Co do zasady otrzymanie przez podatnika całości lub części zapłaty przed dokonaniem dostawy towaru czy wykonaniem usługi powoduje powstanie obowiązku podatkowego oraz konieczność wystawienia na tę okoliczność faktury (dokumentującej otrzymaną wpłatę). Postępowanie to powiela się przy każdej następnej wpłacie. Jeżeli faktura zaliczkowa (bądź faktury zaliczkowe) nie obejmuje całej należności za daną czynność, to dostawca (bądź usługodawca) po dostawie towaru lub wykonaniu usługi winien wystawić fakturę końcową (zwaną również rozliczeniową). Na takim dokumencie należy pomniejszyć sumę wartości towarów lub usług o kwotę otrzymanych części zapłaty, a tym samym pomniejszyć kwotę podatku o sumę kwot podatku wykazanego w fakturach dokumentujących otrzymanie części zapłaty.
Faktura zaliczkowa wystawiana jest nie wcześniej niż 30. dnia przed otrzymaniem całości lub części zapłaty oraz nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu otrzymania płatności.
Warto pamiętać, że dla powstania obowiązku podatkowego od otrzymanej zaliczki nie ma znaczenia, czy fakt ten zostanie potwierdzony fakturą, czy też nie.
Przychody z tytułu dywidendy w księgach rachunkowych
W praktyce często występuje sytuacja, że podatnik przed dokonaniem dostawy towaru czy wykonaniem usługi otrzymuje kilka zapłat, w związku z którymi wystawia więcej niż jedną fakturę zaliczkową. W takich sytuacjach warto pamiętać, że kolejne faktury zaliczkowe nie muszą już zawierać informacji o fakturach zaliczkowych wystawionych wcześniej do danego zamówienia/umowy (aczkolwiek podawanie takich informacji nie jest zabronione, a niejednokrotnie także ułatwi rozliczenia między kontrahentami). Niemniej jednak jeżeli otrzymane zaliczki czy przedpłaty pokryją całą wartość transakcji, należy pamiętać, aby ostatnia z nich zawierała numery poprzednich faktur zaliczkowych. Co ważne, w takim przypadku nie ma obowiązku wystawiania faktury końcowej/rozliczeniowej po dokonaniu dostawy towaru czy wykonaniu usługi.
Średni kurs
Otrzymanie zaliczki w walucie obcej stwarza obowiązek przeliczenia jej na złotówki według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień otrzymania danej kwoty. W wyniku tego mogą powstać różnice kursowe, jednak ustala się je dopiero wtedy, gdy zostanie uzyskany przychód z transakcji, której dotyczy dana zaliczka. Podatkowe różnice kursowe powstaną, kiedy kwota przychodu będzie się różnić od kwoty zapłaconej przez drugą stronę transakcji. Składa się na nią kwota zaliczki oraz zapłata pozostałej części należności.
W sytuacji gdy podatnik wystawi fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego, zastosowanie znajdzie zasada przeliczenia na złote według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury (i odpowiednio ostatni kurs wymiany opublikowany przez EBC na ostatni dzień poprzedzający dzień wystawienia faktury).
Polecamy: Ściągi księgowego – PDF
Na gruncie obu ustaw o podatku dochodowym sam fakt dokonania wpłaty zaliczki na poczet przyszłej dostawy towarów/wykonania usługi czy otrzymanie faktury zaliczkowej (zarówno w złotówkach, jak i w walucie obcej) nie uprawnia podatnika do ujęcia w kosztach podatkowych kwoty wpłaconej zaliczki. Kosztem uzyskania przychodów może być bowiem taki wydatek, który jest definitywny. Tymczasem zaliczka nie ma definitywnego charakteru, może być ona bowiem zwrócona wpłacającemu.
Gdy zaliczka wpłacana jest w walucie obcej, to na rozrachunkach ze sprzedawcą mogą powstać różnice kursowe, przy czym powstaną one dopiero w momencie, w którym wydatek, którego zaliczka dotyczy, zostanie zaliczony do kosztów uzyskania przychodów.
Różnice
Zasady ustalania różnic kursowych metodą podatkową zawarte zostały w ustawie o CIT i ustawie o PIT. Z przepisów tych wynika, że różnice kursowe powstają m.in. wówczas, gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP:
– jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia – powstaną dodatnie różnice kursowe zwiększające przychody,
– jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia – powstaną ujemne różnice kursowe.
W metodzie podatkowej różnice kursowe ustalane są wyłącznie od kwoty netto zobowiązania (należności). Różnice dotyczące kwoty VAT są obojętne podatkowo (pomijamy tu różnice kursowe powstałe na rachunku walutowym od własnych środków pieniężnych).
Odwrotne obciążenie w księgach rachunkowych
Również dla celów bilansowych wartość kosztu wyrażonego w walucie obcej przelicza się na złote według średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury końcowej. Ponieważ jednak w momencie otrzymania faktury zaliczkowej właściwy kurs do przeliczenia kosztu nie jest znany, do ujęcia faktury zaliczkowej w księgach rachunkowych można przyjąć kurs z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury zaliczkowej, a potem odpowiednio skorygować wycenę, przyjmując kurs z waluty końcowej.
Rozchód waluty obcej z rachunku walutowego z tytułu wpłaconej zaliczki wycenia się po średnim kursie NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego zapłatę zaliczki.
Na kontach
Ewidencja powinna przebiegać następująco.
Po pierwsze księgujemy rozchód waluty obcej z rachunku walutowego tytułem zaliczki: strona Wn konta „Rozrachunki z dostawcami”, strona Ma konta „Rachunek walutowy”.
Po drugie trzeba ująć fakturę zaliczkową:
a) kwota brutto: strona Ma konta „Rozrachunki z dostawcami”;
b) kwota VAT podlegająca odliczeniu (wykazana na fakturze): strona Wn konta „VAT naliczony”;
c) wartość netto: strona Wn konta „Rozliczenie zakupu”.
Po trzecie księguje się fakturę końcową:
a) kwota brutto: strona Ma konta „Rozrachunki z dostawcami”;
b) kwota VAT podlegająca odliczeniu (wykazana na fakturze): strona Wn konta „VAT naliczony”;
c) wartość netto: strona Wn konta „Rozliczenie zakupu”.
Trzeba jeszcze zaksięgować wykonaną usługę do kosztów: strona Wn konta „Usługi obce”, strona Ma konta „Rozliczenie zakupu”.
Ponadto zapłacić za pozostałą część zobowiązania: strona Wn konta „Rozrachunki z dostawcami”, strona Ma konta „Rachunek walutowy”. Do zaewidencjonowania pozostają jeszcze ewentualne różnice kursowe.
PRZYKŁAD
Z rachunku
Spółka 18 marca 2015 r. zapłaciła kontrahentowi krajowemu z rachunku walutowego zaliczkę w walucie obcej na poczet przyszłej dostawy w kwocie 2460 euro (w tym VAT 460 euro), co stanowiło 50 proc. wartości usługi. Następnie spółka 20 marca otrzymała fakturę zaliczkową. Usługa została wykonana 25 marca i w tym samym dniu kontrahent wystawił fakturę końcową na kwotę 2460 euro (w tym VAT 460 euro). Zobowiązanie z faktury końcowej zostało uregulowane przelewem z rachunku walutowego 3 kwietnia 2015 r.
Objaśnienia do schematu:
1. WB – przelew zaliczki z rachunku walutowego kwota 2460 euro (2460 zł x 4,1397 zł/euro – kurs waluty z 17 marca 2015 r.), tj. 10 183,66 zł: strona Wn konta „Rozrachunki z dostawcami” oraz strona Ma konta „Rachunek walutowy”;
2. Faktura zaliczkowa:
a) kwota brutto 2460 euro (10 183,66 zł): strona Ma konta „Rozrachunki z dostawcami”;
b) kwota netto 2000 euro (2000 euro x 4,1397 zł/euro = 8279,40 zł): strona Wn konta „Rozliczenie zakupu”;
c) kwota VAT wykazana na fakturze 1904,26 zł: strona Wn konta „VAT naliczony”;
3. Zarachowanie faktury końcowej:
a) kwota brutto 2460 euro (2460 euro x 4,1090 zł/euro – kurs z 24 marca 2015 r.), tj. 10 108,14 zł: strona Ma konta „Rozrachunki z dostawcami”;
b) kwota netto 2000 euro (2000 euro x 4,1090 zł/euro = 8218 zł): strona Wn konta „Rozliczenie zakupu”;
c) kwota VAT wykazana na fakturze 1890,14 zł: strona Wn konta „VAT naliczony”;
4. Zarachowanie w koszty wykonanej usługi kwoty 4000 euro (4000 euro x 4,1090 zł/euro), tj. 16 436 zł: strona Wn konta „Usługi obce” oraz strona Ma konta „Rozliczenie zakupu”;
5. WB – zapłata faktury końcowej kwota 2460 euro (2460 euro x 4,0640 zł/euro – kurs waluty z 2 kwietnia 2015 r.), tj. 9997,44 zł: strona Wn konta „Rozrachunki z dostawcami” oraz strona Ma konta „Rachunek walutowy”.
6. PK – rozliczenie różnicy kursowej:
a) powstała na koncie „Rozliczenie zakupu”: [(8279,40 zł + 8218 zł) – 16 436 zł] = – 61,40 zł: strona Wn konta „Koszty finansowe” oraz strona Ma konta „Rozliczenie zakupu”;
b) dotycząca faktury końcowej [2460 zł x (4,1090 zł/euro – 4,0640 zł/euro)] = 110,70 zł: strona Wn konta „Rozrachunki z dostawcami” oraz strona Ma konta „Przychody finansowe”.
Dla celów podatkowych powstanie różnica kursowa stanowiąca przychód w wysokości 28,60 zł, tj. [2000 euro x (4,1090 zł/euro – 4,1397 zł/euro)] + [2000 euro x (4,1090 zł/euro – 4,0640 zł/euro)] = 28,60 zł.
Halina Zabrocka
specjalistka z zakresu rachunkowości
Podstawa prawna:
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.). Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.).
Podyskutuj o tym na naszym FORUM