Zgodnie z art. 765 kodeksu cywilnego przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. Komisant powinien wydać komitentowi wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek.
Komis należy do umów pośrednictwa handlowego. Może dotyczyć kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych. Od strony przedmiotowej mamy do czynienia z następującymi czynnościami:
● wydaniem rzeczy komisantowi, jej sprzedażą przez komisanta oraz zwrotem uzyskanych korzyści ze sprzedaży komitentowi, po odjęciu prowizji komisanta,
● zakupem rzeczy przez komisanta i wydaniem jej komitentowi za cenę zakupu powiększoną o prowizję komisanta.
Rozliczanie rabatów - podatki i rachunkowość
Uwzględnienia wymaga przy tym, że prowizja dla komisanta może mieć postać zarówno kwotową, jak i procentową. Jednak przy komisie sprzedaży preferowana jest prowizja procentowa, ponieważ motywuje komisanta do wynegocjowania jak najwyższej ceny. Przy komisie zakupu preferowana jest natomiast prowizja kwotowa, gdyż komisantowi nie będzie wówczas zależało na podbijaniu ceny. Komisant nabywa roszczenie o zapłatę prowizji w momencie, gdy komitent otrzymał cenę (komis sprzedaży) lub rzecz (komis zakupu). Jeżeli umowa jest realizowana w częściach, wówczas komisant nabywa roszczenie o prowizję w miarę wykonywania umowy. Komisant może żądać prowizji również wówczas, gdy umowa nie została wykonana z winy komitenta (np. w przypadku wycofania się przez niego z zawartej umowy – art. 772 k.c.).
VAT
Umowa komisu podlega VAT jako dostawa towarów (art. 7 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o VAT). Każde wydanie towaru (rzeczy) między podmiotami w ramach komisu podlega opodatkowaniu, a dokumentowanie powinno wyglądać identycznie jak przy dostawie towarów. W przypadku oddania towaru do komisu przez komitenta obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania przez komitenta całości lub części zapłaty z tego tytułu (art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o VAT). W pozostałych przypadkach (wydanie towaru przez komisanta osobie trzeciej lub komitentowi w sytuacji, gdy komisant był zobowiązany do nabycia rzeczy na rachunek komitenta) obowiązek podatkowy powstaje na zasadach ogólnych, tj. z chwilą dokonania dostawy (wydania) towaru lub w momencie otrzymania zapłaty, jeżeli nastąpiło to przed dokonaniem dostawy towaru (art. 19a ust. 1 i 8 ustawy o VAT).
Podkreślenia wymaga, że komis może wystąpić także w obrocie zagranicznym. W przypadku komisu sprzedaży, gdy zarówno komitent, jak i komisant są podmiotami krajowymi, a finalnym odbiorcą jest podmiot zagraniczny, komitent dokonuje dostawy krajowej na rzecz komisanta i rozlicza ją w VAT na zasadach ogólnych. Dopiero komisant, dostarczając towar bezpośrednio nabywcy zagranicznemu, rozpoznaje eksport towaru lub wewnątrzwspólnotową dostawę towaru. W ramach umowy komisowej możemy mieć również do czynienia z importem towaru lub wewnątzwspólnotowym nabyciem towaru. Sytuacja taka wystąpi, gdy krajowy komisant, realizując umowę komisu kupna, zakupi towar od zagranicznego kontrahenta na rachunek polskiego komitenta.
Jak ująć w księgach rachunkowych odpis na ZFŚS
Dostawa towarów dokonana w ramach umowy komisu powinna zostać co do zasady potwierdzona wystawioną fakturą. Nie ma jednak obowiązku wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od VAT (zarówno przedmiotowo, jak i podmiotowo, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT) lub gdy nabywcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (wówczas sprzedaż powinna być udokumentowana paragonem fiskalnym). Jednak wystawienie takiej faktury będzie konieczne, jeżeli żądanie jej wystawienia nabywca zgłosi w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar albo otrzymano całość lub część zapłaty (art. 106b ust. 3 ustawy o VAT).
Ewidencja
Rzeczy przekazane przez komitenta do komisu nie stanowią własności komisanta. Pozostają własnością komitenta aż do momentu ich sprzedaży osobie trzeciej – ostatecznemu nabywcy. W związku z tym nie powinny być ujmowane w ewidencji bilansowej komisanta. Zasadne jest natomiast, aby komisant ujął je – w celach kontrolnych – w ewidencji pozabilansowej. Z kolei u komitenta przekazanie rzeczy do komisu nie wiąże się z ich definitywnym zbyciem, lecz jedynie z ich przesunięciem poza jednostkę. Natomiast w przypadku komisu zakupu komisant, który na zlecenie komitenta nabywa dla niego ruchomości, do czasu ich przekazania (wydania) komitentowi jest ich właścicielem.
Komitent (przedsiębiorca) powinien ująć operacje związane z rozliczeniem sprzedaży towarów w ramach komisu (komis sprzedaży) w swoich księgach rachunkowych, zapisem:
1. Wydanie towaru komisantowi:
● Wn konto 33 „Towary” (towary poza jednostką),
● Ma konto 33 „Towary” (towary w jednostce).
2. Wpływ należności od komisanta:
● Wn konto konto 13 „Rachunki bankowe”,
● Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.
3. Wystawienie faktury na rzecz komisanta:
● Wn konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”,
● Ma konto 73-0 „Sprzedaż towarów” (gdy faktura została wystawiona w dacie powstania obowiązku podatkowego, tj. pod datą wpływu należności od komisanta) lub konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” (gdy faktura została wystawiona przed powstaniem obowiązku podatkowego, tj. przed otrzymaniem należności od komisanta),
● Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
4. Zarachowanie kosztu własnego sprzedaży:
● Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”,
● Ma konto 33 „Towary” (towary poza jednostką).
Komisant (przedsiębiorca) powinien zaewidencjonować operacje związane z przyjęciem towarów do komisu w celu ich sprzedaży ostatecznemu odbiorcy (komis sprzedaży), zapisem:
1. Przyjęcie towaru do komisu:
● Wn konto 39 „Zapasy obce” (ewidencja pozabilansowa).
2. Wystawienie faktury z tytułu sprzedaży towaru na rzecz ostatecznego odbiorcy:
● Wn konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”,
● Ma konto 70-0 „Sprzedaż usług” (wartość netto prowizji),
● Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu” (wartość netto pomniejszona o prowizję),
● Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
3. Wydanie towaru ostatecznemu odbiorcy:
● Ma konto 39 „Zapasy obce” (ewidencja pozabilansowa).
4. Otrzymanie zapłaty od ostatecznego odbiorcy:
● Wn konto 13 „Rachunki bankowe”,
● Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.
5. Przekazanie zapłaty komitentowi (uregulowanie zobowiązania wobec komitenta):
● Wn konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”,
● Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
6. Otrzymanie faktury od komitenta:
● Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”,
● Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”,
● Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
Ewidencja nabycia od osoby trzeciej (na zlecenie komitenta) i przekazania towaru przez komisanta (przedsiębiorcę) komitentowi (przedsiębiorcy) w ramach komisu nabycia wymaga następujących zapisów:
1. Otrzymanie faktury z tytułu nabycia towaru (na zlecenie komitenta):
● Wn konto 33 „Towary”,
● Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”,
● Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”.
2. Wystawienie faktury na rzecz komitenta:
● Wn konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”,
● Ma konto 73-0 „Sprzedaż towarów” (wartość netto pomniejszona o prowizję),
● Ma konto 70-0 „Sprzedaż usług” (wartość netto prowizji),
● Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
3. Zarachowanie kosztu własnego sprzedaży:
● Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”,
● Ma konto 33 „Towary”. ©?
WAŻNE
Komisant nabywa roszczenie o zapłatę prowizji w momencie, gdy komitent otrzymał cenę (komis sprzedaży) lub rzecz (komis zakupu).
Marek Barowicz
specjalista z zakresu rachunkowości
Podstawa prawna:
- Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).
- Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380).