Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość wznowienia postępowania podatkowego z urzędu lub na wniosek strony. Artykuły 240-246 Ordynacji podatkowej przewidują tryb wznowienia postępowania. Wznowienie postępowania jest zaledwie jednym z aspektów, który może wystąpić pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym. Wznowienie postępowania możliwe jest tylko w sprawach podatkowych, które zakończyły się decyzją. Jest to dodatkowe narzędzie dla podatników, którzy nie pozostają bez możliwości wznowienia postępowania podatkowego w sytuacjach istotnych dla swojej sprawy. Nie należy jednak mylić trybu wznowienia postępowania z odwołaniami lub zażaleniami na wydaną decyzję organu. Odwołania od decyzji kierowane są na podstawie art. 220 do organu wyższej instancji. W tym trybie podatnikowi zawsze przysługuje prawo odwołania w terminie 14 dni od daty decyzji lub zawiadomienia. Z kilkoma wyjątkami, wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji organu podatkowego na podstawie art. 224. Podatnik może jednak wnioskować o wstrzymanie wykonania decyzji.
Kiedy podatnik powinien wybrać tryb wznowienia postępowania podatkowego?
Przepisy art. 240-246 Ordynacji podatkowej mówią o trybie wznowienia postępowania podatkowego. Artykuł 240 przewiduje szeroki katalog sytuacji, w którym strony postępowania (podatnik lub organ podatkowy) mogą wznowić postępowanie w sprawie zakończonej już decyzją. Postępowanie można bowiem wznowić, jeżeli:
- istotne dowody okażą się fałszywe;
- decyzja organu wydana została w wyniku przestępstwa;
- decyzja została wydana przez pracownika lub organ podatkowy, który podlegał wyłączeniu z postępowania na podstawie przepisów art. 130-132;
- strona nie brała udziału w postępowaniu nie z własnej winy;
- wyjdą na jaw nowe okoliczności lub nowe dowody, które wcześniej nie były znane organowi, który wydawał decyzję;
- decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;
- decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji;
- została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją RP, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny;
- ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest RP, ma wpływ na treść wydanej decyzji;
- wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji oraz gdy
- orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma wpływ na treść wydanej decyzji.
Artykuł 241 określa, że postępowanie może zostać wznowione z urzędu lub na żądanie strony. Należy jednak pamiętać, że jedynie w wyniku żądania podatnika sprawa może być wznowiona, gdy:
- nie brał on udziału w postępowaniu nie z własnej winy. Żądanie takie podatnik wnosi w terminie jednego miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji. W tym przypadku podatnik razem z żądaniem wznowienia postępowania musi wykazać termin, w którym powziął informację o wydanej decyzji;
- decyzja została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny - w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK oraz gdy
- ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji.
Czy każdy nowy dowód może być podstawą wznowienia postępowania?
Podatnicy muszą pamiętać, że tylko nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję, mogą być podstawą do wznowienia postępowania podatkowego.
Jest to o tyle istotne, że podatnicy często sądzą, że każdy nowy dowód może wznowić postępowanie. Należy pamiętać, że podatnik w trakcie postępowania powinien przedłożyć i wykazać wszystkie znane mu dokumenty (dowody). Artyku 240 Ordynacji mówi o nowych okolicznościach faktycznych lub nowych dowodach, których organ nie znał wydając decyzję, ale które istniały w dniu wydania decyzji. Podatnik nie będzie mógł wobec tego wznowić postępowania na żądania opierając się na nowych dokumentach datowanych po dniu wydania decyzji.
Podatnicy również mylą tryb odwołania od decyzji organu od trybu wznowienia postępowania. Tryb odwołania regulują przepisy art. 220-235 Ordynacji podatkowej. To właśnie w trybie odwołania podatnik może wykazać przed organem, np. że nie zostały uwzględnione pewne dokumenty.
O czym musi pamiętać podatnik, jeżeli powołuje się na niekonstytucyjność przepisu?
Zgodnie z Ordynacją podatkową, podatnicy mogą powoływać się na niekonstytucyjność przepisu tylko w sytuacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wówczas przy zachowaniu miesięcznego okresu na złożenie żądania liczonego od dnia wejścia w życie orzeczenia, podatnik może wznowić postępowanie w swojej sprawie. Wznowienie w tym przypadku może nastąpić nawet w sprawach zakończonych decyzją ostateczną lub ostatecznym orzeczeniem sądu administracyjnego.
Podkreślić należy, że nie każde odczucie podatnika o niekonstytucyjności przepisu jest podstawą wystąpienia z żądaniem. Poza tym ustawodawca dał podatnikowi prawo takiego żądania w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK.
Ponadto można wskazać art. 74 Ordynacji podatkowej, który przewiduje powstawanie nadpłaty w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Co w praktyce oznacza możliwość wznowienia postępowania ze względu na orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości?
W praktyce daje to duże możliwości podatnikowi, który w swojej sprawie może wykorzystać orzeczenia ETS. Najistotniejsze jest jednak, że nie musi to być orzeczenie ETS wydane w jego sprawie, ale w różnych sprawach, których orzeczenia zdaniem podatnika mają zastosowanie w jego postępowaniu.
W tym przypadku podatnik w swoim żądaniu wznowienia postępowania powinien przywołać orzeczenia ETS i uzasadnić, że w jego sprawie należy je uwzględnić. Podatnicy muszą pamiętać, że w tym przypadku organ podatkowy powinien wznowić postępowanie podatkowe na żądanie, ale nie jest zobowiązany uwzględnić orzeczeń ETS.
Czy organ podatkowy wznawia postępowanie z urzędu czy na wniosek?
Artykuł 240 wymienia katalog 11 sytuacji, w których można wznowić postępowanie podatkowe. Wszystkie jedenaście sytuacji przywołałem wcześniej. Artykuł 241 mówi, że wznowienie postępowania może nastąpić z urzędu lub na wniosek strony. Spośród 11 enumeratywnie wymienionych możliwości wznowienia postępowania tylko w trzech wyżej wymienionych przypadkach (patrz pytane nr 1) wznowienia następują wyłącznie na żądanie strony.
Ordynacja nie określa wprost wyglądu wniosku. Można posiłkować się treścią art. 222, który mówi, że odwołanie od decyzji organu podatkowego powinno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie.
Wniosek powinien więc zawierać wszystkie dane podatnika i organu, który wydał decyzję w ostatniej instancji oraz sygnaturę sprawy. Ponadto wniosek powinien określać podstawę prawną, na którą podatnik powołuje się żądając wznowienia postępowania. Powinien to być przywołany artykuł Ordynacji podatkowej wraz z szerokim uzasadnieniem. Jeśli podatnik żąda wznowienia postępowania powołując się na nowy dowód, dowód taki lub inne dokumenty powinny być dołączone do wniosku. Podatnik musi we wniosku dokładnie opisać, w jaki sposób nowy dowód wnosi coś do sprawy. Dowód powinien być istotny dla sprawy. Jeśli podatnik żąda wznowienia postępowania podatkowego ze względu na orzeczenie ETS, orzeczenie takie powinno być dokładnie wskazane. W tym przypadku to podatnik musi wykazać, że dane orzeczenie ETS ma zastosowanie w jego sprawie i jest korzystne dla niego.
Ponadto jeśli w imieniu podatnika wnioskuje jego pełnomocnik, należy dołączyć stosowne pełnomocnictwa. Należy pamiętać, że od czynności ustanowienia pełnomocnika należna jest opłata skarbowa.
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Rafał Wójcik
doradca podatkowy, Audit Union Polska