To co na pierwszy rzut oka zwraca uwagę przy lekturze tekstu rozporządzenia z dnia 3 kwietnia 2017 roku w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (dalej: Rozporządzenie) to fakt, że znacząca część czynników oraz ich wartości przewidzianych w jego treści została przeniesiona wprost z poprzednio obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet.
Należy natomiast pamiętać, że usunięty został z niego wykaz prac szkodliwych dla zdrowia kobiet, które nie są w ciąży oraz nie karmią dzieci piersią. Spowodowane to zostało przede wszystkim decyzją Komisji Europejskiej, która uznała, że obowiązujące dotychczas w Polsce przepisy zawierające wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet są przejawem dyskryminacji kobiet jako pracownic. Wprowadzenie ograniczeń w możliwości zatrudniania kobiet przy niektórych pracach, zdaniem Komisji Europejskiej, utrudniało bowiem dostęp do zatrudnienia, kształcenia oraz awansu zawodowego. Tym samym, polski ustawodawca postanowił odpowiednio zmodyfikować regulacje krajowe, tak aby uniknąć możliwości stawiania zarzutu dyskryminacji pracodawcom.
Jakie zmiany wprowadza nowelizacja?
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to, że Rozporządzenie w przypadku pewnych kategorii spraw dokonało podziału i wyodrębniło kategorię tych prac, których nie powinny wykonywać wyłącznie kobiety w ciąży, a które częściowo dotyczyły uprzednio również kobiet karmiących dziecko piersią. Zalicza się do nich m.in.:
1) prace w pozycji wymuszonej,
2) prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, przy czym czas spędzony w pozycji stojącej nie może jednorazowo przekraczać 15 minut, po którym to czasie powinna nastąpić 15 – minutowa przerwa,
3) prace na stanowiskach z monitorami ekranowymi – w łącznym czasie nieprzekraczającym 8 godzin na dobę, przy czym czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego nie może jednorazowo przekraczać 50 minut, po którym to czasie powinna nastąpić 10 – minutowa przerwa, wliczana do czasy pracy.
W zakresie pozostałych zmian dokonano nielicznych korekt poszczególnych postanowień, które znalazły swoje uzasadnienie przede wszystkim w tym, iż w dobie obecnego rozwoju technologicznego niektóre czynniki nie są już tak szkodliwe, jak miało to miejsce dawniej. I tak:
1) w kategorii „Prac narażających na działanie pola elektromagnetycznego o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz oraz promieniowania jonizującego” – usunięto zapis dotyczący promieniowania nadfioletowego, przy którego występowaniu uprzednio nie mogły być zatrudnione kobiety w ciąży,
2) w kategorii „Prac w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi” – doprecyzowano, iż ocena ryzyka zawodowego będzie dokonywana z uwzględnieniem wpływu na zdrowie kobiet w ciąży, przebiegu ciąży, w tym rozwój płodu,
3) w kategorii „Prac w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych” – z wykazu substancji chemicznych zagrażających kobietom w ciąży oraz kobietom karmiącym piersią usunięto styren,
4) dodatkowo również ujednolicono zapisy dotyczące pracy pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości, tworząc jedną kategorię obejmującą zarówno kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące piersią, i tym samym wprowadzając ograniczenia w zatrudnianiu tychże pracownic przy pracach grożących ciężkimi urazami fizycznymi oraz psychicznymi.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Praca przy monitorach ekranowych
Szczególnie istotna zmiana, która jeszcze przed jej wprowadzeniem była szeroko komentowana, dotyczy wspomnianego powyżej ograniczenia w pracy kobiet w ciąży przy monitorach ekranowych.
W poprzednim stanie prawnym pracodawca nie mógł zatrudniać kobiety w ciąży przy obsłudze monitora ekranowego powyżej 4 godzin na dobę. Pierwotna propozycja nowelizacji rozporządzenia zakładała usunięcie tego ograniczenia i wprowadzenie zasady, zgodnie z którą pracownica w ciąży nie będzie mogła pracować przy obsłudze monitora ekranowego dłużej niż 45 minut w danej godzinie pracy, po czym następować miała 15 – minutowa przerwa.
Zobacz także: Kadry
Ostatecznie jednak przyjęto, iż możliwość zatrudniania kobiet w ciąży przy obsłudze monitorów ekranowych będzie mogła obejmować 8 godzin w ciągu dnia pracy, pod warunkiem jednak, że jednorazowo pracownica taka będzie pracowała wyłącznie przez 50 minut i po tym czasie udzielona jej zostanie 10 – minutowa przerwa.
Zważywszy na to, należy więc podkreślić, iż zmiana ta powinna w sposób korzystny wpłynąć na sytuację pracodawców zatrudniających pracownice w ciąży przy obsłudze monitorów ekranowych. Niewątpliwie wydłużenie czasu pracy, jaki kobieta w ciąży będzie mogła spędzać przy monitorze ekranowym z zastosowaniem wyłącznie pewnych ograniczeń, przyczyni się do ułatwienia organizacji czasu pracy pracodawcom, którzy dotychczas w razie braku możliwości zapewnienia pracownicy innej pracy, ponad pracę przy monitorze ekranowym, po upływie 4 godzin pracy takiej pracownicy w ciągu doby, zmuszeni byli do zwolnienia jej z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Sytuacja taka nie będzie mogła mieć natomiast miejsca w świetle nowo wprowadzonych zasad. Tym bardziej, że przepisy nie przewidują możliwości kumulowania przez pracownicę w ciąży przerw i wykorzystywania ich łącznie np. w tym celu, aby skrócić dzień pracy.
Podsumowanie
Podsumowując, wprowadzona nowelizacja w zakresie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią nie dokonuje znaczącej zmiany i stanowi zasadniczo (z zastrzeżeniem uwag zawartych powyżej dot. m.in. czasu pracy przy monitorze ekranowym oraz długości stosowanych przerw) przeniesienie uprzednio obowiązujących zasad do nowego rozporządzenia. Niemniej jednak należy pamiętać, że od 1 maja 2017 roku nie obowiązują już ograniczenia dotyczące zatrudniania kobiet niebędących w ciąży i nie karmiących piersią. Tym samym pracodawcy powinni niezwłocznie dokonać zmian w załączniku do regulaminu pracy zawierającym wykaz prac wzbronionych kobietom, który wymagany jest zgodnie z art. 1041 pkt 6 k.p.
Autor: Katarzyna Grygo
Źródło: Kancelaria Nowicki i Ziemczyk