W opini ekspertów BCC w ostatnich latach pojawiło się szereg korzystnych zmian w nastawieniu MF do podatników i przedsiębiorców, które znalazły wyraz w zmienianych przepisach. Nie sposób nie zauważyć też, że projekt zmiany ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych i podatku dochodowym od osób fizycznych (PDOP/PDOF) nosi datę 12 lutego 2013 r. Chyba po raz pierwszy projekt pojawia się z 10-miesięcznym wyprzedzeniem. Jednak te pozytywne zmiany to drobiazgi. Główna linia to coraz większy fiskalizm państwa. Wbrew temu co zapowiadał Premier w expose.
Powszechni mówi się że spółka komandytowo-akcyjna (SKA) nie płaci podatku dochodowego. Należy wyjaśnić, iż podatek ten jest jedynie odroczony do mementu konsumpcji dochodu przez wspólników - akcjonariuszy. Obecnie SKA może być traktowana jako pewnego rodzaju ulga inwestycyjna. Jeśli zamiast wypłacać dywidendę - akcjonariusze reinwestują środki to podatek jest odroczony.
Można ubolewać iż państwo, mając na względzie osłabienie koniunktury w gospodarce nie wprowadziło jakiegoś rodzaju ulg inwestycyjnych, wspierających rozwój gospodarki, a tę istniejącą „ulgę” w postaci SKA chce zlikwidować.
Spółki komandytowe zapłacą CIT
SKA zakładane były i są z różnych powodów biznesowych. Nie ulega wątpliwości, iż w przypadku jakiejś części tych spółek o wyborze tej formy spółki przez inwestorów mogły decydować kryteria podatkowe. Jednak likwidując tą „ulgę inwestycyjną” trzeba mieć świadomość iż podatek w tych spółkach jest jedynie odroczony i Skarb Państwa, pomijając korzyści z reinwestowania, nie utracił tego podatku bezpowrotnie. Zapowiadana zmiana spowoduje iż część inwestorów przeniesie swoje aktywa do innych, przyjaznych podatnikom jurysdykcji.
Eksperci BCC w kilku punktach przedstawili swoją ocenę proponowanych przez resort finansów zmian:
1. Zgodnie z uzasadnieniem Ministra Finansów celem opodatkowania spółki komandytowo-akcyjnej (SKA) tak jak spółki kapitałowej było dążenie do eliminacji optymalizacji podatkowej polegającej na odroczeniu w czasie opodatkowania dochodu akcjonariuszy takiej spółki aż do dnia podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy (stanowisko MF) lub wypłaty dywidendy (stanowisko NSA). Sytuacja ta w ocenie MF stanowi naruszenie zasady „sprawiedliwości podatkowej”, gdyż różnicuje opodatkowanie wspólników spółek osobowych. Zaproponowana rewolucja w opodatkowaniu SKA nie służy jednak temu celowi, a jedynie realizuje ten cel „przy okazji”, natomiast w sposób istotny prowadzi do zwiększenia obciążeń podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w tej formie prawnej.
Po pierwsze projekt wcale nie zmierza do opodatkowania akcjonariuszy SKA tak jak wspólników innych spółek osobowych. Przeciwnie, wprowadza dla wspólników SKA zasady opodatkowania właściwe dla wspólników spółek kapitałowych. Ponadto wprowadzenie opodatkowania akcjonariuszy SKA na zasadach właściwych dla wspólników innych spółek osobowych wymaga niewielkiej korekty aktualnie obowiązujących przepisów. Po pierwsze wystarczy uzupełnić obecne przepisy dotyczące opodatkowania wspólników spółek osobowych poprzez jednoznaczne i bezpośrednie wskazanie, iż znajduje on zastosowanie także do akcjonariusza w spółce komandytowo-akcyjnej. Po drugie, należałoby wprowadzić przepis, który stanowiłby, że dochód akcjonariusza oraz obowiązek do uiszczania miesięcznych zaliczek na podatek oraz podatku za dany rok podatkowy powstają niezależnie od otrzymania dywidendy ze spółki komandytowo-akcyjnej, oraz niezależnie od podjęcia uchwały o wypłacie takiej dywidendy.
2. Projekt zmian przewiduje także opodatkowanie spółki komandytowej (SK) na zasadach właściwych dla spółek kapitałowych, tak jak w przypadku SKA, co prowadzić będzie, podobnie jak w SKA, do wzrostu obciążeń podatkowych prowadzonej w tej formie działalności gospodarczej. MF uzasadnia ten krok obawą o wykorzystywanie tych spółek do optymalizacji podatkowych. Tymczasem SK nie stanowią w swej istocie wehikułu dla optymalizacji podatkowych. Nie zapewniają one bowiem żadnych korzyści podatkowych w porównaniu z innymi spółkami osobowymi. SK są powszechnie wykorzystywaną formą prowadzenia działalności gospodarczej. W chwili obecnej istnieje w Polsce 11.998 SK (dane LEX na dzień 12 marca 2013 r.), co stanowi liczbę porównywalną ze spółkami akcyjnymi (10.319, dane LEX na dzień 12 marca 2013 r.).
Czy wkład w postaci know-how do spółki komandytowej podlega VAT
Zasady opodatkowania przychodu uzyskanego ze zbycia akcji
Zapraszamy na forum o podatkach PIT i CIT
3. Opodatkowanie SK stanowić będzie negatywny sygnał dla inwestorów zagranicznych. Struktura prowadzenia działalności obejmująca „przeźroczystą podatkową” SK, jak znana tym inwestorom z ich jurysdykcji, w szczególności z Niemiec, który jest naszym głównym partnerem handlowym. Wprowadzenie proponowanych zmian powodować będzie brak jasności funkcjonowania znanej im struktury prowadzenia działalności w Polsce i zmuszać będzie do szukania nowych rozwiązań, które nie będą zgodne z obowiązującymi w krajach rozwiniętych standardami.
4. W chwili obecnej w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego szereg państw uelastycznia istniejące i wprowadza nowe formy prowadzenia działalności gospodarczej (np. Luksemburg, Holandia). Działanie takie jest także konieczne ze względu na konieczność udostępniania przedsiębiorcom form prowadzenia działalności gospodarczej do specyficznych potrzeb działalności w danym obszarze. Tymczasem proponowane zmiany będą powodować w Polsce efektywnie ograniczenie form prowadzenia działalności gospodarczej. Co więcej, eliminować będą te powszechnie znane i stosowane w innych krajach. Takie działania powodują, że coraz więcej przedsiębiorców lub inwestorów zagranicznych rozważa prowadzenie w Polsce działalności bez zaangażowania podmiotowego, tj. poprzez wykorzystanie możliwości oferowanych przez inne kraje z minimalną obecnością w Polsce. W efekcie spowoduje to odpływ z Polski kapitału, zmniejszenie miejsc pracy oraz przychodów budżetu państwa z tytułu podatków. Nie jeden minister finansów miał okazję przekonać się, że podwyższenie opodatkowania zmniejsza wpływy do budżetu.
5. Omawiany projekt narusza podstawowe zasady konstytucyjne, gwarantujące zakaz działania prawa wstecz. W przypadku spółek komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych, których rok obrotowy rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2014 r. i kończy się po tym dniu, przewidziany został obowiązek zamknięcia ksiąg rachunkowych i sporządzenia sprawozdania finansowego na dzień 31 grudnia 2013 r. Jednocześnie, zgodnie z art. 14 projektu, zmiany mają wejść w życie w dniu 1 stycznia 2014 r. W przypadku uchwalenia ustawy w obecnej wersji dojdzie zatem do ewidentnego złamania zasady niedziałania prawa wstecz.
6. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku podatków dochodowych zmiany w przepisach nie mogą wchodzić w życie w trakcie roku podatkowego. Przepisy przejściowe wymuszają na spółkach komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych zamknięcie roku obrotowego, wbrew postanowieniom zawartym w umowie spółki albo statucie. Skoro zasadą jest, iż w trakcie okresu rozliczeniowego nie można zmienić przepisów, to tym bardziej nie można nadać danemu podmiotowi statusu podatnika.
7. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, ingerując w prawa nabyte (w omawianej sytuacji jako prawo nabyte podlegające ochronie należy traktować obecną sytuację, w której spółki komandytowe oraz SKA nie są obciążone podatkiem dochodowym), prawodawca powinien wprowadzić rozwiązania prawne, które zawężają do niezbędnego minimum negatywne skutki dla zainteresowanych i umożliwiają im dostosowanie się do nowej sytuacji, w szczególności przez wprowadzenie odpowiedniej vacatio legis lub ustanowienie przepisów przejściowych ułatwiających adresatom norm prawnych dostosowanie się do nowych regulacji (orzeczenie K 32/00).
Ubezpieczenie OC członków zarządu spółek kapitałowych
Opodatkowanie PCC przy przekształceniu spółki z o.o. w spółkę osobową
8. Na niezgodność przepisów przejściowych z przepisami Konstytucji zwracała uwagę Rada Legislacyjna działająca przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w trakcie prac nad poprzednią wersją projektu zmian w ustawach o CIT oraz o PIT. Niestety uwagi Rady w ogóle nie zostały uwzględnione.
9. Uchwalenie zmian w obecnie proponowanym kształcie rodzi poważne ryzyko zakwestionowania ich jako niezgodnych z przepisami Konstytucji. Powstaje pytanie, czy chęć przysporzenia budżetowi dodatkowych środków (choć, jak zostało to wykazane powyżej, uchwalenie nowelizacji może wręcz negatywnie odbić się na budżecie) może odbyć się kosztem zasad konstytucyjnych, potwierdzanych wielokrotnie w orzecznictwie Trybunał Konstytucyjnego.
Andrzej T. Prelicz, Doradca podatkowy, ekspert BCC ds. podatków, restrukturyzacji przedsiębiorstw i prawa spółek - Kancelaria Prelicz & Szymańska
Joanna Wierzejska, Doradca podatkowy - Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka
Artur Cmoch, Doradca podatkowy - Kancelaria GWW
oprac. Adam Kuchta