Podatnicy prowadzący działalność w zakresie handlu mogą spotkać się z różnymi rodzajami opakowań. Są one z reguły traktowane jako towary handlowe. Jednak w przypadku opakowań wydawanych czy otrzymywanych w zamian za kaucję należy pamiętać o różnych skutkach w podatku dochodowym, jakie wówczas mogą powstać.
Zgodnie z § 3 rozporządzenia w sprawie prowadzenia księgi opakowania kwalifikowane są jako towary, do których zaliczamy towary handlowe, materiały podstawowe i pomocnicze, półwyroby (półfabrykaty), wyroby gotowe, braki i odpady oraz materiały przyjęte od zamawiających do przerobu lub obróbki. Towarami będą jednak tylko te opakowania, które nie są środkami trwałymi.
Obrót opakowaniami kaucjonowanymi
Powszechną formą obrotu opakowaniami zwrotnymi jest ich wydawanie za pobraniem kaucji. Kaucja według słownikowej definicji oznacza zwykle sumę pieniężną złożoną jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiącą odszkodowanie w razie niedopełnienia zobowiązania. Nie jest to więc forma płatności, pomimo tego, że pieniądze rzeczywiście wpłynęły do kasy lub na konto podatnika. Najistotniejszą cechą kaucji jest jej zwrotny charakter, tym samym jest ona neutralna podatkowo. Jeśli kaucja straci zwrotny charakter, stanie się świadczeniem wywołującym określone skutki podatkowe.
W takim przypadku u sprzedawcy otrzymującego kaucję będzie ona stanowić przychód, a u nabywcy wpłacającego kaucję będzie ona stanowić koszt uzyskania przychodu. W związku z tym, że kaucja zasadniczo jest obojętna podatkowo, obrót opakowaniami kaucjonowanymi należy prowadzić poza obrotem podlegającym opodatkowaniu. Służy do tego kolumna 17 księgi podatkowej.
Podatnicy stosujący kasy rejestrujące powinni ewidencjonować obrót tymi opakowaniami poza fiskalnymi funkcjami kasy, tj. wpłata i wypłata gotówki. W takim przypadku nie będzie to miało wpływu na wysokość obrotu, a w konsekwencji nie będzie rodziło obowiązku podatkowego w podatku dochodowym.
PRZYKŁAD
Podatnik prowadzący handel artykułami spożywczymi nabył napoje w butelkach objętych kaucją. Kwota kaucji wyniosła 385 zł i została wpisana w kol. 17 księgi podatkowej. Zgodnie z umową zwrot opakowań powinien nastąpić w ciągu 2 miesięcy od dnia zakupu. Jednak po upływie tego terminu opakowania nie zostały zwrócone, a w związku z tym kaucja przepadła. W tej sytuacji kwota kaucji będzie stanowiła:
– koszt podatkowy dla nabywcy (kol. 11 księgi podatkowej),
– przychód dla sprzedawcy (kol. 8 księgi podatkowej).
Regulacje VAT
Warto podkreślić, że bardziej szczegółowe uregulowania dotyczące obrotu opakowaniami zwrotnymi zawierają przepisy VAT. Jeśli podatnik sprzedał towar w opakowaniu zwrotnym, pobierając lub określając w umowie za to opakowanie kaucję, wartości opakowania nie uwzględnia się w treści faktury dokumentującej tę sprzedaż. Należy pamiętać, że przepisy o VAT przewidują również okres, po upływie którego powstaje obowiązek podatkowy w VAT. Nie później niż siódmego dnia po dniu, w którym umowa przewidywała zwrot opakowań, należy wystawić fakturę VAT dokumentującą kwotę należności z tytułu niezwrócenia przez odbiorcę opakowań. Jeżeli w umowie nie określono daty zwrotu opakowań, fakturę wystawia się nie później niż 60 dnia od dnia wydania opakowań. W przypadku gdy transakcja nie jest udokumentowana fakturą VAT (np. sprzedaż dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej), podatnik powinien wystawić fakturę wewnętrzną. Stawka VAT dla opakowań wynosi 22 proc. Z pisma Drugiego Śląskiego Urzędu Skarbowego w Bielsku-Białej z 16 listopada 2005 r. (nr PP/443-181/05/AZ-68175):
„(...) Zarówno przepisy polskie, jak i przepisy VI Dyrektywy nie zawierają definicji opakowań zwrotnych. W potocznym rozumieniu opakowania zwrotne to takie, które nadają się do powtórnego wykorzystania w procesie produkcji, a ich wydaniu towarzyszy najczęściej pobranie kaucji, która zwracana jest po zwrocie opakowania. W myśl obowiązujących od dnia 1 maja 2004 r. przepisów w zakresie podatku od towarów i usług obrót opakowaniami zwrotnymi, zarówno sprzedawanymi przez ich producentów i importerów, jak i przez innych podatników, podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
Problem opakowań pod względem ich opodatkowania należy rozpatrywać w dwóch aspektach:
1) jako dodatkowe koszty podatnika w związku z dostawą towarów, które powiększają wartość dokonywanej czynności i tym samym podstawy opodatkowania, albo
2) jako dostawę odrębnego towaru.
W pierwszym przypadku opakowania są związane z zasadniczą dostawą towarów (sprzedaż piwa w butelkach, które pakowane są w kontenery, na palety itp.) i zwiększają łączną kwotę należną z tytułu transakcji. Wówczas wartość opakowania zwrotnego należy uwzględnić w cenie towaru i razem z towarem opodatkować oraz wykazać na fakturze jako jedną pozycję.
W drugim przypadku, jeżeli strony umowy sprzedaży przewidują zwrot opakowań możliwe jest traktowanie ich jako odrębnego elementu świadczenia zasadniczego (dostawy towarów). Opakowania te podlegają wówczas opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tj. tak jak dostawa innych towarów, a ich wydanie udokumentowane jest fakturą VAT. Jednakże w tym przypadku wartość wydanych opakowań stanowi obrót zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.), w myśl którego podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. W sytuacji gdy następuje zwrot opakowań od nabywcy, sprzedawca wystawia fakturę korygującą i wówczas ma zastosowanie art. 29 ust. 4 ustawy o VAT, zgodnie z którym obrót zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (....), o wartość zwróconych towarów, zwróconych kwot nienależnych w rozumieniu przepisów o cenach oraz zwróconych kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, a także kwot wynikających z dokonanych korekt faktur.
Natomiast przepis § 19 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług, jest szczególnym unormowaniem, którego zastosowanie pozwala na nieuwzględnienie w treści faktury dokumentującej sprzedaż wartości opakowania w momencie wydania opakowań. Stosownie do postanowień § 19 ust. 1 rozporządzenia – jeżeli podatnik sprzedał towar w opakowaniu zwrotnym, pobierając lub określając w umowie za to opakowanie kaucję, wartości opakowania nie uwzględnia się w treści faktury dokumentującej sprzedaż. Jednocześnie w myśl § 19 ust. 2 powyżej cytowanego rozporządzenia fakturę dokumentującą kwotę należności z tytułu niezwrócenia przez odbiorcę opakowań, o których mowa w ust. 1, wystawia się nie później niż siódmego dnia po dniu, w którym umowa przewidywała zwrot opakowań. Jeżeli w umowie nie określono daty zwrotu opakowań, fakturę wystawia się nie później niż 60. dnia od dnia wydania opakowań. Na podstawie więc powyższego przepisu koszt opakowań zwrotnych podlega wyłączeniu z podstawy opodatkowania w momencie ich wydania pod warunkiem pobrania lub określenia w umowie kaucji, lecz wyłączenie to podlega korekcie w przypadku, gdy odbiorca nie zwrócił wydanych opakowań.
W przypadku niezwrócenia opakowań zwrotnych przez nabywcę, sprzedawca jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą kwotę należności z tytułu niezwróconych opakowań. O terminie wystawienia faktury decydować będzie fakt, czy w umowie określono termin zwrotu opakowań, czy też nie. Jeżeli w umowie określono termin zwrotu opakowań, fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym opakowania, zgodnie z umową, powinny być zwrócone. Natomiast gdy w umowie nie został określony termin zwrotu opakowań, fakturę wystawia się nie później niż 60. dnia od dnia wydania opakowań.
Należy jednak podkreślić, że unormowanie zawarte w § 19 zostało stworzone w celu uproszczenia zasad fakturowania obrotu opakowaniami zwrotnymi. Przepis ten pozwala na wyłączenie kosztu opakowań zwrotnych z podstawy opodatkowania i przesunięcie momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu wydanych, a niezwróconych opakowań. Zapis § 19 wskazuje, że w przypadku niezwrócenia wydanych za kaucją (pobraną lub określoną) opakowań zwrotnych u podatnika wystąpi dostawa towarów (opakowań) jako czynność podlegająca opodatkowaniu, ale dopiero po upływie siódmego dnia od dnia, w którym umowa przewidywała zwrot opakowań. W przypadku zwrócenia wydanych za kaucją opakowań w umownie określonym terminie faktura nie będzie wystawiana, a wartości wydanych opakowań nie stanowią obrotu. Przepis ten więc w pewnym stopniu upraszcza obrót opakowaniami zwrotnymi, gdyż z jednej strony umożliwia nieuwzględnienie ich w obrocie, a z drugiej opóźnia moment powstania obowiązku podatkowego, z tytułu niezwróconych opakowań.
W przedstawionym stanie faktycznym, tj. w przypadku gdy określono w umowie kaucję oraz termin zwrotu opakowań, sprzedawca jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą kwotę należności z tytułu niezwróconych opakowań, nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym opakowania zgodnie z umową powinny być zwrócone, tj. do 7 maja 2006 r. Natomiast wystawienie faktury dokumentującej kwotę należności odpowiadającą kwocie określonej kaucji wcześniej, tj. w dniu wydania opakowań, nie jest sprzeczne z przepisem § 19 ust. 2 rozporządzenia, jednak powoduje powstanie obowiązku podatkowego z chwilą wydania tych opakowań i wystawienia faktury (...)”.
Skup opakowań zwrotnych
Jak wspomniano wcześniej, opakowania są traktowane jako towary. A zatem w przypadku skupu opakowań zwrotnych, np. butelek, palet itd., transakcję taką należy potraktować jako zakup towarów handlowych. Zakup taki należy zaewidencjonować w kolumnie 10 księgi podatkowej. Na udokumentowanie zapisów w księdze, dotyczących niektórych wydatków, mogą być sporządzone dokumenty zaopatrzone w datę i podpisy osób, które bezpośrednio dokonały danego wydatku. Są to tzw. dowody wewnętrzne. Dowód taki powinien określać:
– przy zakupie – nazwę towaru oraz ilość, cenę jednostkową i wartość,
– w innych przypadkach – przedmiot operacji gospodarczych i wysokość wydatku.
Dowód wewnętrzny może dotyczyć m.in. zakupu od ludności odpadów poużytkowych, stanowiących surowce wtórne, z wyłączeniem zakupu (skupu) metali nieżelaznych oraz przeznaczonych na złom samochodów i ich części składowych.
PRZYKŁAD
Podatnik dokonał zakupu palet drewnianych na kwotę 500 zł. Zakup palet został udokumentowany dowodem wewnętrznym i zaksięgowany w kol. 10 księgi podatkowej.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Podstawa prawna:
• art. 22 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),
• § 3 pkt 1, § 14 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. Nr 152, poz. 1475 z późn.zm.),
• § 19 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 95, poz. 798 z późn.zm.).
Sławomir Liżewski