RADA
W tej sytuacji różnice kursowe mogą powstać na skutek dwóch zdarzeń - wykorzystania własnych środków pieniężnych w walutach obcych oraz z tytułu rozbieżności pomiędzy datą zapłaty a datą poniesienia kosztu.
UZASADNIENIE
W opisanej sytuacji może dojść do powstania różnic kursowych dodatnich (stanowiących przychód podatkowy) albo ujemnych (stanowiących koszt uzyskania przychodu) z powodu dwóch zdarzeń. A mianowicie:
• wykorzystania do zapłaty środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku walutowym (art. 24c ust. 2 pkt 3, ust. 3 pkt 3 updof) - będą to różnice kursowe od własnych środków pieniężnych,
• rozbieżności pomiędzy datą zapłaty a datą poniesienia kosztu (art. 24c ust. 2 pkt 2, ust. 3 pkt 2 updof) - będą to różnice kursowe powstałe w wyniku transakcji, która prowadzi do powstania kosztu uzyskania przychodu (zakup towarów, usług itd. od kontrahenta zagranicznego).
Różnice kursowe od własnych środków pieniężnych
W pierwszej kolejności należy zatem ustalić, czy powstały różnice kursowe pomiędzy wartością środków pieniężnych zgromadzonych w obcej walucie w dacie ich otrzymania lub nabycia a równowartością tych środków w PLN na dzień dokonania nimi zapłaty. I tak, jeżeli faktyczny kurs na dzień wpływu środków na rachunek walutowy był niższy niż faktyczny kurs na dzień ich rozchodu z konta (z powodu dokonania zapłaty, tutaj - przedpłaty), to dojdzie do powstania dodatnich różnic kursowych od własnych środków pieniężnych w walutach obcych. Oznacza to powstanie przychodu z tytułu różnic kursowych.
Natomiast w przypadku gdy faktyczny kurs z dnia wejścia w posiadanie środków w walutach obcych okaże się wyższy niż kurs z dnia dokonania ich rozchodu (z powodu dokonania zapłaty, tutaj - przedpłaty), dojdzie do powstania ujemnych różnic kursowych. Oznacza to powstanie kosztów uzyskania przychodów.
W przypadku korzystania z rachunku walutowego podatnik może mieć problem z ustaleniem faktycznego kursu na dzień wpływu środków na konto walutowe i na dzień ich rozchodu. W takim przypadku należy do wyceny tych środków zastosować średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień, odpowiednio - nabycia (otrzymania) środków w walucie obcej i - ich wykorzystania w celu uregulowania zobowiązania. Stanowisko to poparł również w postanowieniu z 3 września 2007 r. I Wielkopolski US w Poznaniu, sygn. ZD/4061-124/07:
W momencie wpływu waluty na walutowy rachunek bankowy nie jest znany kurs faktycznie zastosowany przez bank prowadzący rachunek. Takiego kursu nie ma, bo obrót dokonywany jest w walucie i nie ma konieczności przeliczania otrzymanych środków na walutę polską. Spółka zatrzymuje na walutowym rachunku bankowym walutę, ponieważ reguluje swoje zobowiązania wobec kontrahentów zagranicznych również w walucie. (...) dla obliczania różnic kursowych Spółka może przyjąć średni kurs ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wpływu waluty w sytuacji, gdy nie jest możliwe ustalenie „faktycznie zastosowanego kursu”.
PRZYKŁAD
Spółka jawna X posiada rachunek walutowy, na który wpływają zapłaty za wyeksportowane towary oraz z którego są dokonywane zapłaty na rzecz kontrahentów zagranicznych za dostarczone towary, wykonane usługi. Do wyceny różnic kursowych od własnych środków pieniężnych spółka stosuje średnie kursy NBP, ponieważ nie jest możliwe zastosowanie kursu faktycznego. Środki zgromadzone na koncie zostały wykorzystane do zapłaty 3000 euro za wykonaną usługę przez kontrahenta zagranicznego. Średni kurs NBP na dzień poprzedzający dzień wpływu środków w walucie obcej na konto wynosił 1 euro = 3,9876 zł, natomiast średni kurs NBP na dzień poprzedzający dzień rozchodu tych środków wynosił 1 euro = 3,8756 zł.
Obliczenie różnic kursowych od własnych środków pieniężnych:
3000 euro × 3,9876 zł = 11 962,80 zł
3000 euro × 3,8756 zł = 11 626,80 zł
Różnica w wysokości 336 zł stanowi ujemną różnicę kursową, która powinna zostać uwzględniona w kosztach uzyskania przychodów w dacie rozchodu środków z konta walutowego (tj. w dacie zapłaty). Należy ją ująć w kolumnie 13 pkpir.
W przypadku gdy kursy faktyczne są możliwe do ustalenia, ważne jest określenie sposobu wyceny środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku walutowym. Środki te wpływają bowiem w różnych wysokościach, w różnych datach, z różnych tytułów, a kurs waluty na każdy z tych dni może być inny. Podatnikom rozliczającym się na podstawie ksiąg rachunkowych ustawodawca nakazuje stosować jedną z metod wyceny przewidzianą w ustawie o rachunkowości (art. 35 ust. 8 w zw. z art. 34 ust. 4 pkt 1-3).
Niestety, w przepisach dotyczących prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów nie znajdziemy analogicznych metod wyceny środków obrotowych. Niemniej, wobec braku przepisów w tym zakresie, nie powinno być błędem zastosowanie przez takich podatników jednej z metod wyceny przewidzianej w ustawie o rachunkowości.
Rozchód środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku walutowym można więc wyceniać według kursu:
• przeciętnego, ustalonego w wysokości średniej ważonej,
• metody FIFO, tj. „pierwsze weszło, pierwsze wyszło”, czyli rozchód środków odbywa się według kursu właściwego dla środków pieniężnych nabytych (otrzymanych) najwcześniej,
• metody LIFO, tj. „ostatnie weszło, pierwsze wyszło”, czyli rozchód środków odbywa się według kursu właściwego dla środków pieniężnych nabytych (otrzymanych) najpóźniej.
Raz wybranej metody nie można zmieniać w trakcie roku podatkowego.
Taka wycena rozchodu nabywanych lub otrzymywanych środków może znaleźć także zastosowanie, gdy stosuje się średnie kursy NBP. Może się również zdarzyć tak, że na kwotę potrzebną do zapłaty składa się kwota otrzymana przez podatnika od kilku kontrahentów, w różnych datach, a zatem średni kurs NBP na dzień poprzedzający otrzymanie kolejnych kwot w walucie obcej będzie różny. Który kurs do wyceny rozchodu tych środków należy wówczas zastosować? Otóż należy to zrobić według jednej z powyższych metod. Raz zastosowaną metodę należy oczywiście dalej stosować w ciągu całego roku podatkowego.
Różnice kursowe z tytułu uregulowania należności
W związku z tym, że w opisanej sytuacji środki zgromadzone na rachunku walutowym zostały wykorzystane do uregulowania zobowiązania, które wiąże się z powstaniem kosztu uzyskania przychodów (np. zakupem towarów, nabyciem usług od kontrahenta zagranicznego), a data powstania tego kosztu jest inna niż data dokonania zapłaty, należy ustalić różnice kursowe zaistniałe pomiędzy tymi datami.
I tak, na dzień poniesienia kosztu w walucie obcej należy przeliczyć jego wartość według średniego kursu NBP na dzień poprzedzający dzień powstania kosztu. Dniem powstania kosztu u podatników prowadzących pkpir będzie dzień otrzymania towaru handlowego (materiału podstawowego) albo dzień wystawienia dokumentu potwierdzającego koszt (pozostałe wydatki, koszty pośrednie) w przypadku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Następnie w dniu dokonania zapłaty należy ustalić, jaki faktycznie kurs został zastosowany do uregulowania zapłaty (tutaj: kurs na dzień rozchodu środków z konta walutowego), i poprzez porównanie go z kursem z dnia poniesienia kosztu ustalić powstałą różnicę kursową. W przypadku gdy podatnik nie może ustalić faktycznie zastosowanego kursu w dniu zapłaty, należy wziąć pod uwagę średni kurs NBP ogłoszony na dzień poprzedzający dzień zapłaty.
W opisanym przypadku najpierw dokonano zapłaty (przedpłaty), a dopiero później zostało wykonane określone świadczenie przez kontrahenta zagranicznego oraz wystawiono dokument potwierdzający koszt. Nie zmienia to jednak faktu, że zapłaty (przedpłaty) dokonano w innym dniu niż dzień poniesienia kosztu. Oznacza to, że należy ustalić różnice kursowe pomiędzy datą dokonania przedpłaty a datą poniesienia kosztu, czyli pod datą wystawienia dokumentu.
PRZYKŁAD
Przyjmując założenia z powyższego przykładu, spółka jawna X posiada rachunek walutowy, z którego są dokonywane zapłaty na rzecz kontrahentów zagranicznych za dostarczone towary, wykonane usługi. Do wyceny różnic kursowych spółka stosuje średnie kursy NBP, ponieważ nie jest możliwe zastosowanie kursu faktycznego. Średni kurs NBP na dzień poprzedzający dzień rozchodu tych środków wynosił 1 euro = 3,8756 zł.
Spółka dokonała zapłaty (przedpłaty) w grudniu 2007 r. na poczet dostawy materiałów biurowych przez kontrahenta zagranicznego w styczniu 2008 r. o wartości 1200 euro. Faktura dokumentująca tę sprzedaż została wystawiona w styczniu 2008 r. W związku z tym, że dzień zapłaty (przedpłaty) jest inny niż dzień poniesienia kosztu, ustalono różnice kursowe:
- średni kurs NBP na dzień poprzedzający dzień zapłaty (przedpłaty) 1 euro = 3,8756 zł, równowartość kosztu w PLN na dzień zapłaty 1200 euro × 3,8756 zł = 4650,72 zł,
- średni kurs NBP na dzień poniesienia kosztu (wystawienia faktury) 1 euro = = 3,5623 zł, równowartość kosztu w PLN na dzień jego poniesienia 1200 euro × × 3,5623 zł = 4274,76 zł.
Różnica kursowa w wysokości 375,96 zł stanowi ujemną różnicę kursową, powinna zatem w dacie ujęcia kosztu zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Należy ją ująć w kolumnie 13 pkpir. Gdyby kolejność była odwrotna, tj. najpierw poniesiony zostałby koszt, a później dokonano za niego zapłaty, różnica kursowa byłaby ujęta w dacie zapłaty.
• art. 22 ust. 1, art. 24c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 211, poz. 1549
• art. 35 ust. 8, art. 34 ust. 4 pkt 1-3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238
Joanna Krawczyk
doradca podatkowy,
właścicielka kancelarii podatkowej