Ustawa ta wprowadza nowe rozwiązania regulujące zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej CEIDG) oraz kontynuowania działalności gospodarczej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa.
Istotą regulacji jest stworzenie instrumentarium prawnego, umożliwiającego następcom prawnym przedsiębiorcy - osoby fizycznej podjęcie odpowiedzialnej decyzji w przedmiocie kontynuacji działalności firmy, a tym samym zapewnienie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy. Celem ustawy jest również wzmocnienie ochrony praw osób trzecich związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim kontrahentów, kooperantów, konsumentów i pracowników.
Kontynuacja funkcjonowania przedsiębiorstwa oznacza, że będzie mogło ono w dalszym ciągu generować przychody i zyski, zachowane zostaną miejsca pracy, regulowane będą zobowiązania wobec pracowników i kontrahentów oraz zobowiązania publicznoprawne. Ponadto zwiększą się szanse na rozwój przedsiębiorstwa.
Ustawa zawiera rozwiązania, które umożliwią funkcjonowanie przedsiębiorstwa na analogicznych zasadach jak za życia przedsiębiorcy, w okresie - co do zasady - od otwarcia spadku do jego działu.
Realizacji powyższego służyć ma wprowadzenie do systemu prawnego instytucji zarządu sukcesyjnego i zarządcy sukcesyjnego.
Polecamy: Poradnik Gazety Prawnej 9/18 Firma w spadku – zarząd sukcesyjny
Polecamy: INFORLEX Biznes
Zarządca sukcesyjny będzie zarządzał wyodrębnioną częścią majątku, stanowiącą przedsiębiorstwo, w imieniu własnym, lecz na rachunek następców prawnych przedsiębiorcy i ze skutkiem w ich majątku. Zarządca sukcesyjny będzie zobowiązany do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowany do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. W sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku zarządca sukcesyjny będzie się posługiwać dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dodaniem oznaczenia „w spadku”. Zarząd sukcesyjny nie może być przeniesiony, natomiast zarządca sukcesyjny może ustanowić pełnomocnika. Ustawa wskazuje, iż nie można ograniczyć zarządu sukcesyjnego ze skutkiem wobec osób trzecich.
Podstawowym sposobem dokonywania sukcesji będzie powoływanie zarządcy sukcesyjnego już za życia przedsiębiorcy, przy czym powołanie wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. W ustawie przewidziano również możliwość przeprowadzenia sukcesji w przypadku niedokonania wyboru zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy. W takim przypadku zarządcę sukcesyjnego będą mogły powołać, na zasadach określonych w ustawie, osoby uprawnione w rozumieniu ustawy (tj. małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie, spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy oraz spadkobierca testamentowy albo zapisobierca windykacyjny, o ile przyjęli spadek albo zapis). Istotne jest, iż zgodnie z ustawą uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Oprócz problematyki zawiązanej z powołaniem zarządcy sukcesyjnego, ustawodawca uregulował także kwestie związane z odwołaniem zarządcy i jego rezygnacją. W ustawie znalazły się także przepisy dotyczące wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Ustawa wskazuje przy tym, iż zarząd sukcesyjny wygasa maksymalnie z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Zarządca sukcesyjny będzie uprawniony do wykonywania czynności zwykłego zarządu, natomiast czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu będzie mógł dokonywać za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, w a razie braku zgody - za zezwoleniem sądu. W uchwalonej ustawie określono także zasady dysponowania przez zarządcę sukcesyjnego środkami pieniężnymi, obowiązki i zakres odpowiedzialności zarządcy sukcesyjnego, problematykę odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku oraz uregulowano zasady wykonywania umów cywilnych, które nie wygasają z chwilą śmierci przedsiębiorcy.
Ustawodawca wprowadził również możliwość przeniesienia na następców prawnych przedsiębiorcy praw i obowiązków administracyjnych, wynikających z koncesji, zezwoleń licencji i pozwoleń, związanych z przedsiębiorstwem albo ich tymczasowego wykonywania przez zarządcę sukcesyjnego.
Instytucja zarządu sukcesyjnego umożliwi także następcom prawnym przedsiębiorcy dalsze korzystanie z przyznanej zmarłemu pomocy publicznej.
W zakresie prawa pracy przyjęto rozwiązanie, w myśl którego w przypadku gdy zarząd sukcesyjny będzie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy - stosunki pracy zostaną zachowane, natomiast w przypadku gdy zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony po pewnym czasie od otwarcia spadku - stosunki pracy wygasną z upływem 30 dni od dnia śmierci pracodawcy, lecz pracownikom będzie przysługiwało pierwszeństwo w zatrudnieniu w przypadku ponownego zatrudniania w przedsiębiorstwie pracowników w tej samej grupie zawodowej (w okresie przejściowym od dnia śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego będzie możliwe zawarcie porozumienia o kontynuowaniu stosunku pracy na dotychczasowych zasadach). Zarządca sukcesyjny będzie dokonywał czynności związanych z zatrudnieniem. Płatnikiem składek z tytułu ubezpieczenia społecznego będzie natomiast przedsiębiorstwo w spadku.
W przypadku gdy zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, będą mogły być kontynuowane pracownicze programy emerytalne.
Ustawodawca wprowadza nowy rodzaj podatnika niektórych podatków (PIT, VAT, akcyza, podatek od gier, podatek tonażowy i okrętowy), tj. przedsiębiorstwo w spadku. Wprowadza się również szereg regulacji zapewniających ciągłość rozliczeń podatkowych w zakresie podatków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, tj. w szczególności VAT, PIT i akcyza. Przedsiębiorstwo w spadku będzie mogło posługiwać się numerem NIP zmarłego przedsiębiorcy. Przedsiębiorstwo w spadku będzie mogło korzystać także z interpretacji podatkowych wydanych wobec zmarłego przedsiębiorcy. Prawodawca rozszerza katalog zwolnień od podatku od spadków w przypadku nabycia przedsiębiorstwa, pod warunkiem prowadzenia przedsiębiorstwa przez co najmniej 2 lata od dnia nabycia.
W ustawie wprowadzono również regulacje dotyczące możliwości dalszego funkcjonowania spółki cywilnej po śmierci przedsiębiorcy na dotychczasowych zasadach w związku z ustanowieniem zarządu sukcesyjnego. W ustawie reguluje się również problematykę odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe oraz określa zasady prowadzenia ewidencji w związku z działalnością przedsiębiorstwa w okresie od śmierci przedsiębiorcy do wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
Ustawa z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej nowelizuje 62 ustawy, w tym w szczególności:
- ustawę z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego,
- ustawę z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny,
- ustawę z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego,
- ustawę z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
- ustawę z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa,
- ustawę z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,
- ustawę z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.
W zakresie przepisów przejściowych ustawa przewiduje, iż przepisy ustawy stosuje się, jeżeli śmierć przedsiębiorcy nastąpiła po dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie uchwalonej ustawy. Ponadto do umów zawartych przez przedsiębiorcę przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepis ustawy dotyczący kontynuacji umów zawartych przez przedsiębiorcę w zakresie działalności jego przedsiębiorstwa. Również do umów o pracę zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, jak również do postępowań administracyjnych wszczętych i nie zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, stosuje się nowo wprowadzane regulacje.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem regulacji art. 30 dotyczącego umów zawartych przez przedsiębiorcę w zakresie jego działalności, który wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia oraz regulacji art. 124 dotyczącego wykonywania dystrybucji ubezpieczeń, który wchodzi w życie z dniem 1 października 2018 r.