Sądy rzadko weryfikują decyzje organów skarbowych o zabezpieczeniu należności podatkowych. Urzędnicy dowolnie interpretują fakty, czasami naruszając prawa podatników. Poszkodowani mogą domagać się odszkodowań, ale tylko w procesach cywilnych.
Podatnicy nie mają możliwości kwestionowania decyzji o zabezpieczeniu należności podatkowych. Co prawda, przepisy pozwalają na wnoszenie odwołania i skargi do sądu, lecz trudno te uprawnienia zrealizować.
Nie ma decyzji…
Zobowiązanie podatkowe jeszcze przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika. Gdy organ uzna, że zachodzi uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania, czyli że podatnik nie zapłaci podatku, wydaje decyzję o zabezpieczeniu. W praktyce oznacza to zajęcie konta firmowego.
Jak wyjaśnia Mariusz Marecki, doradca podatkowy z Pricewater-houseCoopers, decyzja o zabezpieczeniu zostaje najczęściej wydana po kontroli podatkowej, kiedy urząd skarbowy ma już precyzyjne wyobrażenie o kształcie przyszłej decyzji wymiarowej i jest gotów do jej wydania w krótkim czasie.
– Wydanie decyzji wymiarowej powoduje wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu. Podatnicy przerzucają więc wysiłki na walkę z tą decyzją, zostawiając walkę z samą, przejściową ze swej istoty, choć przecież bardzo dotkliwą, instytucją zabezpieczenia – twierdzi ekspert.
– Decyzja o zabezpieczeniu może być wydana, tylko jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję – wyjaśnia Robert Krasnodębski, radca prawny z kancelarii Weil, Gotshal & Manges. Dodaje, że okoliczności te muszą być udowodnione przez organ podatkowy. Decyzja o zabezpieczeniu i prawidłowość oceny przesłanek leżących u podstaw jej wydania podlega weryfikacji zarówno administracyjnej (odwołanie), jak i sądowej (skarga).
– Ze względu jednak na relatywnie szybką możliwość wygaśnięcia decyzji o zabezpieczeniu, można mieć wątpliwości co do skuteczności takiej weryfikacji – twierdzi nasz rozmówca.
…ani kontroli...
W praktyce najczęściej sądy administracyjne nie mają więc czego kontrolować. Zanim sprawa trafia na wokandę, zaskarżonej decyzji zabezpieczającej już nie ma. Sąd nie może kontrolować czegoś, co nie istnieje. Musi umorzyć postępowanie.
– Efektem konstrukcji przepisów, która powoduje brak motywacji do kontynuowania sporu o zabezpieczenie, bywa niska jakość decyzji o zabezpieczeniu – zauważa Mariusz Marecki. Decyzje wydawane są z pominięciem prawa podatnika do udziału w postępowaniu.
– Z uwagi na wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu z mocy prawa, w chwili wydania decyzji wymiarowej często nie ma możliwości sądowej kontroli decyzji o zabezpieczeniu – przyznaje Hubert Cichoń, radca prawny z kancelarii Deloitte. Taka konstrukcja przepisów jest jednak wymuszona przez sam charakter decyzji o zabezpieczeniu. Jest to decyzja tymczasowa, wydaje się ją w momencie, kiedy organ jeszcze nie wie, jaką kwotę będzie musiał zapłacić podatnik, określa ją tylko w przybliżeniu.
– Może co prawda zdarzyć się, że decyzja o zabezpieczeniu nie ma uzasadnionych podstaw, a nie dojdzie do jej kontroli – twierdzi ekspert. Jego zdaniem prowadzi to do wniosku, że kontrola sądowa jest możliwa wyłącznie w teorii.
…jest jednak zabezpieczenie
Podatnik nie jest jednak bezradny. Zdaniem Roberta Krasnodębskiego, jeśli decyzję wydano z naruszeniem prawa, a podatnik z tego tytułu poniósł szkodę, może dochodzić jej rekompensaty. Potwierdza to Hubert Cichoń.
– W skrajnych przypadkach można dochodzić odszkodowania, wskazując na negatywne skutki wadliwej decyzji o zabezpieczeniu. Wydaje się jednak, że możliwe jest to wyłącznie w zwykłym trybie przed sądem cywilnym, a nie w trybie Ordynacji podatkowej – twierdzi ekspert.
– Najlepszym sposobem wybrnięcia z tej sytuacji jest korzystanie przez podatnika z możliwości wskazania sposobu zabezpieczenia – dodaje Hubert Cichoń.
Podatnik może sam zaproponować, w jaki sposób chce zabezpieczyć ewentualne należności podatkowe. Może być to m.in. gwarancja bankowa, ubezpieczeniowa, weksel. Organ ma wtedy obowiązek przyjąć proponowany rodzaj zabezpieczenia. Potrzebny jest tylko wniosek.
Aleksandra Tarka