Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne – przepisy, zakres świadczeń
Zasady objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, płacenia składek i podlegania temu ubezpieczeniu zostały określone w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 210, poz. 2135; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2022 r., poz. 2770), a w szczególności w art. 68 tej ustawy.
Jak wskazuje NFZ dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, tj. umowa zawarta z NFZ dobrowolnie (wraz z aktualnym dowodem zapłaty za dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne) daje prawo do:
- wszelkich świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na takich samych zasadach, jak w przypadku pozostałych ubezpieczonych w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej,a także do
- uzyskania Karty EKUZ.
Ubezpieczony w ten sposób ma prawo do świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce od dnia wyznaczonego w umowie do upływu 30 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy z NFZ.
Kto może się ubezpieczyć dobrowolnie?
Większość obywateli Polski jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Są to w szczególności pracownicy, zleceniobiorcy, emeryci i renciści, rolnicy i ich domownicy, uczniowie i studenci, przedsiębiorcy, twórcy, artyści, wspólnicy niektórych spółek, osoby wykonujące: pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej, czy innej umowy o świadczenie usług, żołnierze, policjanci i pracownicy wielu innych służb, posłowie, senatorowie, uchodźcy, bezdomni i inni wskazani w art. 66 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…).
Natomiast dobrowolnie może się ubezpieczyć (w ramach ubezpieczenia zdrowotnego) w Polsce:
a) osoba niewymieniona w art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…),
b) pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym,
c) poseł do Parlamentu Europejskiego wybrany w Rzeczypospolitej Polskiej,
d) osoba niewymieniona w art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…), do której ma zastosowanie art. 11 ust. 3 lit. e rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub art. SSC.10 ust. 3 lit. c protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego do umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony,
- jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W skrócie można powiedzieć, że objętym dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce może być każda osoba, która nie jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem, ani członkiem rodziny osoby ubezpieczonej, ani osobą objętą powszechnym systemem ubezpieczenia zdrowotnego w jednym z państw UE, czy EFTA (Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu).
Osoba, która zgłasza się do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce ma też obowiązek zgłosić do NFZ członków swojej rodziny, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 5 i 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…) (jeżeli nie podlegają oni obowiązkowemu ubezpieczeniu), w terminie 7 dni od dnia określonego w umowie z NFZ lub od dnia zaistnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania zgłoszenia.
Ponadto korzystający (czyli organizacja, podmiot, organ administracji publicznej oraz jednostkę organizacyjną, o których mowa w art. 42 ust. 1 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) może zgłosić wolontariusza do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli ten woluntariusz nie jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu. Wtedy ten korzystający płaci składkę za woluntariusza.
Składka zdrowotna 2023 - wysokość i podstawa wymiaru
W dobrowolnym ubezpieczeniu zdrowotnym miesięczna składka zdrowotna jest obliczana jako iloczyn podstawy wymiaru tej składki i stawki (9% - zob. art. 79 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…)).
Zgodnie z art. 68 ust. 4 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…), podstawę wymiaru składki opłacanej przez:
1) osobę objętą dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, stanowi kwota deklarowanego miesięcznego dochodu, nie niższa jednak od kwoty odpowiadającej przeciętnemu wynagrodzeniu (chodzi tu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – zob. art. 5 pkt 31 ww. ustawy);
2) korzystającego, który płaci składkę zdrowotną za woluntariusza, stanowi kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu.
Prezes GUS ogłosił 20 stycznia 2023 r., że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w czwartym kwartale 2022 r. wyniosło 6965,94 zł. Zatem ta kwota jest podstawą wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w pierwszych trzech miesiącach 2023 roku (styczeń, luty, marzec).
Stąd minimalna miesięczna składka zdrowotna na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w styczniu, lutym i marcu 2023 roku wynosi: 626,93 zł (6 965,94 zł x 9%).
Natomiast (jako, że minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi w pierwszej połowie 2023 roku 3490 zł), miesięczna składka zdrowotna za woluntariusza wynosi 314,10 zł (od składki za styczeń 2023 r.).
Ponadto, jak informuje NFZ: od składki za listopad 2018 r. dla cudzoziemców, którzy są studentami spoza UE oraz cudzoziemców, którzy są osobami duchownymi spoza UE albo osobami spoza UE odbywającymi staż adaptacyjny albo kurs języka polskiego albo kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim podstawa wymiaru składki wynosi 620 zł, a wysokość składki: 55,80 zł miesięcznie. W przypadku tych osób podstawą wymiaru składki jest kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych (art. 68 ust. 4 pkt 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…)).
Wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym - wzór, dokumenty, jak złożyć
Aby zostać objętym dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce trzeba złożyć pisemny wniosek do właściwego miejscowo oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Można to zrobić pocztą, e-mailem lub przez ePUAP.
Wzór wniosku o objęcie siebie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przygotowany przez NFZ
Wzór wniosku o objęcie woluntariusza dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przygotowany przez NFZ
Potrzebne będą też:
- dokument tożsamości lub jego kserokopia,
- druk ZUS ZZA (przy zgłaszaniu do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego siebie) oraz ZUS ZCNA (przy zgłaszaniu do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny);
- potwierdzenie wniesienia opłaty dodatkowej (jeżeli jest konieczna),
- dokument potwierdzający ostatni okres ubezpieczenia zdrowotnego,
i ew. inne dokumenty wskazane przez NFZ.
Umowa z NFZ i dokumenty do ZUS
Jeżeli NFZ zaakceptuje wniosek i inne wymagane dokumenty przedstawi osobie ubiegającej się o ubezpieczenie umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne do podpisu.
Po podpisaniu umowy o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne z NFZ, ubezpieczony ma obowiązek złożyć we właściwym dla swojego miejsca zamieszkania oddziale ZUS, druk ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 24 10 XX oraz ZCNA w przypadku zgłoszenia członków rodziny.
Ubezpieczony ma obowiązek składać deklarację rozliczeniową ZUS DRA oraz opłacać składki na konto ZUS za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Korzystający ma obowiązek złożyć ww. dokumenty za woluntariusza i płacić za niego składki na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne.
Jak wskazuje NFZ: w przypadku studentów i doktorantów pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji lub posiadających ważną Kartę Polaka, w przypadku wiedzy o tym fakcie, składki opłaca szkoła wyższa lub podmiot prowadzący studia doktoranckie.
Osoba (niebędąca woluntariuszem), która sama zgłasza do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego zostaje objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem określonym w umowie zawartej z NFZ, a przestaje być nim objęta z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.
Natomiast wolontariusz zostaje objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem określonym w umowie zawartej przez korzystającego NFZ, a przestaje być objęty tym ubezpieczeniem z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.
Opłata dodatkowa - gdy była przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym
Zgodnie z art. 68 ust. 7-8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…) objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym danej osoby (nie dotyczy to woluntariuszy), jest uzależnione od wniesienia opłaty (tzw. opłaty dodatkowej) na rachunek NFZ. Wysokość tej opłaty jest uzależniona od okresu, w którym ta osoba nie była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, i wynosi:
1) 20% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie od 3 miesięcy do roku;
2) 50% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej roku do 2 lat;
3) 100% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 2 lat do 5 lat;
4) 150% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 5 lat do 10 lat;
5) 200% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 10 lat.
Jak wskazuje NFZ, wysokość opłaty dodatkowej w 2023 roku wynosi, jeśli przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie:
- od 3 miesięcy do roku - opłata wynosi nie mniej niż 1 393,19 zł (20% podstawy wymiaru) i jest wnoszona w całości,
- powyżej roku do 2 lat - opłata wynosi nie mniej niż 3 482,97 zł (50% podstawy wymiaru) i można ją rozłożyć na 3 raty,
- powyżej 2 do 5 lat - opłata wynosi nie mniej niż 6 965,94 zł (100% podstawy wymiaru) i można ją rozłożyć na 6 rat,
- powyżej 5 do 10 lat - opłata wynosi nie mniej niż 10 448,91 zł (150% podstawy wymiaru) i można ją rozłożyć na 9 rat,
- powyżej 10 lat - opłata wynosi nie mniej niż 13 931,88 zł (200% podstawy wymiaru) i można ją rozłożyć na 12 rat.
Opłatę dodatkową trzeba uiścić przed podpisaniem umowy z NFZ na konto właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ.
Podstawa prawna: ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 210, poz. 2135; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2022 r., poz. 2770)
Paweł Huczko