Podstawowym aktem normatywnym regulującym prawa i obowiązki pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, w tym również prawa pracowników niepełnosprawnych jest ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 44 poz. 908 z późn. zm.) oraz tak samo jak w przypadku innych pracowników stosuje się także Kodeks Pracy.
Prawa osób niepełnosprawnych gwarantowane są w Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku oraz w uchwalonej przez Sejm 1 sierpnia 1997 roku Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych. Zgodnie z nią osoby niepełnosprawne tak samo jak inne osoby mają prawo do pracy na otwartym rynku pracy zgodnie ze swoimi kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami.
Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności:
1) Znaczny - orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności oznacza osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
2) Umiarkowany stopień niepełnosprawności: orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oznacza osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
3) Lekki stopień niepełnosprawności: orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności oznacza osobę o naruszonej sprawności organizmu, która powoduje w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonania pracy.
Zaliczenie do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej w przypadku:
1) przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
2) zatrudnienie w formie telepracy
Czas pracy osoby niepełnosprawnych
Czas pracy osób niepełnosprawnych nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Osoby niepełnosprawne nie mogą być zatrudnione w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.
Od 10 lipca 2014 roku czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekroczyć 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Skrócony wymiar czasu pracy nie powoduje obniżenia przysługującego wynagrodzenia dotyczy to stawki zasadniczej jak i godzinowej.
Pracownik niepełnosprawny oprócz przerwy 15 minutowej, która przysługuje wszystkim pracownikom zatrudnionym (art. 134 k.p.) ma prawo do dodatkowej 15 minutowej przerwy wliczonej do czasu pracy na gimnastykę lub odpoczynek ( art. 17 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych).
Ograniczenia czasu pracy osób niepełnosprawnych nie stosuje się:
1) do osób zatrudnionych przy pilnowaniu,
2) gdy na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników, lub w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
Koszty przeprowadzonych badań lekarskich pracownika pokrywane są przez pracodawcę. Wydatki te dotyczą także badań dodatkowych, które okażą się niezbędne do wydania zaświadczenia o celowości stosowania wydłużonych norm czasu pracy.
Uprawnienia dodatkowe pracowników ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności
Pracownik oprócz wspomnianego wcześniej skróconego czasu pracy ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego nie nabywa się z dniem uzyskania stopnia niepełnosprawności, tylko od przepracowania 1 roku od dnia zaliczenia osoby jednego z wyżej wymienionych stopni niepełnosprawności.
Osoby, które nie pracują na pełen etat mają dodatkowy urlop proporcjonalnie pomniejszony zgodnie z zasadami kodeksu pracy.
Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF
Pracownicy, którzy posiadają umiarkowany i znaczny stopień niepełnosprawności mają prawo do wolnego w wymiarze 21 dni roboczych w ciągu roku w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Pracodawca jest zobowiązany udzielić tym pracownikom zwolnienia od pracy na podstawie wniosku lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą, o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. We wniosku należy określić rodzaj turnusu i czas jego trwania.
Pracownik za okres zwolnienia za turnus rehabilitacyjny na prawo do wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia za udział w turnusie obliczana jest jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Podstawą do wypłaty wynagrodzenia jest dokument wystawiony przez organizatora turnusu rehabilitacyjnego potwierdzający obecność pracownika.
Uwaga! Łączny wymiar urlopu dodatkowego oraz zwolnienia z pracy przeznaczonego na udział w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekraczać 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Martyna Mazgaj
Biuro Rachunkowe Ergotax Sp. z o.o.