Uwaga!
Ten artykuł pochodzi z 2007 r. I choć opisywana w artykule ustawa z 5 lipca 2001 r. o cenach została uchylona przez ustawę z 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług, to główna teza artykułu pozostaje aktualna nadal. Tym bardziej, że w ww. nowej ustawie również znalazł się przepis (art. 3 ust. 2 - analogiczny do cytowanego w niniejszym artykule art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach z 2001 roku), zgodnie z którym w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług. Zasada ta dotyczy także podatku akcyzowego.
Aktualny (na 2021 rok) stan prawny został opisany w artykułach:
Taksa notarialna a VAT - Rzecznik Praw Obywatelskich pyta Ministra Finansów
Taksa notarialna a VAT – podatek zawarty w wynagrodzeniu notariusza
MF: maksymalne stawki taksy notarialnej nie mogą być powiększane o VAT
Cena netto i cena brutto
Każdy zetknął się z określeniem cena netto i cena brutto. Potocznie cena netto oznacza cenę bez VAT, zaś cena brutto to cena z wliczonym VAT. Zazwyczaj ustalają to strony. Co jednak, jeżeli strony nie zapiszą w umowie, czy cena 100 zł jest ceną netto czy brutto?
Istnieje akt prawny, który rozstrzyga, że tak ustalona cena to cena brutto. Jest to ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach. Przepis art. 3 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług. Regulacja ta uzupełnia postanowienia ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którą podatnikiem tego podatku jest wykonawca usługi, sprzedawca towaru lub wykonujący inne czynności podlegające VAT. To świadczący usługę jest podatnikiem i odpowiada za zaległości podatkowe z tytułu niezapłaconego podatku.
Jeżeli świadczący usługę nie zastrzeże w umowie, że cenę należy powiększyć o należny VAT, wówczas sam musi zapłacić podatek i nie ma możliwości przerzucenia go na kontrahenta.
Cena plus podatek
W obrocie zazwyczaj podaje się ceny netto, zaznaczając, że do ceny zostanie doliczona równowartość VAT obliczona według odpowiednich stawek. Są jednak czynności, gdzie podawanie ceny netto jest niemożliwe ze względu na to, że cena ma charakter urzędowy. Oznacza to, że cena podana dla odbiorcy jest ustalona przez organy władzy państwowej i należność nie może przekroczyć kwoty wynikającej z przepisu prawa. Taka cena stanowi zgodnie z przepisami o cenach cenę urzędową, która jest zgodnie z art. 9 ustawy o cenach ceną maksymalną, chyba że organ administracji publicznej, w przepisach wydanych na podstawie ustawy, ustali inaczej.
Adwokat dolicza VAT...
Organy administracji publicznej zezwalają niekiedy wprost w aktach normatywnych na powiększenie maksymalnej ceny urzędowej o podatek od towarów i usług. Przykładem może być rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. W rozporządzeniu tym przepis zezwala na powiększenie urzędowej ceny maksymalnej o należny podatek od towarów i usług.
Rozporządzenie reguluje dwa rodzaje opłat za czynności adwokackie:
- stawki minimalne, obowiązujące w czynnościach między adwokatem z wyboru a jego klientem oraz
- stawki maksymalne, zasądzane przez sądy w przypadku nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.
Stawki maksymalne są odpowiednikiem urzędowych cen maksymalnych w myśl przepisów o cenach. Przepis par. 2 ust. 3 rozporządzenia stwierdza, że w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług.
Przepis ten pozwala na powiększenie maksymalnej ceny urzędowej o należny podatek od towarów i usług. Brak takiego przepisu prowadziłby do tego, że wynagrodzenie zasądzone przez sąd byłoby niższe o 18,03 proc., tj. o równowartość VAT, który adwokat musiałby zapłacić z własnych środków. W przypadku adwokatów jednak taka okoliczność nie zachodzi.
...notariusz już nie
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej również wprowadza urzędowe ceny maksymalne. Już sam tytuł tego aktu prawnego dokładnie określa, że stawki w nim określone są cenami maksymalnymi.
W rozporządzeniu nie przewidziano możliwości podwyższenia przez notariuszy maksymalnych cen urzędowych (tzn. taksy notarialnej) o równowartość należnego podatku od towarów i usług.
Przykładowo oznacza to, że notariusz wykonujący czynność, za którą taksa maksymalna wynosi 100 zł (np. par. 8 pkt 4, sporządzenie testamentu zawierającego zapis) powinien wystawić fakturę VAT na kwotę brutto 100 zł (w tym należny VAT), nie zaś na 122 zł.
Brak postanowień
Rozporządzenie w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej nie daje notariuszom prawa do podwyższania maksymalnych cen urzędowych o należny podatek od towarów i usług.
Brak postanowień analogicznych do rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie sprawia, że notariusze nie mogą podwyższać maksymalnych cen urzędowych na swoje usługi o kwotę należnego VAT. Minister sprawiedliwości w rozporządzeniu nie zezwolił notariuszom na doliczanie należnego podatku od towarów i usług do taksy notarialnej.
Zbigniew Huszcz
Data publikacji: 08.01.2007