Czy art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczy wyłącznie podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej, prowadzących księgi rachunkowe, czy także podatników prowadzących księgi przychodów i rozchodów? - Pismo z 27 stycznia 2005 r. nr IS.I/2-4117/163/04
ODPOWIEDŹ IS – SKRÓT
Jeżeli podatnik prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów dokona odpisu aktualizującego należności wyszczególnionej w cyt. art. 35b ust. 1 ustawy o rachunkowości, którą uprzednio zaliczył do przychodów należnych, a jej nieściągalność uprawdopodobni, to tylko taki odpis będzie u niego kosztem uzyskania przychodów.
KOMENTARZ EKSPERTA
Zagadnienie rozstrzygnięte przez organ podatkowy budziło wątpliwości interpretacyjne jeszcze w okresie, gdy w przepisach była mowa o rezerwach obejmujących wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Przepis art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi „...odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości”, a nie „odpisy aktualizujące wartość należności dokonywane przez podatników prowadzących księgi rachunkowe”. Takie sformułowanie przepisu już w jego literalnym brzmieniu daje podstawy do przyjęcia stanowiska, że podatnicy prowadzący księgę przychodów i rozchodów mają prawo zaliczyć do kosztów odpisy aktualizujące obejmujące należności, których nieściągalność została uprawdopodobniona.
ODPOWIEDŹ IS – WYCIĄG
Na podstawie art. 14b § 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie informuje:
Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 pkt 20 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem takich wierzytelności nieściągalnych, które uprzednio, na podstawie art. 14, zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona. Za wierzytelności, o których mowa wyżej, uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w art. 23 ust. 2 powołanej powyżej ustawy, tj.:
1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela za odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2) postanowieniem sądu o:
a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w pkt 2 lit. a, lub
c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od tej kwoty.
Natomiast w myśl art. 23 ust. 1 pkt 21 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów aktualizujących, z tym że kosztem uzyskania przychodów są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 14 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie art. 23 ust. 3, w myśl którego nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną w szczególności, gdy:
• dłużnik został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku albo
• zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo
• wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo
• wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.
Zgodnie zaś z art. 35b ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości wartość należności aktualizuje się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego w odniesieniu do:
• należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości, do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,
• należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego w pełnej wysokości należności,
• należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umówionej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności,
• należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania,
• należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców – w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.
Reasumując, należy stwierdzić, że cytowane powyżej przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczą różnych rodzajów kosztów:
• art. 23 ust. 1 pkt 20 ww. ustawy dotyczy bowiem wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, które jeżeli zostały uprzednio zarachowane do przychodów należnych, a ich nieściągalność udokumentowana w sposób przewidziany w art. 23 ust. 2 ww. ustawy, stanowią koszty uzyskania przychodów,
• art. 23 ust. 1 pkt 21 tej ustawy dotyczy natomiast odpisów aktualizujących wartość należności, przy czym odpisy te stanowią koszt w rachunku podatkowym od tej części należności (wymienionych w katalogu zawartym w art. 35b ust. 1 ustawy o rachunkowości), która uprzednio została zaliczona do przychodów należnych, a nieściągalność tych należności została uprawdopodobniona na podstawie ust. 3 ww. artykułu.
Należy podkreślić, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących wartość należności (art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy) nie odnoszą się wyłącznie do podatników prowadzących księgi rachunkowe (byłoby to niezgodne z zasadą równego traktowania podatników), lecz poprzez odniesienie do przepisów ustawy o rachunkowości precyzują katalog należności, od których odpisy aktualizujące (po spełnieniu pozostałych warunków) stanowią koszty w rachunku podatkowym. Wymienione przepisy mają zatem zastosowanie również do podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów. Oznacza to, że jeżeli podatnik (prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów) dokona odpisu aktualizującego należności wyszczególnionej w cyt. art. 35b ust. 1 ustawy o rachunkowości, którą uprzednio zaliczył do przychodów należnych, a jej nieściągalność uprawdopodobni w sposób przewidziany w art. 23 ust. 3 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to tylko taki odpis będzie kosztem uzyskania przychodów. Natomiast odpisów aktualizujących dokonanych od wszystkich innych należności (niewymienionych w ustawie o rachunkowości) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Inne pisma dotyczące omawianego zagadnienia, zamieszczone w bazie internetowej:
• PD1/415/A/23-1/05/II