Wybuch tzw. afery Amber Gold obnażył „luźne” podejście, zarówno finansowych (naczelników urzędów skarbowych), jak i niefinansowych (prokuratorów) oskarżycieli publicznych do kierowników jednostek niewywiązujących się z obowiązku składania sprawozdań finansowych we właściwym urzędzie skarbowym oraz do właściwego sądu rejestrowego. Obecny kierunek polityki fiskalnej państwa oraz wzrastająca liczba zawiadomień kierowanych do prokuratur w sprawie niezłożenia sprawozdania finansowego wskazuje jednoznacznie, iż nastąpiła istotna zmiana podejścia zarówno w kwestii związanej ze ściganiem przestępczości przeciwko informacji gospodarczej w ogóle, jak i do karalności za naruszanie zasad sprawozdawczości finansowej w szczególności. Trudno zatem liczyć na pobłażliwość organów ścigania i uniknięcie odpowiedzialności karnej, kiedy postępowanie zostanie już wszczęte. Należy mieć bowiem na uwadze fakt, że sprawozdanie finansowe to najbardziej wiarygodny dokument prezentujący sytuację majątkową i finansową firmy, do którego prawo dostępu mają wszyscy obywatele.
Na kim ciążą obowiązki sprawozdawcze?
Kierownicy jednostek, o których mowa w ustawie o rachunkowości, muszą pamiętać, że sprawozdanie finansowe należy złożyć nie tylko do właściwego urzędu skarbowego, ale także do właściwego sądu rejestrowego.
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Kierownikiem jednostki w rozumieniu przepisów jest członek zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy – członkowie tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki uważa się wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej – wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej – komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę (do osób wykonujących wolne zawody przepis ten stosuje się odpowiednio). Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Niezłożenie sprawozdania finansowego – dwie instytucje to ryzyko podwójnej sankcji
Uchybienie obowiązkowi złożenia sprawozdania finansowego podlegać może dwóm reżimom odpowiedzialności karnej.
Po pierwsze, niezłożenie sprawozdania finansowego do właściwego urzędu skarbowego skutkuje wyczerpaniem znamion wykroczenia skarbowego z art. 80b KKS, za które grozi kara grzywny w wymiarze od jednej dziesiątej do dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia, tj. od 200 zł do 40 000 zł.
Z kolei niezłożenie sprawozdania finansowego do właściwego sądu rejestrowego wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określone w art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości. W tym przypadku jest to przestępstwo pospolite, za które sąd może wymierzyć karę grzywny od 100 zł do 1 080 000 zł (od 10 do 540 stawek dziennych, gdzie najwyższa nie może przekraczać 2 000 zł) albo nawet karę ograniczenia wolności od 1 miesiąca do 2 lat.
Pamiętajmy o terminach i skutkach ich niedotrzymania
Warto pamiętać, iż powołane wyżej przepisy stosują się w różnych okolicznościach faktycznych. Różne są bowiem terminy przekazania sprawozdań finansowych, a przede wszystkim inne są organy, do których podmiot obowiązany ma przekazać sprawozdanie. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nakładają na kierownika jednostki obowiązek złożenia sprawozdania finansowego do organu podatkowego w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego (art. 27 ust. 2 ustawy o CIT). Natomiast zgodnie z ustawą o rachunkowości kierownik jednostki ma obowiązek złożyć takie sprawozdanie do KRS w ciągu 15 dni od dnia jego zatwierdzenia, tj. do 15 lipca roku następnego po roku podatkowym (art. 53 ust. 1 i art. 69 ust. 1 ustawy o rachunkowości).
W opisywanym przypadku nie ma zastosowania art. 8 KKS, co oznacza, iż kierujący jednostką zostanie ukarany dwukrotnie: w pierwszej kolejności za zaniechanie dopełnienia obowiązku wobec fiskusa, a w dalszej za niespełnienie tego obowiązku wobec sądu rejestrowego. O ile uchybienie obowiązkowi wobec fiskusa stanowi wykroczenie, za które, w najlepszym przypadku, organ podatkowy może wymierzyć mandat karny do 4 000 zł, o tyle w przypadku zaniechania złożenia sprawozdania do KRS sąd na wniosek prokuratora lub naczelnika US wyda wyrok skazujący, który podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.
Przemyślana strategia działania
W sytuacji niezłożenia sprawozdania finansowego do organu podatkowego karalność czynu zabronionego przedawnia się z upływem roku od daty popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli organ zdąży jednak przeprowadzić postępowanie w tym zakresie, to musi on udowodnić umyślność w działaniu, zaś podejrzany może powoływać się m.in. na znikomą społeczną szkodliwość czynu. Jeżeli składamy sprawozdanie finansowe po terminie, warto również mieć na względzie instytucję tzw. czynnego żalu. W sytuacji zaś niezłożenia sprawozdania finansowego do sądu rejestrowego na przedawnienie tak szybko się nie powołamy, gdyż obowiązuje tu aż 5-letni okres przedawnienia karalności. Warto zatem powalczyć o umniejszenie winy umyślnej bądź jej całkowite wyłączenie, a poza tym spróbować powołać się na znikomą społeczną szkodliwość czynu.
Należy pamiętać, aby w każdym przypadku linię obrony dostosować do konkretnego postępowania. Każde postępowanie to bowiem odmienny stan faktyczny, od którego zależeć będzie skuteczność przyjętej strategii działania. Obowiązku terminowego złożenia sprawozdania finansowego nie należy w żadnym wypadku lekceważyć, a w przypadku gdy uchybimy swojemu obowiązkowi, nie powinniśmy liczyć na pobłażliwe traktowanie przez organy ścigania, które zainteresują się sprawą. Prowadząc działalność gospodarczą, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy w zakresie obsługi księgowo-finansowej, a w przypadku konfrontacji z organami ścigania – zasięgnąć rady pełnomocnika doświadczonego w sprawach określonego typu.
Autorzy: adwokat Arkadiusz Janus, prawnik Maciej Krawiel
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców.