Jestem główną księgową w przedsiębiorstwie produkcyjnym. Proszę o wskazówki, jak dokonywać kontroli dokumentów księgowych. Jaką rolę odgrywa w tym instrukcja sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów?
RADA
Kontrola dokumentów księgowych powinna być prowadzona pod względem rachunkowym, merytorycznym i formalnym. Jednostka opracowując instrukcję sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów powinna przyjmować zasady zawarte w różnych regulacjach prawnych z zakresu m.in. podatków, ubezpieczeń społecznych, prawa pracy.
UZASADNIENIE
Kontrola dokumentów księgowych powinna być prowadzona pod względem rachunkowym, merytorycznym i formalnym. W celu sprawniejszego przebiegu kontroli jednostka może opracować odpowiednią instrukcję. Kierownik jednostki wprowadzając instrukcję sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów określa zakres i obszar kontroli oraz wyznacza osoby do jej sprawowania.
Kontrola rachunkowa polega na sprawdzeniu, czy dokument jest wolny od błędów rachunkowych.
Kontrola merytoryczna polega na zbadaniu, czy wykonanie danej operacji gospodarczej było zgodne z wcześniejszymi planami, zamówieniami lub zawartymi umowami.
Kontrola formalna to zbadanie wiarygodności dowodów księgowych dokumentujących zdarzenia gospodarcze oraz zbadanie prawidłowości ich sporządzania.
Odpowiedź na pytanie, jak powinien być sporządzony prawidłowy dowód księgowy, znajdujemy w art. 21 ust. 1 ustawy o rachunkowości.
Zgodnie z tym przepisem dowód księgowy powinien zawierać co najmniej:
1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru indentyfikacyjnego,
2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej,
3) opis operacji oraz jej wartość określoną, jeżeli to możliwe, także w jednostkach naturalnych,
4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą, także datę sporządzenia dowodu,
5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,
6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.
UWAGA!
Można zaniechać zamieszczania na dowodzie danych, o których mowa w ust. 1 pkt 5 i 6, jeżeli wynika to z odrębnych przepisów lub techniki dokumentowania zapisów księgowych (art. 21 ust. 1a ustawy o rachunkowości).
Takimi odrębnymi przepisami są w szczególności przepisy rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług.
W § 9 ust. 1 tego rozporządzenia wskazano elementy, jakie powinna zawierać faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży. Nie ma wśród nich punktu zobowiązującego do zamieszczania na fakturze podpisów sprzedawcy oraz nabywcy towarów i usług.
Wskazane rozporządzenie Ministra Finansów w § 9 zawiera ponadto inne zasady odnoszące się m.in. do wystawiania faktur w szczególnych sytuacjach oraz wykazywania i zaokrąglania kwot wykazywanych w fakturze.
UWAGA!
Jednostka opracowując instrukcję sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów powinna przyjmować zasady zawarte w regulacjach prawnych dotyczących podatku od towarów i usług oraz innych ustawach i przepisach wykonawczych, w szczególności z zakresu podatków, ubezpieczeń społecznych, prawa pracy.
Szczególną uwagę należy zwrócić na dowody wewnętrzne. Zasady sporządzania dowodów wewnętrznych zazwyczaj nie są regulowane przez ustawy czy rozporządzenia. Ważne jest ustalenie i przestrzeganie zasad ich sporządzania oraz kontroli. Dowody te, np. raport kasowy, raport sklepowy, rozchód wewnętrzny materiałów, dokumentują bowiem gospodarkę majątkiem jednostki.
Obok kontroli dowodów księgowych pod względem rachunkowym, merytorycznym i formalnym funkcję kontrolną powinna spełniać ewidencja tych dowodów w księgach rachunkowych.
W dokumentacji opisującej przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowości jednostka powinna określić m.in. sposoby prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej (art. 10 ust. 1 pkt 3a ustawy o rachunkowości).
Ustalenie zasad prowadzenia w jednostce odpowiedniej liczby kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązań z kontami księgi głównej może zapewnić w znacznej mierze kontrolę dowodów źródłowych oraz zapobiec nieprawidłowościom i nadużyciom.
Marianna Sobolewska
biegły rewident
• art. 10 ust. 1 pkt 3a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539
• § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 95, poz. 798; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 102, poz. 860