Doradcy podatkowi ocenili projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika

„Bezsprzecznie misja RPP, jaką jest stanie na straży praw podatników, w szczególności poszanowania zasady pogłębiania zaufania do władzy publicznej, bezstronności i równego oraz sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów podatkowych wobec podatników  wpisuje się w przytoczoną istotę działania RPO i ma swoją podstawę w przepisach Konstytucji” – czytamy w opinii Krajowej Rady Doradców Podatkowych. KRDP negatywnie ocenia propozycję przyznania RPP uprawnienia do występowania do właściwego organu z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie podatnika.

Krajowa Rada Doradców Podatkowych postuluje ponadto wzmocnienie uprawnienia związanego z wstrzymywaniem czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciw podatnikowi.

Krajowa Rada Doradców Podatkowych zauważa, że przedmiotowy projekt przewiduje utworzenie nowej instytucji rzecznika, który jak nazwa wskazuje, będzie stał na straży praw podatników. Będzie on wykonywał swoje działania przy pomocy: 16 zastępców, 32 przedstawicieli terenowych oraz Biura. Rzecznik Praw Podatnika będzie wykonywał szereg zadań o charakterze: opiniodawczym, analitycznym, edukacyjnym i informacyjnym. Dodatkowo będzie on zobowiązany do sporządzania rocznych raportów podsumowujących oraz informacji o swojej działalności i stanie przestrzegania praw podatnika. W swojej aktywności RPP będzie mógł korzystać z licznych uprawnień, jak m.in.: występowanie z wnioskami właściwych organów: o podjęcie inicjatywy legislacyjnej, wydanie interpretacji indywidualnej, interpretacji ogólnej, objaśnień prawnych, o wstrzymanie czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego, o podjęcie uchwały wyjaśniającej przepisy prawne; wnoszenie skargi do sądu administracyjnego; zwracanie się o wszczęcie postępowania administracyjnego. Co istotne, działania RPP nie będą się pokrywać z działaniami Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, który to będzie miał pierwszeństwo przy udzielaniu wsparcia przedsiębiorcom.

Krajowa Rada podtrzymuje swoje stanowisko z dnia 22 maja br., że utworzenie instytucji rzecznika posiadającego realne możliwości działania jest niezbędne w obliczu dysproporcji pomiędzy siłą działań organów skarbowych a możliwościami obrony, jakie posiadają podatnicy. KRDP nadal stoi na stanowisku, że RPP powinien jednak istnieć w ramach istniejącego urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich, co pozwoli unikanąć powielania zadań i kompetencji oraz zapewni racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi. W obecnym stanie prawnym RPO może występować i interweniować w celu ochrony interesów podatników w indywidualnych sprawach prowadzonych przez organy podatkowe. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, liczba takich działań systematycznie rośnie, jednak jest ciągle niska. Taki stan jest niewątpliwie konsekwencją szerokiego zakresu działania RPO, jakim jest stanie na straży praw i wolności człowieka i obywatela oraz realizacji zasady równego traktowania. Co więcej, skuteczna ochrona praw podatnika wymaga szczególnych uprawnień, których obecnie RPO nie posiada. Bezsprzecznie misja RPP, jaką jest stanie na straży praw podatników, w szczególności poszanowania zasady pogłębiania zaufania do władzy publicznej, bezstronności i równego oraz sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów podatkowych wobec podatników  wpisuje się w przytoczoną istotę działania RPO i ma swoją podstawę w przepisach Konstytucji.

KRDP zauważa, że niektóre, istotne uprawnienia obu instytucji pokrywają się, jak: kierowanie wystąpień do organów (art. 11 ust. 1 pkt 8 projektu, art. 14 pkt 2 ustawy o RPO), zwracanie się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnoszenie skargi do sądu administracyjnego oraz uczestniczenie w postępowaniach przez organem administracji publicznej lub sądem na prawach przysługujących prokuratorowi (art. 11 ust. 1 pkt 7 projektu, art. 14 pkt 7 ustawy o RPO). Z powyższych względów ustanowienie RPP jako szczególnego zastępcy RPO zajmującego się wyłącznie zagadnieniami związanymi z prawem podatkowym wydaje się racjonalne. Co niepokojące, projektodawca w ogóle nie rozważył takiego scenariusza. KRDP wskazuje na § 12 pkt 1 Zasad Techniki Prawodawczej (załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dn. 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej") zgodnie, z którym uzasadnienie projektu ustawy powinno zawierać przedstawienie możliwości podjęcia alternatywnych w stosunku do uchwalenia projektowanej ustawy środków umożliwiających osiągnięcie zamierzonego celu.

Zdaniem Krajowej Rady powołanie RPP powinno się odbywać w sposób analogiczny do procedury wyboru kandydata na stanowisko RPO.

„Istotą działalności RPP jest równoważenie dysproporcji pomiędzy pozycją organów skarbowych a podatnikiem. Interwencje i wystąpienia RPP będą zazwyczaj miały charakter opozycyjny do stanowiska organów skarbowych. W związku z tym nie może on być uzależniony od władzy wykonawczej” – uważa prof. Adam Mariański, Przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – nowe procedury

Ponadto, zasadne jest wprowadzenie dodatkowego warunku w postaci co najmniej pięcioletniej przerwy pomiędzy zatrudnieniem w administracji publicznej lub pełnienia funkcji publicznej, a powołaniem na stanowisko RPP. Zdaniem KRDP, istotne jest to, aby każda kandydatura była opiniowana przez samorządy zawodowe adwokatów, radców prawnych oraz doradców podatkowych. Taki wymóg można traktować jako praktyczną weryfikację kryterium cechowania się nieposzlakowaną opinią i dawania rękojmi prawidłowego i obiektywnego wykonywania powierzonych zadań, zapisanego w art. 3 pkt 4 projektu.

Dodatkowo wskazane byłoby, aby rola RPP w procesie legislacyjnym została dodatkowo wzmocniona poprzez wprowadzenie obowiązku zasięgnięcia jego opinii w przypadku każdego projektu aktu prawnego z zakresu prawa podatkowego procedowanego przez rząd. Zdaniem KRDP takie rozwiązanie może być zapisane w Regulaminie pracy Rady Ministrów.

KRDP negatywnie ocenia propozycję przyznania RPP uprawnienia do występowania do właściwego organu z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie podatnika. Co prawda zostało ono zawężone do  przypadków, kiedy podatnik nie ma możliwości złożenia takiego wniosku lub sprawia mu to nadmierną trudność. Niemniej wydaje się to niespójne z rolą RPP, jako strażnika praw podatników, a nie ich zastępcy czy pełnomocnika.

Również wydaje się, że składając taki wniosek RPP za każdy razem powinien w jego treści wykazywać spełnienie powyższej przesłanki niemożności lub nadmiernej trudności złożenia wniosku po stronie podatnika. Dodatkowo komplikuje to wykonywanie powyższego uprawnienia. Ponadto w sytuacji, gdy po analizie indywidualnej sprawy RPP dojdzie do wniosku, że wykładnia przepisów w praktyce faktycznie rodzi wątpliwości, to powinien raczej wystąpić o wydanie objaśnień podatkowych lub interpretacji ogólnej, co będzie w interesie wszystkich podatników bowiem podobny problem powtórzyć się może u innego podatnika. Ponadto, przyznanie takiego uprawnienia byłoby precedensowe, w szczególności nie posiada go Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

Kolejnym postulatem Krajowej Rady Doradców Podatkowych jest wzmocnienie uprawnienia związanego z wstrzymywaniem czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciw podatnikowi. W powyższych sytuacjach występowanie z wnioskiem w odróżnieniu od możliwości samodzielnego wstrzymania egzekucji może nierzadko okazać się nieskuteczne. Zanim organ rozpatrzy wniosek, egzekucja zostanie już przeprowadzona.

Z uwagi na fakt, że zgodnie z uzasadnieniem powołanie RPP ma przede wszystkim wzmocnić pozycję podmiotów najsłabszych, czyli takich, które co do zasady nie korzystają z kosztownych usług wyspecjalizowanych firm doradczych i kancelarii prawnych Krajowa Rada postuluje, aby wnioski składane do RPP zostały zwolnione od opłat, analogicznie jak wnioski składane do RPO.

Wiesława Moczydłowska, Rzecznik Prasowy Krajowej Rady Doradców Podatkowych