Istotą problemu zatorów płatniczych jest przenoszenie przez dłużników na wierzycieli kosztów finansowania bieżącej działalności. Ponieważ proces konsultacyjny, dotyczący projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych jeszcze trwa dlatego każdy głos w debacie publicznej na ten temat jest ważny i daje szansę na opracowanie dobrego i przejrzystego prawa.
Korzystając z ustawowego uprawnienia Krajowa Rada Doradców Podatkowych zabrała głos w sprawie projektu, formułując swoje uwagi w formie opinii.
W piśmie skierowanym do projektodawcy Krajowa Rada Doradców Podatkowych (KRDP) podkreśliła przede wszystkim to, że z satysfakcją przyjmuje fakt, że Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii uwzględniło jedną z kluczowych uwag samorządu doradców podatkowych wskazaną w stanowisku z maja br. do Zielonej Księgi o zatorach płatniczych w Polsce, gdzie wskazano na konieczność rozbudowania zakresu analizowanych narzędzi interwencji o modyfikację obecnie funkcjonującego rozwiązania, zawartego w art. 89a i 89b ustawy o podatku od towarów i usług, czyli tzw. ulgi na złe długi.
„Propozycje zmian koncentrują się w zasadzie na alokowaniu tych kosztów w większym stopniu niż dotychczas po stronie odbiorcy towarów lub usług. Co ma swoje uzasadnienie, ponieważ to dłużnik jest stroną korzystającą na wydłużaniu terminów płatności. Priorytetem w przedłożonym projekcie jest więc przyjęcie skutecznych instrumentów ochrony wierzycieli” – podkreśliła KRDP w opinii.
Krajowa Rada Doradców Podatkowych pozytywnie opiniuje propozycję wprowadzenia uproszczonej procedury nakazowej, w odniesieniu do transakcji handlowych, w przypadkach gdy wartość roszczenia nie przekracza 75 tys. zł.
”W dodawanym do art. 485 § 2b zaproponowano złagodzenie warunków co do wykazania spełnienia swego świadczenia przez wierzyciela w postępowaniu nakazowym. Zgodnie z treścią tego przepisu sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie umowy, dowodu dostarczenia rachunku lub faktury po uprawdopodobnieniu spełnienia swojego świadczenia z transakcji handlowej. Niewątpliwie taka konstrukcja znacznie ułatwi dochodzenie wierzycielom swoich roszczeń jednak ostateczna ocena będzie możliwa dopiero po określeniu zakresu jej stosowania przez sądy w sprawach wynikających z transakcji handlowych. Zgodnie z art. 243 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c) zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. Tym samym wprowadzenie istniejącej już w prawie cywilnym instytucji uprawdopodobnienia do dochodzenia roszczeń powstałych w wyniku transakcji handlowych powinno znacząco ułatwić oraz przyśpieszyć prowadzone postępowania, co w konsekwencji doprowadzi do zwiększenia dyscypliny płatniczej w obrocie gospodarczym. W szczególności, że nowe regulacje przewidują, iż sąd z urzędu będzie zasądzał na rzecz powoda odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz rekompensatę. Pozytywnie należy również ocenić propozycję, że w przypadku roszczeń z tytułu transakcji handlowych nakaz zapłaty będzie wydawany w terminie 14 dni od dnia wniesienia pozwu, a jeżeli pozew był dotknięty brakami, od dnia ich usunięcia” – czytamy w opinii KRDP.
Kolejną pozytywnie zaopiniowaną przez KRDP propozycją jest projekt wprowadzenia na gruncie podatków dochodowych regulacji istniejących w ustawie o podatku od towarów i usług (VAT).
„Dotychczasowe zasady zawarte w przepisach regulujących podatki dochodowe w sposób nieuzasadniony różnicowały pozycję wierzyciela i dłużnika. Uznanie, że przychód podatkowy powstaje niezależnie od faktu uregulowania należności wynikającej z tego przychodu stanowi nadmierne obciążenie po stronie wierzyciela, zaś dłużnicy bezzasadnie są uprawnieni do obniżania przychodu do opodatkowania o niezapłacone wierzycielowi kwoty z tytułu dokonanych operacji gospodarczych. Wprowadzenie możliwości pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 120 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub fakturze należy uznać za zmianę, która zmierza w dobrym kierunku” – napisano w opinii KRDP.
Polecamy: Komplet podatki 2019
Krajowa Rada Doradców Podatkowych zwraca jednak uwagę, że pomimo oczywistych różnic wynikających z odrębności cech podatku VAT i podatków dochodowych, należałoby jednak podjąć działania mające na celu ujednolicenie terminów, w tym zakresie określonych w ustawie o VAT oraz podatku dochodowym, co ułatwi dokonanie ewentualnych korekt w tych samych terminach, a nie w dwóch różnych okresach.
„Dodatkowo warto wskazać, że tzw. ulga na złe długi nie pełni obecnie funkcji ograniczającej powstawanie zatorów płatniczych ze względu na długi termin, jaki musi upłynąć do jej zastosowania – 150 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Dlatego w świetle propozycji Ministerstwa polegających na ustanowieniu „sztywnych” maksymalnych terminów płatności w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami, można rozważyć zmianę momentu rozpoczęcia biegu terminu na skorzystanie z ulgi na dzień wystawienia lub doręczenia faktury. Taka sankcja, już obecna w prawie podatkowym, wydaje się być dobrym substytutem proponowanych kar finansowych lub roszczeń, ze względu na swoją relatywną łatwość w stosowaniu i dochodzeniu oraz proporcjonalność do wartości długu” – stwierdzono w opinii KRDP.
Z kolei wątpliwości Krajowej Rady Doradców Podatkowych budzi treść art. 17g dodanego do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Po analizie tego przepisu nasuwa się pytanie czy propozycja regulacji zawarta w UZNK w stwierdzeniu iż „ustalanie w umowie terminów z naruszeniem ustawy o terminach zapłaty” (które mogą być ustalane w ramach swobody kształtowania stosunków gospodarczych) jest rozumiana jako „narzucanie przez przedsiębiorców długich terminów zapłaty” oraz czy takie ujęcie może być wyznacznikiem wykorzystania znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym w sytuacji naruszenia terminów zapłaty. Zdaniem Krajowej Rady Doradców Podatkowych powyższa regulacja jest zbyt daleko idąca bowiem podmioty gospodarcze posiadają już możliwości radzenia sobie w sytuacji działań sprzecznych z prawem, dobrymi obyczajami, które zagrażają lub naruszają ich interesom rozumianym jako nieuczciwa konkurencja. W praktyce mniejsze podmioty nie są jednak zainteresowane postępowaniem sądowym czy też przekazywaniem informacji o praktykach podmiotu dominującego do urzędu, gdyż konsekwencją tego jest brak jakichkolwiek zamówień. Potwierdzeniem zastanowienia się nad zasadnością wprowadzenia powyżej wskazanego artykułu do UZNK (art. 17g) jest ujęcie zawarte w dyrektywie, że „organy publiczne, aby osiągnąć swoje cele, są w mniejszym stopniu niż w przypadku przedsiębiorstw prywatnych uzależnione od budowania trwałych stosunków handlowych z klientami.” Wprowadzenie takich zapisów w ustawie nie wpłynie zapewne na poprawę tych stosunków między podmiotami gospodarczymi.
W trosce o małe i średnie przedsiębiorstwa, Krajowa Rada Doradców Podatkowych zwraca również uwagę na zapis Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (dalej: Dyrektywa 2011/7/UE), który mówi, że „należy ułatwić małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) dostęp do finansowania i rozwinąć otoczenie prawne i biznesowe sprzyjające terminowym płatnościom w transakcjach handlowych”. Zdaniem Krajowej Rady Doradców Podatkowych przedsiębiorcy mają zupełne inne rozumienie dostępu do finansowania oraz otoczenia biznesowego. „Natomiast prawne otoczenie powinno raczej zmierzać w stronę regulacji finansowych jako czynnika odstraszającego podmioty dominujące od takich praktyk, na co projekt zwrócił uwagę. Tym bardziej, że jednym z działań priorytetowych przewidzianych w „Europejskim planie naprawy gospodarczej” jest zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw oraz promowanie przedsiębiorczości między innymi poprzez zapewnienie, aby należności za dostawy i usługi, w tym również wobec MŚP, były regulowane co do zasady w ciągu jednego miesiąca, w celu zmniejszenia ograniczeń w płynności finansowej” – czytamy w opinii KRDP.
Za pozytywne zmiany należy natomiast uznać m.in. wprowadzenie 30-dniowego terminu płatności dla organów państwowych.
„Ważne jest również to, że organy państwowe zauważyły, że długie terminy płatności i opóźnienia w płatnościach ze strony organów publicznych za towary i usługi prowadzą do nieuzasadnionych kosztów po stronie przedsiębiorstw. Powyższe rozwiązanie jest działaniem pozytywnym. Natomiast odnosząc się do zaproponowanego obowiązku przekazywania informacji do Ministra właściwego do spraw finansów publicznych w zakresie stosowania terminów w umowach handlowych, Krajowa Rada Doradców Podatkowych uważa, że jest to propozycja nieuzasadniona, w szczególności w kontekście przepisów dotyczących tajemnicy przedsiębiorstwa. Zbieranie i upublicznianie informacji wskazanych w projekcie jest działaniem wykraczającym poza istotę zagadnienia. Ponadto stwarza wymóg tworzenia kolejnej dokumentacji, gdzie w przypadku nie złożenia jej do właściwego ministra, przewidziana jest dla podmiotów zobowiązanych ustawą sankcja (kara grzywny do 240 stawek dziennych)” – podkreślono w opinii.
Podsumowując można przyjąć, że projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych jest propozycją w zmierzająca dobrym kierunku, jednakże należy wziąć pod rozwagę podnoszone kwestie.
Krajowa Rada Doradców Podatkowych deklaruje dalsze zaangażowanie w całym procesie konsultacyjno-legislacyjnym w przedmiocie ograniczenia zjawiska powstawania zatorów płatniczych w Polsce.
Wiesława Moczydłowska, Rzecznik Prasowy Krajowej Rady Doradców Podatkowych