Prowadzę działalność gospodarczą w oparciu o podatkową księgę przychodów i rozchodów. Moje pytanie dotyczy faktur za telefon, energię elektryczną i gaz. Faktury te otrzymuję pod koniec miesiąca, np. 25 grudnia, a termin ich płatności przypada w następnym miesiącu, np. 5 stycznia. W którym miesiącu mogę ująć te kwoty w kosztach uzyskania przychodu. Czy będzie to miesiąc otrzymania faktury, czy miesiąc zapłaty?
Przepisy ustawy o p.d.o.f. dają podatnikom prowadzącym księgę przychodów i rozchodów możliwość wyboru co do sposobu prowadzenia księgi. Zgodnie z tzw. metodą kasową koszty uzyskania przychodu są potrącane tylko w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione. Przy prowadzeniu księgi metodą memoriałową koszty potrącane są w tym roku podatkowym, którego dotyczą. Ta metoda prowadzenia księgi pozwala podatnikom ujmować w kosztach danego roku wydatki, które dotyczą danego roku, poniesione w latach poprzednich, oraz wydatki jeszcze nie poniesione, ale już znane co do wielkości i rodzaju.
Odnosząc powyższe do problemu podatnika, można powiedzieć, że:
• przy metodzie kasowej – fakturę za media (telefon, prąd, gaz, woda itp.) otrzymaną w grudniu 2005 r., której termin płatności przypada w styczniu 2006 r., podatnik ujmie w kosztach w styczniu 2006 r.,
• przy metodzie memoriałowej – fakturę taką podatnik ujmie w kosztach w grudniu 2005 r., tj. w miesiącu otrzymania faktury.
Taki sposób ujmowania tego typu kosztów potwierdzają także urzędy skarbowe. Przykładowo, w piśmie Urzędu Skarbowego w Tarnowskich Górach z 15 marca 2005 r. (nr PDI/005-4/415/2/05) czytamy:
„(...) Poruszony przez Panią problem dotyczy momentu zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodów. We wniosku formułuje Pani stanowisko, że koszt poniesiony (zarachowany) nie musi oznaczać zapłacony, a przyjęcie zasady ujmowania kosztów w dacie ich poniesienia nie oznacza metody kasowej. Stąd też fakturę za czynsz czy usługi telekomunikacyjne wystawione 31 grudnia 2004 r. ujęłaby Pani w podatkowej księdze przychodów i rozchodów w grudniu 2004 roku, mimo że zapłata przypada na następny miesiąc.
(...) Kosztem podatkowym jest więc koszt poniesiony. Językowa wykładnia pojęcia „poniesiony” wskazuje na czas dokonany.
A zatem chodzi tu o taki stan, w którym nastąpiło obciążenie kosztem nie tylko w sensie ewidencyjnym, ale w znaczeniu realnym, np. poniesiono wydatek. Stosownie do postanowień art. 22 ust. 4 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych koszty uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6, są potrącane tylko w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione (metoda kasowa). Wybór tej metody oznacza, że wydatki zaliczane są do kosztów według daty ich poniesienia, bez względu na to, jakiego okresu dotyczą. Odstępstwo od tej zasady, polegające na potrącalności kosztów w tym roku podatkowym, którego dotyczą, ma zastosowanie do podatników, którzy prowadzą księgi rachunkowe, oraz do tych tylko podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów, którzy prowadzą je w sposób umożliwiający wyodrębnienie kosztów odnoszących się tylko do danego roku podatkowego (metoda memoriałowa). Zasada ta została wymieniona w art. 22 ust. 5 i 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z powyższego wynika, że podatnik prowadzący księgę przychodów i rozchodów ma do wyboru dwie metody ewidencjonowania kosztów. Przy czym ustawodawca zastrzegł, że raz przyjęte zasady ujmowania wydatków w kosztach należy stosować konsekwentnie w każdym roku prowadzenia księgi przychodów i rozchodów. Reasumując, sposób ujmowania wydatków poniesionych przez podatnika w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (...). W związku z przyjęciem przez Panią metody kasowej wydatek w postaci opłaty za czynsz czy usługi telekomunikacyjne powinna Pani zaksięgować w momencie jego faktycznego poniesienia, tj. z chwilą dokonania zapłaty.
Nie sposób jednak nie zadać pytania – czy jest to jedyna możliwa interpretacja? Powyższe pismo nie zostało przywołane bez przyczyny, ponieważ oddaje istotę problemu co do rozumienia pojęcia „koszt poniesiony”. Urząd przyjął, że pojęcie to oznacza koszt zapłacony, z czym można dyskutować. Gdyby pojęcie to miało oznaczać koszt zapłacony, to ustawodawca posługiwałby się pojęciem „koszt zapłacony”, a nie „koszt poniesiony”. Ponadto przepisy nie mogą różnie traktować dwóch podatników znajdujących się w identycznej sytuacji. Zasada wykładni prawa w zgodzie z Konstytucją przewiduje zasadę równości wobec prawa (w tym prawa podatkowego).
A tak byłoby, gdyby „koszt poniesiony” rozumiany był wyłącznie jako „koszt zapłacony”.
PRZYKŁAD
Podatnik prowadzący księgę metodą memoriałową otrzymał fakturę za telefon w grudniu 2005 r. i ujął ją w kosztach w kolumnie 14 księgi. Podatnik prowadzący księgę metodą kasową otrzymał fakturę w grudniu, ale nie miał prawa ująć jej w kosztach, ponieważ nie dokonał zapłaty. Termin zapłaty faktury przypadał na styczeń. Załóżmy, że żaden z podatników nie zapłacił za swoją fakturę (mimo starań telekomunikacji). Jednak podatnik prowadzący księgę memoriałowo ujął jej wartość w kosztach, natomiast prowadzący księgę kasowo takiego prawa nie ma.
Zdaniem autora, możliwe jest uznanie, że pojęcie „koszt poniesiony” jest pojęciem szerszym i oznacza koszt, który został prawidłowo udokumentowany i dotyczy świadczenia już wykonanego, ale niekoniecznie opłaconego. Takie rozumienie pojęcia „kosztu poniesionego” pozwala na ujmowanie faktur za media w miesiącu ich otrzymania, także przez podatników prowadzących księgę metodą kasową, przy czym przedstawione wątpliwości świadczą o potrzebie przeprowadzenia odpowiednich zmian. Przeprowadzone zmiany powinny odejść, w przypadku księgi przychodów i rozchodów, od dualizmu metod prowadzenia księgi i ustalić jeden sposób jej prowadzenia, zwłaszcza że w praktyce przedstawiony problem dotyczy ograniczonej grupy wydatków ujmowanych w kolumnie 12 i 14 księgi (faktury za media, faktury za remonty itp.). Większość wydatków (towary handlowe i materiały podstawowe, wynagrodzenia, odpisy amortyzacyjne) ujmowana jest w kosztach w oparciu o przepisy szczególne i dla ich ujęcia sposób prowadzenia księgi nie ma znaczenia.
Jednak biorąc pod uwagę stanowisko organów podatkowych, najpraktyczniej jest postępować tak jak ustalono na początku, tj.:
• przy metodzie kasowej – fakturę za media otrzymaną w grudniu 2005 r., której termin płatności przypada w styczniu 2006 r., ująć w kosztach w styczniu 2006 r.,
• przy metodzie memoriałowej – fakturę taką ująć w kosztach w grudniu 2005 r., tj. w miesiącu otrzymania faktury.
Edward Żurański
Podstawa prawna:
art. 22 ust. 4, 5 i 6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.).