Obniżenie wymiaru czasu pracy cudzoziemcowi w czasie COVID-19 - tryb i przepisy
W zakresie przedstawionego zagadnienia mogą wystąpić dwie sytuacje:
-
powyższe zmiany następują w związku z korzystaniem przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z rozwiązań pomocowych przewidzianych w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zwanej dalej „ustawą specjalną”;
-
zmiany te nie są związane ze stosowaniem rozwiązań zawartych w powołanej ustawie.
Pierwsza z wymienionych sytuacji została uregulowana w art. 15z5 ustawy specjalnej, w myśl którego, jeśli – na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z uprawnień określonych w następujących przepisach tej ustawy:
-
art. 3 (polecenie wykonywania pracy zdalnej – nie obejmuje możliwości zmiany wymiaru czasu pracy albo liczby godzin pracy),
-
art. 15g ust. 8 (dopuszczalność obniżenia wymiaru czasu pracy maksymalnie o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu),
-
art. 15x ust. 1 (w określonych przedsiębiorstwach możliwość: zmiany systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników, polecenia świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, pozostawania w gotowości do pracy),
-
art. 15zf ust. 1 (dopuszczalność wprowadzenia elastycznych zasad ustalania pracownikom czasu pracy u pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19)
– uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w:
-
zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
-
zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
-
zezwoleniu na pracę,
-
zezwoleniu na pracę sezonową,
-
oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń
– cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.
Zdaniem ministerstwa właściwego do spraw pracy (aktualnie jest to Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii), rozwiązania przewidziane w powyższych przepisach ustawy specjalnej nie wyłączają (i nie powinny wyłączać) przypadków, w których osobą wykonującą pracę jest cudzoziemiec. Niewątpliwie zmiana warunków pracy cudzoziemców na takich samych zasadach, jakie dotyczą obywateli polskich, jest zgodna z prawem i interesem społecznym, a zatem stosowanie sankcji przewidzianych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, związanych z wykonywaniem pracy na warunkach niezgodnych z zezwoleniem lub oświadczeniem, byłoby sprzeczne z intencją ustawodawcy.
Obniżenie wymiaru czasu pracy cudzoziemcowi bez związku z ustawą specjalną (anty-covidową)
Odnosząc się do drugiej z wyróżnionych sytuacji, warto wskazać, że – w świetle art. 2 ust. 1 pkt 22a w związku z art. 88f ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – dokonanie zmian warunków pracy cudzoziemca, dotyczących wymiaru czasu pracy bądź liczby godzin pracy, bez uprzedniej zmiany zezwolenia na pracę może być uznane za powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, tj. powierzenie pracy cudzoziemcowi na innych warunkach niż określone w zezwoleniu na pracę.
Identyczna sytuacja zachodzi w odniesieniu do zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (art. 2 ust. 1 pkt 22a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w związku z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).
Analogicznie – należy uzyskać nowe oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisane do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy, które określa nowe warunki pracy cudzoziemca. Z formalnego punktu widzenia w powyższych przypadkach może mieć miejsce wykroczenie określone w art. 120 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Decyzja, czy w konkretnym przypadku doszło do popełnienia wykroczenia oraz wybór formy reakcji na to wykroczenie (wniosek o ukaranie do sądu, mandat karny, środek oddziaływania wychowawczego określony w art. 41 Kodeksu wykroczeń) należy do inspektora pracy prowadzącego postępowanie kontrolne i następnie ewentualnie postępowanie w sprawach o wykroczenia.
Warto zwrócić uwagę, że w myśl art. 1 § 2 k.w., nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Jednocześnie należy zaznaczyć, że inspektor pracy prowadzący postępowanie w sprawach o wykroczenia jest obowiązany wziąć pod uwagę wszelkie okoliczności sprawy, a w szczególności możliwość przypisania winy danej osobie oraz ewentualnie stopień tej winy.
Ponadto inspektor stosuje dyrektywy wymiaru kary wskazane w art. 33 § 1 i 2 k.w. Zgodnie z tymi przepisami organ orzekający wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego. Wymierzając karę, organ orzekający bierze pod uwagę w szczególności rodzaj i rozmiar szkody wyrządzonej wykroczeniem, stopień winy, pobudki, sposób działania, stosunek do pokrzywdzonego, jak również właściwości, warunki osobiste i majątkowe sprawcy, jego stosunki rodzinne, sposób życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu wykroczenia. Przy wymierzaniu kary uwzględnia się także okoliczności łagodzące i obciążające wymienione w art. 33 § 3 i 4 k.w.
Przy dokonywaniu oceny, czy w konkretnym przypadku doszło do popełnienia wykroczenia i czy zachodzi wina danej osoby, a także przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu ewentualnych sankcji, wyborze ich rodzaju i wysokości – jeśli w okresie zagrożenia epidemicznego lub epidemii COVID-19 miało miejsce powierzenie pracy cudzoziemcowi na innych warunkach niż wskazane w zezwoleniu na pracę, oświadczeniu lub zezwoleniu jednolitym – inspektor pracy powinien niewątpliwie uwzględnić okoliczności i skutki spowodowane epidemią. Sytuacja ta ma bowiem charakter wyjątkowy, a zaistniałe okoliczności są niezależne od podmiotów powierzających wykonywanie pracy cudzoziemcom.
Bardzo istotne jest jednak, aby zmiany w zakresie warunków pracy cudzoziemca miały na celu dostosowanie się podmiotu powierzającego pracę do nagłych i nieprzewidzianych okoliczności (w tym w szczególności ochronę miejsc pracy), a nie np. obchodzenie przepisów dotyczących czasu pracy lub powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom.
Źródło: Państwowa Inspekcja Pracy