W jakich przypadkach trzeba stosować minimalną stawkę godzinową a kiedy nie jest to konieczne? Wyjaśniła to Marlena Maląg, minister rodziny i polityki społecznej w odpowiedzi z 11 maja 2023 r. na interpelację poselską. Wskazała też, że stawki godzinowe ustalane przez gminy, przy zastosowaniu art. 453 Kodeksu cywilnego, w celu spłat zadłużenia czynszowego w formie świadczenia rzeczowego (odpracowanie) nie są objęte obowiązkiem zapewnienia minimalnej stawki godzinowej.
Odpracowanie zaległości czynszowych – stawki stosowane przez gminy
Jedna z posłanek, w interpelacji skierowanej 18 kwietnia 2023 r. do ministra rodziny i polityki społecznej, zwróciła uwagę na występujący w praktyce problem stawek stosowanych przez gminy w ramach mechanizmu umożliwiającego dłużnikom odpracowanie zadłużenia czynszowego wobec gminy w przypadku zajmowania lokalu z zasobu gminy.
Posłanka wskazała, że w przypadku stosowania przez gminy mechanizmu datio in solutum z art. 453 z Kodeksu cywilnego, który pozwala m.in. na odpracowanie zadłużenia czynszowego wobec gminy w przypadku zajmowania lokalu z zasobu gminy - stawki godzinowe za to odpracowanie różnią się znacznie w skali kraju. Bowiem gminy określają te stawki dowolnie. Zgodnie z art. 453 Kodeksu cywilnego: Jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Jednakże gdy przedmiot świadczenia ma wady, dłużnik obowiązany jest do rękojmi według przepisów o rękojmi przy sprzedaży.
Te zastępcze świadczenie na rzecz gminy w ramach spłaty zaległości czynszowych polega najczęściej na wykonywaniu drobnych prac na rzecz gminy w zakresie utrzymania budynku, np. grabienia liści czy sprzątania.
Posłanka poinformowała, że w wielu gminach są to stawki godzinowe niższe niż minimalna stawka godzinowa za pracę określona rozporządzeniem. Znane mi stawki to np.19,70 zł brutto we Wrocławiu, w Łodzi – 15,00 zł, w Legionowie – 12,00 zł a w Szydłowcu – 10,00 zł. Stawki te są na ogół ustalane w drodze zarządzeń prezydenta/burmistrza/wójta. W wielu przypadkach są to jednak stawki godzinowe drastycznie niższe niż aktualna minimalna stawka godzinowa.
Aktualna minimalna stawka godzinowa za pracę wynosi 22,80 zł. A już od 1 lipca 2023 r. stawka ta wzrośnie do 23,50 zł. Wynika to z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r. (Dz.U. 2022 poz. 1952).
Posłanka wyraziła zdziwienie i zaniepokojenie faktem, że można oferować stawki znacząco niższe od stawki minimalnej określonej rozporządzeniem osobom, które często popadły w zadłużenie czynszowe z powodu życiowego kryzysu i są zagrożone eksmisją z lokalu, jeśli nie podejmą się odpracowania długu na proponowanych warunkach.
Minimalna stawka godzinowa – kiedy powinna być stosowana a kiedy nie
Odpowiedzi na tę interpelacje udzieliła 11 maja 2023 r. Marlena Maląg, Minister Rodziny i Polityki Społecznej. Wskazała ona, że zakres stosowania minimalnej stawki godzinowej określa ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207).
Na podstawie art. 1 ust. 1a i 1b tej ustawy obowiązkiem stosowania minimalnej stawki godzinowej zostały objęte określone umowy zlecenia (art. 734 Kodeksu cywilnego) oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 Kodeksu cywilnego).
Zatem minimalną stawkę godzinowej stosuje się do:
- osób fizycznych niewykonujących działalności gospodarczej, oraz
- tzw. „samozatrudnionych”, czyli osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą niezatrudniających pracowników lub niezawierających umów ze zleceniobiorcami, których działalność została zarejestrowana w Rzeczypospolitej Polskiej albo w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej lub państwem Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Na podstawie art. 8a ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, w przypadku umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego, wykonywanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi, wysokość wynagrodzenia powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej.
Natomiast gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi otrzymania za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnej stawki godzinowej, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej. Wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się w formie pieniężnej.
W przepisie 8d ustawy o minimalnym wynagrodzeniu znajdziemy listę wyjątków od stosowania przepisów o minimalnej stawce godzinowej. Zgodnie z ww. przepisem, minimalna stawka godzinowa nie ma zastosowania:
- w sytuacji, gdy o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub świadczenia usług decyduje przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi i przysługuje mu wyłącznie wynagrodzenie prowizyjne (przesłanką wyłączenia ze stosowania obowiązku zapewnienia minimalnej stawki godzinowej jest więc spełnienie trzech warunków łącznie: czas, miejsce i prowizja), a także
- do umów dotyczących określonych w tym przepisie usług, które polegają na osobistym sprawowaniu w sposób ciągły całodobowej opieki na osobami lub grupą osób.
W konkluzji minister Maląg stwierdziła, że obowiązkiem zapewnienia minimalnej stawki godzinowej nie są objęte stawki godzinowe ustalane przez gminy, przy zastosowaniu art. 453 Kodeksu cywilnego, w celu spłat zadłużenia czynszowego w formie świadczenia rzeczowego.
A ponadto wyraziła pogląd, że kwestie związane ze stosowaniem przez gminy mechanizmu umożliwiającego odpracowanie zadłużenia czynszowego pozostają poza kompetencjami Ministra Rodziny i Polityki Społecznej.
Źródło: Interpelacja poselska nr 40701 i odpowiedź na tę interpelację
oprac. Paweł Huczko