Dochody z pracy wykonywanej za granicą nie zawsze powinny być opodatkowane w kraju, w którym praca została wykonana. Modelowa Konwencja OECD, na podstawie której są konstruowane polskie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, przewiduje bowiem odstępstwo od zasady opodatkowania dochodów z pracy najemnej w państwie wykonywania tej pracy. I tak, wynagrodzenie, jakie rezydent jednego państwa (osoba mająca miejsce zamieszkania w tym państwie) uzyskuje za pracę najemną wykonywaną w drugim państwie, podlega opodatkowaniu tylko w pierwszym państwie, jeżeli:
1) odbiorca przebywa w drugim państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni podczas każdego dwunastomiesięcznego okresu rozpoczynającego się lub kończącego w danym roku podatkowym i
2) wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie jest rezydentem drugiego państwa, i
3) ciężaru wynagrodzenia nie ponosi zakład, który pracodawca posiada w drugim państwie.
Należy przy tym podkreślić, że aby dochody osiągane przez Polaka były wyłączone z opodatkowania w „drugim państwie”, konieczne jest łączne spełnienie wszystkich trzech warunków.
Ministerstwo Finansów w broszurze informacyjnej „Rozliczenie dochodów z pracy najemnej wykonywanej za granicą za 2006 rok” informuje:
(...) Niespełnienie któregokolwiek z nich oznacza, że otrzymane wynagrodzenie może być opodatkowane zarówno w państwie, w którym praca jest wykonywana, jak i w państwie, w którym osoba uzyskująca wynagrodzenie ma miejsce zamieszkania.
W takim przypadku, jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce uzyskuje przychody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, które mogą być również opodatkowane w drugim państwie, podwójnemu opodatkowaniu tego dochodu zapobiega się poprzez zastosowanie właściwej metody unikania podwójnego opodatkowania określonej w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania. (...)
Najwięcej problemów podatnicy mają z warunkiem wymienionym w punkcie pierwszym. Różnice w treści umów tzw. klauzuli 183 dni dotyczą zazwyczaj okresu, w którym je liczymy. Przykładowo umowa z Niemcami przewiduje, że 183 dni liczy się „podczas dwunastomiesięcznego okresu rozpoczynającego się lub kończącego w danym roku podatkowym”. Podobne postanowienie zawiera nowa umowa z Wielką Brytanią, umowy z Belgią, Portugalią, Holandią. Umowy starsze, m.in. z Francją, USA, mówią o liczeniu 183 dni w danym roku kalendarzowym.
PRZYKŁAD
Osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce, zatrudniona przez polską spółkę z o.o. XYZ, w okresie od 1 sierpnia 2005 r. do 30 kwietnia 2006 r. wykonywała pracę na rzecz swojego pracodawcy na terenie Francji. Wynagrodzenie pracownika ponoszone jest przez spółkę z o.o. XYZ, która nie posiada zakładu na terenie Francji. W tym przypadku dochody uzyskane przez rezydenta Polski za pracę najemną wykonywaną na terytorium Francji podlegały opodatkowaniu w Polsce, gdyż zarówno w roku kalendarzowym 2005, jak i 2006 pobyt tej osoby we Francji nie przekroczył 183 dni.
Gdyby odnieść tę samą sytuację do Niemiec, to dochód tam osiągnięty byłby opodatkowany w Niemczech, gdyż pobyt rezydenta Polski w Niemczech przekroczył 183 dni „podczas dwunastomiesięcznego okresu rozpoczynającego się lub kończącego się w danym roku podatkowym”.
W Modelowej Konwencji przewidziany jest drugi z powyższych sposobów liczenia. Zgodnie z przyjętymi w Komentarzu do Konwencji zasadami obliczanie długości takiego pobytu jest dokonywane przez stosowanie metody opartej na „dniach fizycznej obecności”. Przy liczeniu tego okresu w oparciu o tę metodę należy brać pod uwagę wszystkie dni spędzone w danym państwie, takie jak soboty i niedziele, święta narodowe, urlopy przed, w czasie i po zakończeniu działalności, krótkie przerwy (szkolenia, strajki, przymusowe przerwy w pracy) oraz dni choroby (z wyjątkiem takich zdarzeń, które uniemożliwiły wyjazd osobie, która w danym przypadku mogłaby uzyskać zwolnienie podatkowe), a także dni zajęte z powodu śmierci lub choroby w rodzinie. Do tego okresu zaliczane są również: część dnia, dzień przybycia, dzień wyjazdu, natomiast nie bierze się pod uwagę dni spędzonych w tym państwie w czasie przejazdu między dwoma miejscami położonymi poza tym państwem (tranzyt). Tym samym każdy pełny dzień spędzony poza danym państwem, czy to w celach wakacyjnych, służbowych, czy z innej przyczyny, nie może być brany pod uwagę. Natomiast każdą część dnia, nawet bardzo krótką, spędzoną przez podatnika w danym państwie, należy liczyć, przy obliczaniu okresu pobytu, jako dzień obecności w tym państwie.
PRZYKŁAD
Pan Kowalski został wysłany przez swój zakład do Szwecji w celu wykonania pewnych usług na rzecz podmiotu szwedzkiego. Dwa pozostałe warunki opodatkowania osiągniętych tam dochodów w Polsce są spełnione. W okresie pobytu w Szwecji pan Kowalski brał udział w 3-dniowym kursie. Odbywał się on w Norwegii. Po jego zakończeniu pan Kowalski wrócił bezpośrednio do Szwecji. Praca została zakończona po 170 dniach pobytu, jednak pan Kowalski pozostał jeszcze w Szwecji przez dalsze 14 dni w ramach urlopu. Jego łączny pobyt w Szwecji wyniósł więc 184 dni. Jednak z uwagi na to, że 3 dni przebywał w Norwegii, pobyt ten wyniósł ostatecznie 181 dni. W związku z tym wynagrodzenie pana Kowalskiego podlega opodatkowaniu w miejscu zamieszkania, czyli w Polsce.
Jak wspomniano, do opodatkowania dochodów z pracy rezydenta danego państwa w państwie rezydencji podatkowej nie wystarczy spełnienie tylko klauzuli 183 dni. Muszą być również spełnione dwa pozostałe warunki.
Skutki przekroczenia okresu 183 dni wykonywania pracy za granicą wskazał Małopolski Urząd Skarbowy w Krakowie w piśmie z 30 września 2005 r., nr DP3/423-44/05/70812. Stwierdził on, że:
(...) W świetle zacytowanych przepisów Spółka miała obowiązek odprowadzać w Polsce według polskich przepisów prawa podatkowego zaliczki na podatek dochodowy od dochodów pracowników skierowanych do pracy we Francji za okres, kiedy spełnione były ww. warunki, tj. przed przekroczeniem 183 dni pobytu za granicą. W momencie zaś gdy okres pobytu pracownika we Francji przekroczył 183 dni, obowiązek zapłaty podatku powstał tam, i to niejako wstecznie, bo za cały czas pobytu pracownika za granicą. W takiej sytuacji, dla zapobieżenia jednoczesnemu opodatkowaniu w Polsce i we Francji dochodów oddelegowanych pracowników, zakład pracy może wystąpić do Urzędu Skarbowego w Polsce, właściwego dla płatnika (tu: Małopolski Urząd Skarbowy), o zwrot zaliczek na podatek dochodowy zapłaconych od wynagrodzeń dotyczących tego okresu. (...)
Takie samo stanowisko zajął Minister Finansów w postanowieniu w sprawie interpretacji prawa podatkowego z 5 marca 2007 r., nr DD4-033-01692/ZKK/06/869. Stwierdził on, że:
(...) po upływie okresu 183 dni wykonywania pracy na terytorium Niemiec wynagrodzenie pracowników podlegać będzie opodatkowaniu zarówno w Niemczech, jak i w Polsce, przy czym w Niemczech opodatkowaniu podlegać będzie dochód uzyskany od pierwszego dnia, w którym praca wykonywana była w Niemczech. Jednocześnie, w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w Polsce, należy zastosować określoną w umowie metodę unikania podwójnego opodatkowania. (...)
Podstawa prawna
- art. 15 ust. 2 umowy z dnia 20 czerwca 1975 r. między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Francuskiej w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku - Dz.U. z 1977 r. Nr 1, poz. 5
- art. 15 pkt 2 umowy z 14 maja 2003 r. między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku - Dz.U. z 2005 r. Nr 12, poz. 90
Ewa Leszczyńska
ekspert w zakresie podatków