Składniki majątku wykorzystywane w działalności gospodarczej wymagają często poniesienia nakładów inwestycyjnych mających na celu zwykle zwiększenie ich wydajności, czy wydłużenie czasu wykorzystywania.
Skutki podatkowe poniesienia takich wydatków będą sprowadzały się głównie do tego, kiedy powinny one powiększyć wartość początkową środka trwałego, a kiedy mogą zostać bezpośrednio zaliczone do kosztów podatkowych.
Czym jest ulepszenie?
Jako ulepszenie powinniśmy traktować nakłady poniesione na środek trwały, które przede wszystkim powodują wzrost jego wartości użytkowej w porównaniu do wartości z dnia oddania do używania. Ulepszenie powinno być mierzone w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych oraz kosztami ich eksploatacji. Pojęcie ulepszenia odnosi się tylko do środków trwałych, a zatem nie dotyczy wartości niematerialnych i prawnych. Nakłady poniesione na ulepszenie wartości niematerialnej i prawnej zalicza się bezpośrednio do kosztów podatkowych.
Ulepszenie może przybrać postać:
1) przebudowy, czyli przeprowadzenia robót budowlanych powodujących zmianę stanu środka trwałego,
2) rozbudowy, czyli zmiany polegającej na powiększeniu np. powierzchni użytkowej lub kubatury środka trwałego,
3) rekonstrukcji, czyli odtworzenia nieistniejących dotychczas, np. zniszczonych lub zużytych, składników majątku,
4) adaptacji, czyli nadania nowych cech użytkowych składnikowi majątku, aby służył innym celom niż dotychczas,
5) modernizacji, czyli unowocześnienia.
W przypadku, gdy środki trwałe uległy ulepszeniu, ich wartość początkową powiększa się o sumę wydatków na ich ulepszenie. Dotyczy to również wydatków na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których jednostkowa cena nabycia przekracza 3500 zł.
Środki trwałe będziemy uważali za ulepszone, jeśli:
• wydatki zostały poniesione na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację,
• suma tych wydatków w danym roku podatkowym przekracza 3500 zł oraz
• wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania.
Jeżeli podatnik dokona w trakcie roku podatkowego wydatków na ulepszenie środka trwałego, a ich wartość nie przekroczy 3500 zł, wydatki te mogą bezpośrednio obciążyć koszty uzyskania przychodów. Przekroczenie tej kwoty spowoduje – zdaniem autora – konieczność zwiększenia wartości początkowej środka trwałego o łączną kwotę poniesionych wydatków. W takiej sytuacji należy skorygować koszty o kwotę zaliczonych do nich wydatków na ulepszenie. Korekty dokonuje się w miesiącu, w którym wydatki te przekroczyły 3500 zł. Natomiast od miesiąca następującego po miesiącu przekroczenia zmieni się kwota odpisów amortyzacyjnych, których odtąd należy dokonywać od powiększonej wartości początkowej ulepszonego środka trwałego.
Warto zwrócić uwagę, że koszty koryguje się jednorazowo w chwili przekroczenia wspomnianej kwoty. Nie ma potrzeby korygowania kosztów za wcześniejsze miesiące, w których zaliczano w koszty wydatki przed przekroczeniem wartości 3500 zł, ponieważ w tym czasie mogły bezpośrednio obciążyć koszty podatkowe. Opisane postępowanie dotyczy jednak sytuacji, gdy podatnik ponosił wydatki na ulepszenie w poszczególnych miesiącach roku podatkowego bez wyraźnego planu inwestycyjnego. Dopiero przekroczenie kwoty 3500 zł spowodowało konieczność korekty kosztów uzyskania przychodów.
Jeśli jednak podatnik postanowił ulepszyć posiadany środek trwały, np. przebudować budynek, i związku z tym ponosił koszty prac budowlanych trwających nieprzerwanie kilka miesięcy, wartość nakładów nie powinna zostać zaliczona bezpośrednio w koszty. W takim przypadku warto prowadzić oddzielną ewidencję, z której będzie wynikała wartość ulepszenia powiększająca wartość początkową środka trwałego.
PRZYKŁAD
Podatnik poniósł wydatki związane z ulepszeniem maszyny wpisanej do ewidencji środków trwałych. Wydatki te wyniosły:
• w styczniu 1300 zł,
• w marcu 500 zł,
• w czerwcu 1200 zł,
• w sierpniu 650 zł.
W styczniu, marcu i czerwcu podatnik zaliczył poniesione wydatki do kosztów podatkowych. Z uwagi na to, że suma wydatków na ulepszenie maszyny w sierpniu przekroczyła 3500 zł, podatnik nie wpisał w koszty kwoty 650 zł.
W związku z tym w sierpniu należy powiększyć wartość początkową tego składnika majątku o 3650 zł (1300 + 500 + 1200 + 650). Natomiast od września odpisów amortyzacyjnych należy dokonywać od powiększonej wartości początkowej maszyny. Jednocześnie w sierpniu należy również wyksięgować z kosztów kwotę 3000 zł (1300 + 500 + 1200).
Warto zwrócić uwagę na to, że można spotkać również odmienną opinię co do tego zagadnienia. Sprowadza się ona do tego, że podatnik w przedstawionym przykładzie nie musi dokonać korekty kosztów. Wartość początkową środka powiększy tylko ostatni wydatek z sierpnia (650 zł), który spowodował przekroczenie wartości 3500 zł. Wcześniejsze wydatki, jako że nie przekraczały kwoty 3500 zł, nie muszą być uznane za ulepszenie. Jest to rozwiązanie korzystniejsze dla podatników, ale też bardziej ryzykowne, jeśli chodzi o spór z organami podatkowymi.
Ulepszenie zamortyzowanego środka trwałego
W przypadku poniesienia nakładów na ulepszenie całkowicie zamortyzowanego środka trwałego należy kierować się omówionymi wcześniej regułami zaliczania ich do kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli wydatki te spowodowały wzrost wartości użytkowej środka trwałego, wówczas wartość nakładów powiększy wartość początkową środka trwałego, gdy ich wartość przekroczy w roku podatkowym 3500 zł. Należy pamiętać, że suma wszystkich odpisów amortyzacyjnych nie może przekroczyć całkowitej wartości środka trwałego, tj. jego wartości początkowej powiększonej o nakłady na jego ulepszenie.
PRZYKŁAD
Podatnik posiada na stanie swojej firmy samochód ciężarowy o wartości początkowej 50 000 zł. Mimo że jest już całkowicie zamortyzowany, nadal jest wykorzystywany w działalności. Podatnik poniósł wydatki na ulepszenie samochodu, które wyniosły 6000 zł. W lutym powiększył wartość początkową samochodu o wartość ulepszenia. Odpisów amortyzacyjnych należy dokonywać począwszy od marca. Roczna stawka amortyzacji dla samochodów ciężarowych wynosi 20 proc. W takiej sytuacji odpisów amortyzacyjnych należy dokonywać od wartości 56 000 zł. Wysokość miesięcznego odpisu amortyzacyjnego wyniesie:
56 000 x 20% = 11 200 : 12 = 933,33 zł.
Należy pamiętać, że do kosztów podatkowych zostały zaksięgowane odpisy amortyzacyjne w wysokości 50 000 zł. Oznacza to, że do kosztów podatkowych można zaliczyć wartość odpisów amortyzacyjnych dokonanych przez 7 miesięcy, tj. od marca do sierpnia po 933,33 zł, a we wrześniu – 400,02 zł.
We wrześniu całkowita suma odpisów amortyzacyjnych samochodu wyniesie więc 56 000 zł, według wyliczenia: 933,33 x 6 + 400,02 = 6000 + 50 000.
Ulepszenie środka trwałego a metoda amortyzacji
Jeżeli w wyniku ulepszenia zwiększy się wartość początkowa środka trwałego, podatnik nie ma możliwości wybrania nowej metody amortyzowania tego środka. Wydatki te nie spowodowały powstania odrębnego obiektu, a jedynie ulepszenie istniejącego środka trwałego. W związku z tym, jak stwierdził jeden z organów podatkowych: „poniesienie nakładów na rozbudowę budynku w kwocie przewyższającej 3500 zł, w wyniku czego nastąpił wzrost jego wartości użytkowej, czyli ulepszenie środka trwałego, upoważnia do naliczania dalszych odpisów amortyzacyjnych, przy zastosowaniu pierwotnie (...) przyjętej stawki, od wartości początkowej powiększonej o kwotę dokonanego ulepszenia, przy czym suma wszystkich odpisów nie może przekroczyć podwyższonej wartości ulepszonego środka trwałego” (postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Legnicy z 19 stycznia 2006 r., nr US-PD-I/415/1/56/05).
Ulepszenie wyposażenia
Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów mają obowiązek prowadzić ewidencję wyposażenia. Ujmują w niej składniki majątku, których wartość przekracza 1500 zł. Ewidencja ta powinna zawierać co najmniej:
• numer kolejny wpisu i datę nabycia,
• numer faktury lub rachunku oraz nazwę wyposażenia,
• cenę zakupu wyposażenia lub koszt wytworzenia,
• numer pozycji, pod którą wpisano w księdze koszt związany z nabyciem wyposażenia,
• datę likwidacji (w tym również datę sprzedaży lub darowizny) oraz przyczynę likwidacji wyposażenia.
Wydatki związane z zakupem wyposażenia stanowią bezpośrednie koszty uzyskania przychodu
Natomiast wpisaniu do ewidencji środków trwałych i amortyzacji podlegają składniki majątku stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
Przy czym można nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, których wartość początkowa nie przekracza 3500 zł. Oznacza to, że składniki majątku o wartości początkowej od 3500 zł i wyższej wprowadza się do ewidencji środków trwałych. Wpisu należy dokonać najpóźniej w miesiącu przekazania danego środka do używania. Późniejszy termin wprowadzenia uznaje się za ujawnienie środka trwałego.
Jak potraktować nakłady inwestycyjne poniesione w związku z ulepszeniem wyposażenia?
Najczęściej przyjmuje się, że jeśli zaliczymy bezpośrednio do kosztów podatkowych składnik majątku o wartości początkowej poniżej 3500 zł, wówczas wydatki z nim związane nie będą potraktowane jako ulepszenie. W tym przypadku podkreśla się, że ulepszenie dotyczy amortyzowanego środka trwałego, a nie składnika majątku, którego wartość została wpisana w koszty. Oznacza to, że wartość wydatków inwestycyjnych dotyczących wyposażenia obciąży koszty uzyskania przychodów w momencie poniesienia.
PRZYKŁAD
Podatnik dokonał w grudniu 2005 r. zakupu aparatu fotograficznego w celu wykorzystania go w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wartość netto aparatu wyniosła 2900 zł. Wydatek ten w grudniu 2005 r. został zaliczony bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów. W marcu 2006 r. podatnik dokupił dodatkowe wyposażenie aparatu w postaci m.in. konwertera i pierścienia, którego wartość netto wyniosła 1650 zł. W tym przypadku kwotę 1650 zł należy zaliczyć do kosztów podatkowych w momencie poniesienia, tj. w marcu 2006 r.
Trzeba jednak zaznaczyć, że nie jest to jedyny pogląd co do omawianego zagadnienia. Wiemy, że ulepszenie dotyczy środków trwałych, którymi są składniki majątku:
• stanowiące własność lub współwłasność podatnika,
• kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania,
• o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok,
• wykorzystywane na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu.
A zatem wartość składnika majątku czy fakt wpisania go do ewidencji środków trwałych nie jest elementem tej definicji. Przekazanie do używania przy jednoczesnym niewpisaniu do ewidencji środków trwałych nie pozbawia przecież danego składnika majątku natury i charakteru środka trwałego. Organy podatkowe mogą więc uznać, że wydatki na ulepszenie składnika majątku wpisanego w koszty, który spełnia przytoczone warunki do uznania go za środek trwały, powinny powiększyć jego wartość, jeśli przekroczą 3500 zł. To by zaś oznaczało konieczność wprowadzenia takiego składnika majątku do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w miesiącu dokonania ulepszenia.
Stąd rada, żeby w przypadku rozstrzygnięcia konkretnej sprawy zwrócić się do właściwego organu podatkowego o wydanie stosownej interpretacji prawa podatkowego.
Podstawa prawna:
• art. 22a, art. 22g ust. 17 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),
• rozporządzenie Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. Nr 152, poz. 1475 z późn.zm.).
Sławomir Liżewski