OECD i G20 otworzyło wspólny front przeciwko optymalizacji podatkowej. Wyrazem tego jest m.in. przyjęcie na szycie G20 w Moskwie projektu dotyczącego zapobiegania obniżaniu podstawy opodatkowania oraz transferowi zysków międzynarodowych przedsiębiorców (BEPS). Zaostrzenie polityki antyoptymalizacyjnej dokonuje się także w ramach Unii Europejskiej, a co za tym idzie również w Polsce.
Wspólnym zabiegom OECD i G20 przeciwko optymalizacji podatkowej poświęcone było śniadanie prasowe zorganizowane 10 października przez firmę doradczą Accreo. Śniadanie poprowadzili Monika Ławnicka, manager, doradca podatkowy oraz Michał Roszkowski, doradca podatkowy, radca prawny.
| Wspólne działania G20 i OECD przeciwko optymalizacji podatkowej |
Czerwiec 2012 Szczyt G20 w Los Cabos (Meksyk). Postulat konieczności zapobiegania obniżaniu podstawy opodatkowania oraz transferowi zysków międzynarodowych przedsiębiorców (BEPS). Zaangażowanie OECD w prace analityczne dot. uszczelniania krajowych systemów podatkowych, zapobiegania podwójnemu brakowi opodatkowania (double-non taxation).
12 lutego 2013 Raport OECD Addressing Base Erosion and Profit Shifting, sprządzony na zlecenie G20.
19 lipca 2013 OECD Action Plan on BEPS - dokument zaprezentowany w Moskwie na spotkaniu ministrów finansów krajów G20.
6 września 2013 Przyjęcie wspólnego projektu G20/OECD dot. BEPS na szczycie G20 w Moskwie. |
1. Działania podejmowane przez OECD
OECD zauważa konieczność oddziaływania na grupy kapitałowe oraz identyfikację struktur nakierowanych na unikanie opodatkowania, podkreślając, że minimalizacja obciążeń podatkowych międzynarodowych przedsiębiorców jest szkodliwa dla rządów państw, osób fizycznych i przedsiębiorców.
Głównym celem działań podejmowanych na forum OECD jest zapewnienie wpływów budżetowych - poprzez zapobieganie „erozji bazy podatkowej” czyli strukturom, stosowanym głównie przez globalne korporacje, zmierzającym do unikania opodatkowania w aspekcie międzynarodowym. Jako dodatkowe cele, OECD wskazuje na ochronę osób fizycznych - poprzez zapewnienie, że nie będą one obciążone podatkami nakładanymi w celu uzupełnienia uszczuplonych wpływów budżetowych, oraz ochronę mniejszych przedsiębiorców - poprzez zapewnienie sprawiedliwych warunków konkurencji. Za proponowanymi zmianami stoi założenie, że budżety państw będą potrzebowały znaczących wpływów - między innymi w celu dokonywania interwencji w warunkach kryzysu ekonomicznego.
OECD zmienia przepisy dotyczące opodatkowania korporacji
Zmiany w CIT i PIT w 2014 r. Opodatkowanie spółek zagranicznych
Kontrola restrukturyzacji
OECD zamierza oddziaływać na już funkcjonujące i nowo tworzone międzynarodowe grupy kapitałowe, na przykład poprzez kontrolę ich restrukturyzacji. Weryfikacja ma na celu wykrycie struktur ukierunkowanych głównie na ograniczanie obciążeń podatkowych, pozbawionych racjonalnego uzasadnienia biznesowego (takich jak np. generowanie kosztów podatkowych z tytułu wysokich opłat licencyjnych na rzecz zagranicznej spółki powiązanej).
Zapobieganie optymalizacji podatkowej
Innym obszarem, do którego odnosi się raport OECD, jest zapobieganie takim strukturom, które skutkowałyby oderwaniem rozliczeń pomiędzy podmiotami powiązanymi od rzeczywistej wartości, jaką strony tworzą w danej transakcji. Może się to odbywać np. poprzez sztuczne, nakierowane na optymalizację podatkową przenoszenie aktywów niematerialnych do jurysdykcji o niskim opodatkowaniu i obciążanie stamtąd podmiotów znajdujących się w krajach o wysokim poziomie obciążeń podatkowych lub też tworzenie sztucznych transakcji wewnątrzgrupowych w celu obniżenia globalnego opodatkowania, które to transakcje nigdy nie zostałyby zawarte pomiędzy niezależnymi podmiotami. Założeniem OECD jest, aby zyski przedsiębiorstw były opodatkowane zawsze tam, gdzie czynności związane z działalnością są faktycznie wykonywane i gdzie następuje tworzenie wartości dodanej w łańcuchu transakcji.
Modyfikacja definicji „zależnego przedstawiciela”
Jedną z istotnych zmian, proponowanych przez OECD jest modyfikacja definicji „zależnego przedstawiciela” tworzącego stały zakład w rozumieniu Modelowej Konwencji OECD. Z punktu widzenia podatników, oznacza to, że ich aktywność za granicą - wykonywana z pomocą zatrudnianych przez siebie pracowników, agentów czy współpracowników - w większym niż dotąd zakresie będzie objęta opodatkowaniem za granicą. Omawiane zmiany będą miały szczególne znaczenie dla przedsiębiorców dokonujących sprzedaży swoich dóbr za granicą w różnego rodzaju strukturach dystrybucji. OECD zamierza również ograniczyć praktyki unikania opodatkowania za granicą poprzez sztuczne rozczłonkowanie aktywności przedsiębiorstwa i zmienić definicję działalności „przygotowawczej i pomocniczej”, nietworzącej stałego zakładu za granicą.
Zagraniczne spółki kontrolowane - jak są opodatkowane?
Skutki zmian dla przedsiębiorców
Niekorzystny wpływ zmian odczują między innymi podmioty prowadzące działalność handlową za pośrednictwem spółek powiązanych w innych państwach. Innym przykładem mogą być grupy kapitałowe, posiadające w swoich strukturach wyspecjalizowane podmioty, zarządzające znakami towarowymi dla całej grupy kapitałowej, to jest spółek prowadzących działalność operacyjną w innych państwach. W konsekwencji, w wielu przypadkach grupy te będą musiały opodatkować działalność w tych innych państwach.
Jednym z głównych problemów związanych ze zmianami proponowanymi przez OECD jest utrzymywanie zasady, iż rozliczenia pomiędzy spółkami w grupach kapitałowych powinny być realizowane w taki sposób, jak gdyby powiązania pomiędzy tymi podmiotami nie istniały. Z perspektywy przedsiębiorców zasada ta jest często sprzeczna z racjonalnością działań biznesowych (nie nakierowanych na optymalizację podatkową). Trudno bowiem oczekiwać, iż racjonalny przedsiębiorca nie będzie ekonomicznie wspierał własnego biznesu poprzez poszukiwanie takich rozwiązań, które zapewnią mu efektywne działanie na poziomie całej grupy (np. poprzez wspieranie nowo utworzonych spółek). Wielokrotnie, ze względów czysto biznesowych (nie związanych z podatkami), przedsiębiorcy są w stanie w takim przypadku pogodzić się z przyjęciem takich warunków rozliczeń, które nie byłyby możliwe do przyjęcia w rozliczeniach pomiędzy zupełnie niezależnymi podmiotami. Proponowane przez OECD zmiany w jeszcze większym stopniu ograniczą możliwości przedsiębiorców w tym zakresie. Inne negatywne skutki dla przedsiębiorców to przede wszystkim:
- zwiększenie obciążeń biurokratycznych po stronie przedsiębiorców,
- zwiększenie ryzyka podatkowego prowadzonej działalności (trudno sobie wyobrazić, że administracje podatkowe będą na tyle wyspecjalizowane, aby mogły kompetentnie oceniać różnorodne modele biznesowe uwzględniające specyfikę branży, w których działają podatnicy, a bez takich kompetencji, ocena charakteru prowadzonych działań może być nietrafna i prowadzić do sporów między podatnikami a organami podatkowymi).
2. Działania podejmowane w ramach Unii Europejskiej
Warto również wspomnieć o działaniach, dokonywanych w ramach struktur Unii Europejskiej, a mających wpływ na zmiany w polskim ustawodawstwie. Organy unijne kładą w szczególności nacisk na wymianę informacji i współpracę między państwami członkowskimi (wyrazem są m.in. dyrektywa w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania czy dyrektywa w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń). Odpowiednie klauzule, zapobiegające nadużywaniu korzyści w celu unikania opodatkowania, znajdują się w unijnych dyrektywach dotyczących wspólnego systemu opodatkowania dywidend, odsetek i należności licencyjnych czy łączenia przedsiębiorstw.
UE zaleca również państwom członkowskim wprowadzanie odpowiednich zapisów antyabuzywnych zarówno do krajowych systemów prawnych, jak i do umów dwustronnych zawieranych z innymi krajami. Innym ciekawym projektem jest propozycja wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania przedsiębiorstw (CCCTB).
Akty prawne instytucji UE wskazujące na intensyfikację działań w zakresie przeciwdziałania oszustwom podatkowym |
- Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady - Plan działania zakładający poprawę skuteczności walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania z dnia 6 grudnia 2012 r., [COM (2012), 722] - Zalecenie KE z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie agresywnego planowania podatkowego (2012/772/UE) - Zalecenie KE z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie środków mających na celu zachęcenie państw trzecich do stosowania minimalnych norm dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania (2012/771/UE) - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie konkretnych sposobów usprawnienia walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania, w tym w odniesieniu do państw trzecich z dnia 27 czerwca 2012 r. [COM (2012), 351] - Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie walki z oszustwami podatkowymi, uchylaniem się od opodatkowania i rajami podatkowymi |
W 2014 roku 1 proc. CIT na badania naukowe
Zapraszamy do dyskusji na forum o podatku CIT
3. Działania prowadzone przez Ministerstwo Finansów
Polski rząd już proponuje i wdraża zmiany zbieżne w swych celach z planami OECD. Takim przykładem mogą być przepisy wprowadzające kontrole restrukturyzacji przeprowadzonych przez podatników (obowiązujące od 18 lipca 2013).
Wielu przedsiębiorców miało wątpliwości, czy przepisy dotyczące kontroli restrukturyzacji będą stosowane przez organy podatkowe w praktyce. Z wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa Finansów jednoznacznie wynika, iż organy podatkowe zamierzają kontrolować restrukturyzacje i będzie to stały element kontroli. Z informacji posiadanych przez nas wynika, że takie kontrole już miały miejsce - przy okazji wszczęcia kontroli podatkowej z innego tytułu, organy podatkowe analizowały kwestie związane z przeprowadzoną restrukturyzacją.
Organy podatkowe oceniają ekonomiczne przyczyny przeprowadzenia restrukturyzacji oraz sprawdzają, czy opcja restrukturyzacji wybrana przez przedsiębiorcę była najlepsza z dostępnych - kwestia ta budzi niepokój wśród przedsiębiorców, ponieważ nie jest dla nich jasne, w jaki sposób organy podatkowe będą identyfikować opcje alternatywne.
Co więcej, badaniu podlegać będą również procesy restrukturyzacyjne podjęte przed omawianą nowelizacją.
Kontrolą mają zajmować się wyspecjalizowane komórki w urzędach kontroli skarbowej zajmujące się badaniem restrukturyzacji i cen transferowych.
Nowe rozwiązania legislacyjne
Działania legislacyjne polskiego Ministerstwa Finansów w dużej mierze wpisują się w trendy wyznaczane przez OECD - mimo, że po intensywnym rozpoczęciu przez ministerstwo prac na wielu frontach mamy obecnie do czynienia ze spowolnieniem lub wręcz zatrzymaniem procesu tworzenia projektów niektórych ustaw. Ministerstwo wydaje się skupiać swą uwagę głównie na pracach związanych z opodatkowaniem CIT SKA i SK (projekt znajduje się w Sejmie, został przekazany do Komisji Finansów Publicznych) oraz współpracą administracyjną i pomocą przy dochodzeniu należności budżetowych.
Spółki komandytowe nie będą objęte CIT
W tym ostatnim zakresie, warto wspomnieć, że 12 października weszła w życie nowelizacja Ordynacji podatkowej i ustawy o kontroli skarbowej, implementująca Dyrektywę Rady UE w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania - m.in. rozszerzająca zakres wymienianych informacji podatkowych. Na zaawansowanym etapie legislacyjnym znajduje się również ustawa o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, ceł i innych należności pieniężnych (również wdrażająca odpowiednią dyrektywę unijną w tym zakresie) - została ona, po poprawkach Senatu, skierowana do Komisji Finansów Publicznych. Nie należy również zapominać o zmianach w VAT (weszły w życie z początkiem października), nakładających m.in. solidarną odpowiedzialność (wraz ze sprzedawcą) na nabywców niektórych towarów.
Inne projekty Ministerstwa Finansów są obecnie przedmiotem prac wewnątrz ministerstwa. Dotyczy to w szczególności projektu założeń do nowelizacji Ordynacji podatkowej (m.in. zakładających wprowadzenie klauzuli nadużycia prawa) - założenia te nie zostały jeszcze sformułowane w formie konkretnych zapisów projektu ustawy. Projekt nowelizacji ustaw o podatkach dochodowych, wprowadzający opodatkowanie zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC) otrzymał m.in. opinię Rady Legislacyjnej, wskazującą na konieczność modyfikacji i doprecyzowania pewnych zapisów. Nadal trwają również prace nad pozostałą (tj. niedotyczącą SKA i SK) częścią planowanej „dużej nowelizacji” PIT i CIT - nie jest pewne, czy projekt w tym zakresie zostanie skierowany do Sejmu w terminie pozwalającym na wejście w życie zmian z początkiem 2014 r.