł, że dotyczy to jedynie wąsko rozumianych czynności.
Warto jednakże zauważyć, że regulacje przewidziane przez polskiego ustawodawcę pozwalają zapewne na szersze zastosowanie zwolnień z VAT w tym zakresie. Należy bowiem zwrócić uwagę na art. 43 ust. 13 ustawy o VAT. W świetle tego przepisu, zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element niektórych usług (min. usług w zakresie, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych), który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej. Powyższy, niemający odpowiednika w unijnej Dyrektywie VAT, przepis zwalnia także czynności pomocnicze stanowiące element usługi zwolnionej, które są właściwego i niezbędnego do jej świadczenia. Według oceny wyrażonej w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30.10.2014 r., sygn. I FSK 1489/13, regulacja ta dotyczy także części usługi zwolnionej, które są charakterystyczne, typowe i zarazem niezbędne do jej świadczenia. Jest to kryterium szersze niż przyjęte w orzecznictwie Trybunału, który wymaga by czynności pomocnicze posiadały istotne i specyficzne cechy usługi zwolnionej.
Wyrok NSA dotyczył innego stanu faktycznego, niż rozpatrywany w sprawie Bookit, ale także odnosił się do czynności związanych z obsługą transakcji przy zastosowaniu kart. Wydaje się, uwzględniając stanowisko NSA, że ustawa o VAT daje podstawy do zwolnienia w sytuacjach takich jak rozpatrzona przez Trybunał. Świadczenie Bookit było bowiem właściwe i niezbędne dla dokonania transakcji. Czynności te sprowadzały się w zasadzie do uczestniczenia w autoryzowaniu płatności, a więc nie miałby ekonomicznego sensu poza samą transakcją finansową. Bez takiej autoryzacji płatności przy zastosowaniu karty nie doszłyby natomiast do skutku.
Pamiętać należy, że polscy podatnicy mogą się powoływać na zwolnienie z ustawy o VAT nawet jeśli, jest ono sprzeczne (w naszym przypadku zbyt szerokie) z prawem unijnym. Niemniej jednak, trzeba zauważyć, że organy podatkowe wielokrotnie przyjmowały ścisłe rozumienie analizowanych zwolnień z VAT.
Przykładowo można wskazać na interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 29.1.2015 r., znak IPPP3/443-1091/14-2/ISZ, oraz na interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 18 listopada 2014 r., znak ILPP4/443-426/14-2/ISN.
W rozstrzygnięciach tych organy powoływały się na, wynikające z orzecznictwa TSUE, wąskie kryteria do zastosowania zwolnienia z VAT do czynności pomocniczych do usług finansowych. Nie odnoszono się w nich natomiast do zaprezentowanej w orzecznictwie NSA tezy o szerszym zakresie zwolnienia przyjętym w polskiej ustawie o VAT w porównaniu do regulacji unijnych.
Biorąc powyższe pod uwagę, w obecnym stanie prawnym, podatnicy nie powinni wykluczać sporów z fiskusem w tej kwestii.
Michał Samborski, konsultant podatkowy ECDDP Sp. z o.o.