SPIS TREŚCI
Zawieranie umów leasingu z nieprzedsiębiorcami
Dotychczas podatnik mógł zawrzeć z osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej umowę nazwaną umową leasingu, ponieważ przepisy kodeksu cywilnego nie stały temu na przeszkodzie. W takim przypadku leasingodawca nie uzyskiwał jednak prawa do rozliczania kosztów i przychodów w myśl zasad rozdziałów 4a ustaw o podatkach dochodowych i musiał stosować zasady ogólne (zgodnie z art. 17l u.p.d.o.p. i art. 23l u.p.d.o.f.). Wyłączało to m.in. specyficzne traktowanie przepływów pieniężnych w leasingu finansowym i prowadziło do rozliczania takich umów, jak umowy najmu czy dzierżawy.
Od 1 lipca 2011 r. leasingodawcy mogą zawrzeć umowę leasingu z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej, jednocześnie zachowując prawo do stosowania korzystnych podatkowo przepisów leasingowych. Stosując pewne uproszczenie, w dalszej części tekstu dla określenia osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej będę używał także terminu „konsument”, zaś dla stron umów leasingu prowadzących działalność leasingową – terminu „podmioty profesjonalne”.
Nowe regulacje a leasing operacyjny
Reguły podatkowego kwalifikowania przepływów pieniężnych z tytułu umowy leasingu operacyjnego zostały określone w art. 17b ust. 1 u.p.d.o.p. i art. 23b ust. 1 u.p.d.o.f. Umowa pomiędzy profesjonalistą a konsumentem będzie spełniała wymogi umowy leasingu operacyjnego, jeśli:
1) zostanie zawarta na czas oznaczony,
2) suma ustalonych w niej opłat pomniejszona o należny podatek od towarów i usług będzie odpowiadać co najmniej wartości początkowej przedmiotu leasingu.
Nie jest tu konieczne zachowywanie czasu minimalnego trwania umowy, wynoszącego co najmniej 40 proc. normatywnego okresu amortyzacji, wystarczy zawarcie umowy na jakikolwiek czas określony.
Nie zmieniło się natomiast nic, jeśli chodzi o warunki umowy konieczne dla uznania jej za umowę leasingu zawartą pomiędzy profesjonalistami. I tak, w dalszym ciągu są to:
1) czas określony stanowiący co najmniej 40 proc. normatywnego okresu amortyzacji (lub 10 lat dla nieruchomości) oraz
2) suma opłat pomniejszona o należny VAT równa co najmniej wartości początkowej przedmiotu leasingu.
Uwaga
Przy zawieraniu umowy z konsumentem nie będzie konieczne zachowywanie czasu minimalnego trwania umowy wynoszącego co najmniej 40 proc. normatywnego okresu amortyzacji.
Oddanie przedmiotu leasingu do dalszego korzystania
Kolejnymi przepisami, w których pojawiły się zmiany, są reguły dotyczące oddania przedmiotu leasingu po zakończeniu podstawowego okresu trwania umowy leasingu operacyjnego dotychczasowemu leasingobiorcy do dalszego korzystania. W przypadku oddania przedmiotu umowy leasingu konsumentowi przychodem finansującego będą opłaty ustalone przez strony tej umowy, także wtedy gdy znacznie odbiegają od wartości rynkowej.
W odniesieniu do podmiotu profesjonalnego jako korzystającego brak jest wyraźnego zezwolenia na zastosowanie w takiej sytuacji cen innych niż rynkowe. Prowadzi to do wniosku, że w przypadku oddania przedmiotu leasingu do korzystania podmiotowi profesjonalnemu opłaty inne niż rynkowe mogą być zakwestionowane przez organy podatkowe.
Warto pamiętać, że to dalsze korzystanie nie musi się już odbywać na mocy umowy leasingu. Oddanie do używania może mieć miejsce także na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy, której istotą jest odpłatne oddanie do używania określonego składnika majątkowego.
PRZYKŁAD
GAWLEAS Sp. z o.o. zawarła jako finansujący dwie umowy leasingu operacyjnego samochodów osobowych: pierwszą z panem Janem Góreckim – osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, drugą z CHATABUD Sp. z o.o. Po zakończeniu umów GAWLEAS oddał pojazdy dotychczasowym korzystającym do dalszego używania na podstawie nowo zawartych umów najmu, ustalając miesięczne odpłatności na poziomie 500 zł w pierwszym przypadku (decydowały pozabiznesowe względy towarzyskie) oraz 1400 zł dla CHATABUD. Cena rynkowa wynajmu nowego pojazdu o adekwatnych parametrach kształtuje się na poziomie ok. 2000 zł miesięcznie. Czy ustalone ceny mogą być kwestionowane przez organy skarbowe? Jak będą wyglądać rozliczenia podatkowe stron w trakcie trwania umów?
W przypadku wydania przedmiotu leasingu do korzystania po zakończeniu umowy leasingu operacyjnego konsumentowi (pan Jan) przepisy art. 17e ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p. oraz analogicznie art. 23e ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f. wprost przewidują możliwość ustalenia ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.
W drugim przypadku cena jest niższa niż rynkowa, jednakże w mojej opinii nie można uznać, że odbiega od niej znacznie. Należy zauważyć, że po pierwsze – w toku trwania umowy leasingu wartość maszyny została już finansującemu spłacona, najpewniej wraz ze stosownymi odsetkami, a po drugie – w chwili wydania maszyna nie jest już nowa, co także powinno mieć wpływ na cenę usługi.
Odnośnie do podatkowego rozliczania stron ww. umów w czasie ich trwania należy zauważyć, że w obu przypadkach przychodem GAWLEAS będą otrzymywane raty leasingowe, które w przypadku CHATABUD (tylko!) będą także kosztem podatkowym. Ponieważ pan Jan nie prowadzi działalności gospodarczej, nie będzie miał prawa rozpoznać wydatków z tytułu rat leasingowych jako kosztów podatkowych.
Nowe regulacje a leasing finansowy
Konsument będzie mógł być korzystającym także w przypadku umów leasingu finansowego uregulowanych w art. 17f u.p.d.o.p. oraz art. 23f u.p.d.o.f. Przypomnijmy, że dla uznania umowy za podatkową umowę leasingu finansowego konieczne jest, aby:
1) umowa leasingu została zawarta na czas oznaczony,
2) suma ustalonych w niej opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiadała co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, oraz
3) umowa zawierała postanowienie, że odpisów amortyzacyjnych w podstawowym okresie umowy leasingu dokonuje korzystający.
Jeżeli umowa spełnia ww. warunki, to do przychodów finansującego i odpowiednio do kosztów uzyskania przychodów korzystającego nie zalicza się opłat z tytułu rat leasingowych w części stanowiącej spłatę wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. W przypadku korzystającego będącego konsumentem trzeci warunek, który powinna spełniać umowa leasingu finansowego, jest inny. Mianowicie umowa zamiast zapisu, że „odpisów amortyzacyjnych w podstawowym okresie umowy dokonuje korzystający”, musi zawierać zapis, że „finansujący rezygnuje z dokonywania odpisów amortyzacyjnych” – art. 17f ust. 1 pkt 1 lit. b u.p.d.o.p. oraz art. 23f ust. 1 pkt lit. b u.p.d.o.f. w nowym brzmieniu.
PRZYKŁAD
Pan Mieczysław Wcześniak prowadzący działalność gospodarczą w zakresie leasingu pojazdów pod firmą „Mieczysław Wcześniak Car-Lease” zawarł jako finansujący dwie umowy leasingu finansowego samochodów osobowych: pierwszą z panią Wandą nieprowadzącą działalności gospodarczej, drugą zaś z CINTAXI Sp. z o.o. W obu umowach ustalono raty z podziałem na część kapitałową (spłata wartości początkowej pojazdów) oraz część odsetkową. Czy w obu przypadkach firma „Car-Lease” może nie zaliczać do przychodów kapitałowej części raty? Dodatkowo w obu przypadkach korzystający chcieliby nabyć pojazdy po zakończeniu umowy za symboliczną złotówkę. Czy to możliwe?
W obu przypadkach kapitałowa część raty nie musi być zaliczana do przychodów „Car-Lease” i może być neutralna podatkowo dla „Car-Lease”, jeżeli umowa z CINTAXI zawiera zapis, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje właśnie CINTAXI (art. 23f ust. 1 pkt 3 lit. a u.p.d.o.f. oraz art. 17f ust. 1 pkt 3 lit. a u.p.d.o.p. w nowym brzmieniu), a umowa z panią Wandą – zapis o rezygnacji z dokonywania odpisów przez „Mieczysław Wcześniak Car-Lease” (art. 23f ust. 1 pkt 3 lit. b u.p.d.o.f. oraz art. 17f ust. 1 pkt 3 lit. b u.p.d.o.p. w nowym brzmieniu).
Cena sprzedaży po zakończeniu umowy leasingu finansowego może być w zasadzie dowolna (nawet symboliczna złotówka) w obu przypadkach, ponieważ przepis, który ustanawia tę zasadę (art. 17g ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. oraz art. 23g ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f.), odnosi się zarówno do podmiotów profesjonalnych, jak i konsumentów. Zarówno CINTAXI, jak i pani Wanda uzyskają prawo nabycia pojazdu, zaś „Mieczysław Wcześniak Car-Lease” jako finansujący – prawo do zbycia pojazdu po cenie niższej niż rynkowa, bez narażania się na ryzyko kwestionowania ceny przez organy podatkowe.
Nowe przepisy stanowią istotne rozbudowanie już istniejących uregulowań. Pozwalają zawierać podatkowe umowy leasingu z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej występującymi w roli korzystających. Po wprowadzeniu zmian finansujący, podpisując takie umowy, zachowują prawo do odmiennego podatkowego kwalifikowania przepływów pieniężnych wynikających z umowy, co jest widoczne zwłaszcza w przypadku specyficznej podatkowo umowy leasingu finansowego (część kapitałowa raty neutralna podatkowo, brak amortyzacji u finansującego).
Należy podkreślić, że także w przypadku umów z konsumentami mogą zostać zastosowane korzystne zasady sprzedaży przedmiotu leasingu na koniec umowy, i to zarówno w przypadku leasingu operacyjnego, jak i leasingu finansowego. Przepisy ustanawiające reguły ustalania ceny sprzedaży przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy leasingu operacyjnego nie rozróżniają, czy chodzi o umowę z konsumentem czy o umowę między podmiotami profesjonalnymi. Analogicznie przepisy ustanawiające reguły ustalania ceny sprzedaży przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy leasingu finansowego również nie czynią rozróżnienia między umową z konsumentem a umową między podmiotami profesjonalnymi.
W praktyce oznacza to, że konsument jako korzystający będzie miał prawo nabyć, a finansujący prawo sprzedać przedmiot leasingu po zakończeniu umowy po cenie nie niższej niż tzw. hipotetyczna wartość netto (dla leasingu operacyjnego) bądź cenie dowolnej (dla leasingu finansowego).
Słownik terminologiczny
Leasing konsumencki – leasing zawierany z leasingobiorcami będącymi osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej.
Podstawa prawna:
• art. 17a–17l ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn.zm.),
• art. 23a–23l ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn.zm.),
• art. 9 pkt 3–7 i art. 12 pkt 5–9 ustawy z 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 106, poz. 622).