Małżeństwo przedsiębiorcy z pracownikiem – czy zmieni się tytuł ubezpieczenia społecznego
Decyzją z 12 stycznia 2017 Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Lublinie uznał za niesłuszne stanowisko przedstawione przez wnioskodawczynię, prowadzącą działalność gospodarczą o charakterze prawniczym. Podstawowym pytaniem było, czy w związku z zawarciem małżeństwa z pracownikiem, zmianie podlega jego tytuł do ubezpieczenia?
Jeszcze przez zawarciem małżeństwa, przyszły mąż wnioskodawczyni został zatrudniony w sierpniu ubiegłego roku w prowadzonym przez nią przedsiębiorstwie. Współpraca odbywała się na podstawie umowy o pracę na cały etat, tj. 8 godzin dziennie i średnio 40 godzin tygodniowo, zawartej na czas nieokreślony.
Jednocześnie, z wniosku wynika, że posiadał odpowiednie kwalifikacje do pracy, takie jak tytuł magistra prawa, odpowiednie doświadczenie zawodowe, a ponadto był w trakcie przygotowywania rozprawy doktorskiej.
Nie posiadał jednak kwalifikacji do wykonywania zawodu adwokata, którym trudniła się wnioskodawczyni, ani nie ubiegał się o to przez odbywanie aplikacji adwokackiej.
Polecamy: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń
Odpowiednie kwalifikacje a współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej
W związku z zawarciem umowy o pracę, zatrudniony podlegał ubezpieczeniu społecznemu jako pracownik wnioskodawczyni. W tym samym miesiącu, czyli w sierpniu ubiegłego roku, pomiędzy stronami został zawarty związek małżeński. Co za tym idzie, wnioskodawczyni zaczęła odprowadzać składki za męża jak za osobę współpracującą. Oznacza to, że wysokość składki zrównała się wysokością do opłacanej przez żonę.
Na marginesie należy dodać, że pomiędzy stronami nie została zawarta umowa małżeńska, nie posiadają wspólnej nieruchomości i zamierzają złożyć oddzielne zeznania podatkowe.
Wnioskodawczyni wskazuje, że mimo zmiany relacji- a co za tym idzie, tytułu do ubezpieczenia - nie zmienił się charakter pracy wykonywanej przez jej męża.
Szczególnie, że mimo posiadanych kwalifikacji, mąż nie posiada tytułu adwokata ani radcy prawnego, ani nie pretenduje do jego zdobycia jako aplikant, dlatego nie może wykonywać czynności zawodowych.
We wniosku o interpretacje, składająca zwracała uwagę na specyfikę wykonywanego przez nią zawodu adwokata. Profesja jest regulowana ustawowo i każdy, kto posiada tytuł do jej wykonywania musi spełnić warunki w tej ustawie zapisane. A zgodnie z przepisami, adwokata nie może zastępować w czynnościach zawodowych osoba, która tych kwalifikacji nie spełnia, ani nie jest aplikantem. Dlatego mąż wnioskodawczyni, nie będzie mógł być jej zastępcą w pracy.
Ponadto, wnioskodawczyni zwraca uwagę na fakt, że w przepisach prawa pracy brak ograniczeń co do zawierania umowy o pracę pomiędzy małżonkami.
Kto jest osobą współpracującą - stan prawny
Pomimo to, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych członek rodziny, który pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, a ponadto strony łączy stosunek pracy, zatrudniony podlega ubezpieczeniu jako osoba współpracująca.
Definicję osoby współpracującej wprowadza ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 8 ust. 11 tej ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Jednocześnie, ustęp 2 tego przepisu wprowadza fikcję prawną. Zgodnie z nim, jeżeli osoba spełnia przesłanki z ust. 11, jest traktowana dla celów ubezpieczeniowych jako osoba współpracująca.
Zdaniem wnioskodawczyni, nie każda relacja osobista może stanowić podstawę do zmiany dotychczasowego statusu pracownika na współpracownika. Przede wszystkim ze względu na specyfikę zawodu, jaki wykonują strony. Ze względu na to, że mąż nie posiada kwalifikacji zawodowych, nie będzie zastępował żony przy czynnościach adwokackich. A zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą, współpraca musi mieć bezpośredni związek z prowadzoną działalnością, musi być wykonywana samodzielnie oraz dodatkowo mieć na nią realny wpływ. Tymczasem, w ocenie wnioskodawczyni, czynności wykonywane przez magistra prawa nie spełniają powyższych kryteriów.
Przede wszystkim, pozostaje on nadal pod kierownictwem, które jest charakterystyczne dla stosunku pracy, nie działa zatem samodzielnie. Nie przyjął w żadnym stopniu odpowiedzialności za prowadzoną działalność gospodarczą i nie jest w niej osobą decyzyjną, co jest konstytutywne dla przyjęcia konstrukcji współpracy.
W świetle opisanego stanu faktycznego i zaprezentowanej argumentacji prawnej wnioskodawczyni uważa, że jej mąż nie może być traktowany jako osoba współpracująca.
Interpretacja ZUS
Takie stanowisko wnioskodawczyni zostało zanegowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Swoją decyzje ZUS oparł na literalnym brzmieniu cytowanego art. 8 ust. 2 i 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jak podał w uzasadnieniu, przepisy prawa nie zawierają definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej”, ale należy odnieść się do kryteriów ustalonych przez Sąd Najwyższy, czyli „istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności gospodarczej oraz charakteryzować się pewną stabilnością, systematycznością i zorganizowaniem”. Dodatkowo, cechami współpracy są „znaczący czas i częstotliwość”.
Zdaniem, ZUS, jeżeli współpraca spełnia wyżej wymienione kryteria, a ponadto strony są członkami rodziny oraz prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, to mąż wnioskodawczyni dla systemu ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
ZUS poinformował ponadto, że bez znaczenia jest wiek osoby wykonującej obowiązki, okres od którego podjęto współpracę ani jej wymiar. Zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń, osoba współpracująca podlega ubezpieczeniu od dnia jej rozpoczęcia do dnia jej zakończenia.
Patrycja Szeląg