Prowadzę skład budowlany oraz hurtownię ceramiki i armatury sanitarnej. W stosunku do stałych klientów realizuję dostawy towarów z odroczonym terminem zapłaty (tzw. kredyt kupiecki).
Również sam korzystam z tego typu kredytów. Czy naliczone przeze mnie, lecz nie uiszczone przez kontrahenta odsetki są moim przychodem, a u niego nieodpłatnym świadczeniem? Czy naliczone, lecz nie zapłacone odsetki mogę zaliczyć do kosztów? Jak rozliczyć w czasie koszty nabycia towarów wydanych z odroczonym terminem płatności?
RADA
Udzielając kredytu kupieckiego, ma Pan prawo zażądać od kontrahenta tzw. odsetek handlowych, które są dla celów podatkowych traktowane jak odsetki za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Po stronie Pana jako wierzyciela rezygnującego z żądania naliczonych odsetek od kredytu kupieckiego nie wystąpi przychód do opodatkowania. Po stronie Pana kontrahenta wartość niedochodzonych odsetek nie może być ujmowana jako nieodpłatne przysporzenie majątkowe. Do kosztów będzie Pan mógł zaliczyć wyłącznie odsetki uiszczone. Jednostki prowadzące księgi rachunkowe oraz ci podatnicy, którzy ewidencjonują zdarzenia gospodarcze w podatkowej księdze przychodów i rozchodów i stosują memoriałową metodę rozliczania kosztów, potrącają koszty w dacie otrzymania odpowiadającego tym kosztom przychodu.
UZASADNIENIE
Kredyt kupiecki to instrument bardzo często spotykany w praktyce obrotu gospodarczego. Od trzech lat cywilnoprawne skutki jego stosowania reguluje ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, która została wprowadzona w celu przeciwdziałania zatorom płatniczym oraz dla ochrony szerokiej rzeszy kontrahentów mających słabszą pozycję na rynku.
Istota odsetek handlowych
Regulacje zawarte w ww. ustawie dają przedsiębiorcom m.in. możliwość otrzymania odsetek (w wysokości odsetek ustawowych), mimo że nie zostały one zastrzeżone w umowie, a świadczenie kontrahenta nie jest jeszcze wymagalne.
I tak, jeżeli strony w kontrakcie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
Jeśli natomiast termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego - do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień wymagalności uważa się w tym wypadku datę określoną w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, a w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku.
Odsetki tzw. handlowe nie są formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału, mimo że uprawnienie do ich naliczania dotyczy okresu przed wymagalnością świadczenia, a transakcja, z której wynikają, nosi potoczną nazwę kredytu kupieckiego.
Omawiany rodzaj odsetek, tak jak odsetki za zwłokę pobierane na podstawie art. 481 k.c., pełnią funkcję odszkodowawczą i waloryzacyjną. To podobieństwo przesądza o konieczności identycznego traktowania obydwu świadczeń od strony podatkowej.
Odsetki jako dług i wierzytelność
Za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane (art. 14 ust. 1 updof). Jednak wierzyciel, w tym wypadku Pan, rezygnujący z żądania odsetek od kredytu kupieckiego nie musi się obawiać, że wystąpi u niego przychód do opodatkowania. Chroni go przed tym art. 14 ust. 3 pkt 2 updof, zgodnie z którym:
Do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych, odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.
Z kolei po stronie Pana dłużnika wartość odsetek niedochodzonych przez wierzyciela nie powinna być ujmowana jako nieodpłatne przysporzenie majątkowe. Z istoty zawartego pomiędzy stronami kontraktu handlowego wynika bowiem pełna ekwiwalentność wzajemnych świadczeń: wierzyciel dostarcza towar, a dłużnik zobowiązuje się uiścić umówioną cenę. Przesunięcie w czasie terminu zapłaty jest tu tylko warunkiem dodatkowym, wynikającym z realiów życia gospodarczego.
Jednocześnie odsetki naliczone (czyli takie, których wysokość jest już znana) w przypadku udzielenia Panu kredytu kupieckiego, lecz nie uiszczone przez Pana albo umorzone przez Pana wierzyciela, nie mogą stanowić kosztów podatkowych na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 32 updof.
Kredyt kupiecki a rozliczanie kosztów w czasie
Zgodnie z art. 22 ust. 5 updof, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r., u podatników prowadzących księgi rachunkowe, a także u pozostałych podatników, którzy spełniają kryteria określone w art. 22 ust. 6 tej ustawy i stosują metodę memoriałową, koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami, poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody.
Wydatki na zakup towarów handlowych to typowy przykład kosztów bezpośrednio związanych z przychodami, wobec czego ma do nich zastosowanie powyższa reguła.
Niestety wyłania się w tym miejscu pewna trudność interpretacyjna, wynikająca z niespójności terminologicznej cytowanego przepisu oraz art. 14 ust. 1c ustawy. W treści przytoczonej normy mowa jest o „przychodach osiągniętych”, co wobec braku legalnej definicji użytego określenia u niektórych budziło wątpliwości, czy ustawodawcy nie chodziło przypadkiem o kwoty faktycznie uzyskane w sensie kasowym (wpłacone). Przyjmując taką interpretację, podatnik mógłby rozliczyć koszty nabycia towarów handlowych przeznaczonych do odsprzedaży dopiero po otrzymaniu od kontrahenta zapłaty za nie. To rozwiązanie byłoby bardzo niekorzystne dla wszystkich, którzy dostarczają towar z odroczonym terminem płatności.
Należy uznać, że nie taka była intencja ustawodawcy. Do 1 stycznia br. możliwość rozliczenia kosztu uzależniona była od otrzymania przychodu, który owego kosztu dotyczył, i zasada ta obowiązuje nadal, pomimo nieprecyzyjnej redakcji art. 22 ust. 5 updof. Za datę otrzymania przychodu z działalności gospodarczej, zgodnie z nową redakcją art. 14 ust. 1c, uważa się:
dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (w tym także częściowego wykonania usługi), nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.
W kontekście tego przepisu cena nabycia towaru objętego kredytem kupieckim może się stać kosztem podatkowym już z datą wydania towaru klientowi.
Podstawa prawna:
- art. 14 ust. 1 i 1c, ust. 3 pkt 2; art. 22 ust. 5 i ust. 6; art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 249, poz. 1824
- art. 481 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 133, poz. 935
- art. 5 i art. 6 ustawy z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych - Dz.U. Nr 139, poz. 1323; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808
Małgorzata Rymarz
ekspert w zakresie podatków dochodowych