Platforma technologii strategicznych STEP to nowa inicjatywa unijna mająca na celu wzmocnienie konkurencyjności przemysłu UE poprzez wspieranie inwestycji w kluczowe technologie. Jej głównym celem jest mobilizacja środków finansowych na rozwój i produkcję technologii cyfrowych, deep-tech, czystych technologii oraz biotechnologii, co ma przyczynić się do zwiększenia suwerenności technologicznej wspólnoty. To ważny krok na drodze pobudzania innowacyjności, co również wpisuje się w główne tematy polskiej prezydencji w Radzie UE.
- Czym jest Platforma STEP?
- Trzy kluczowe obszary interwencji
- Wsparcie krytycznych technologii. Jedno z dwóch kluczowych kryteriów
- Finansowanie STEP
- Pieczęć suwerenności
- Wsparcie w ramach STEP dla firm w Polsce już w 2025 roku
- Korzyści dla przedsiębiorców
Czym jest Platforma STEP?
Platforma STEP to ambitne przedsięwzięcie mające na celu wsparcie europejskiego przemysłu i pobudzenie inwestycji. Integruje i ukierunkowuje finansowanie z programów zarządzanych na szczeblu unijnym i krajowym, co umożliwia efektywne zarządzanie środkami i koncentrację na strategicznych inicjatywach.
Utworzenie platformy STEP w Unii Europejskiej będzie stanowiło duże wyzwanie dla USA, które odgrywają istotną rolę w takich dziedzinach, jak sztuczna inteligencja czy zielone technologie. To również ważny krok dla Polski w kierunku wzmocnienia konkurencyjności, autonomii technologicznej i przemysłowej promującej rozwój biotechnologii, zaawansowanych technologii cyfrowych i zielonej transformacji. Stąd ważne jest, aby polskie instytucje odpowiedzialne za wdrożenie STEP do programów krajowych odpowiednio ukierunkowały i zoptymalizowały mechanizmy wsparcia, aby umożliwić skuteczną realizację polskich projektów.
Trzy kluczowe obszary interwencji
Platforma STEP obejmuje trzy kluczowe obszary, w ramach których ma wzrosnąć konkurencyjność i niezależność europejskiej gospodarki.
Pierwszym z nich są technologie cyfrowe i innowacje deep tech, takie jak sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo, przetwarzanie kwantowe, blockchain oraz technologie półprzewodnikowe. Inwestycje będą wspierać innowacje mające na celu zwiększenie niezależności technologicznej UE, w szczególności w zakresie infrastruktury cyfrowej i krytycznych systemów informacyjnych.
Drugim obszarem są czyste i zasobooszczędne technologie nakierowane na przyspieszenie transformacji ekologicznej Europy. Projekty mogą obejmować rozwój odnawialnych źródeł energii (np. fotowoltaika, energia wiatrowa), technologie magazynowania energii (np. baterie), dekarbonizację przemysłu, gospodarkę w obiegu zamkniętym oraz innowacje mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej.
Jako trzeci obszar wskazano sektor biotechnologii, który będzie wspierał rozwój technologii w sektorze zdrowia, rolnictwa i ochrony środowiska. Szczególny nacisk zostanie położony na innowacje w produkcji biofarmaceutyków zgodnie z priorytetami wynikającymi z listy leków krytycznych opracowanej przez Unię Europejską. Lista ta identyfikuje ponad 200 substancji czynnych mających strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa zdrowotnego i niezależności UE w zakresie dostaw. Działania w obszarze biotechnologii mogą również obejmować rozwój zaawansowanych terapii genowych i komórkowych, precyzyjnego rolnictwa oraz technologii wspierających ochronę różnorodności biologicznej.
STEP - wsparcie 3 obszarów inwestycji
CRIDO
Wsparcie krytycznych technologii. Jedno z dwóch kluczowych kryteriów
Aby technologie zostały uznane za krytyczne w kontekście priorytetów Unii Europejskiej, muszą spełniać jedno z dwóch kluczowych kryteriów.
Z jednej strony powinny wprowadzać na rynek co najmniej dwa z trzech elementów: innowacyjność, przełomowość lub najwyższy poziom nowoczesności, przy czym muszą mieć istotny potencjał gospodarczy.
Z drugiej strony powinny przyczyniać się do zmniejszenia lub zapobiegania strategicznym zależnościom UE, budując jej suwerenność.
Technologie krytyczne będą mogły być wspierane na różnych etapach ich rozwoju, od początkowych prac badawczych po pełnoskalową produkcję. Na wczesnym etapie wsparcie obejmie badania i rozwój, w tym demonstrację pierwszego prototypu w środowisku rzeczywistym. Projekty będą mogły także otrzymać dofinansowanie na rozwój zdolności produkcyjnych na skalę przemysłową, co obejmie także tworzenie pierwszych w swoim rodzaju linii produkcyjnych.
Wsparcie w tym zakresie będzie udzielane na budowę nowych obiektów, przekształcenie istniejących czy zwiększenie skali procesów, aby zaspokoić rosnący popyt oraz wdrażanie zaawansowanych mechanizmów kontroli jakości. Takie podejście umożliwi technologiom krytycznym płynne przejście od fazy koncepcyjnej do pełnego wdrożenia rynkowego.
Finansowanie STEP
STEP nie stanowi odrębnego funduszu, a jest inicjatywą, która integruje fundusze z 11 różnych programów unijnych, takich jak InvestEU, „Horyzont Europa”, Europejski Fundusz Obronny, Fundusz Innowacyjny (Innovation Fund), Program UE dla zdrowia, „Cyfrowa Europa”, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności, Europejki Fundusz Społeczny Plus, Fundusz Sprawiedliwej Transformacji czy Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Finansowanie projektów zgodnych z celami STEP będzie możliwe zarówno ze środków dystrybuowanych bezpośrednio na poziomie Komisji Europejskiej, jak i ze środków na poziomie krajowym w poszczególnych państwach członkowskich. Zintegrowane podejście do finansowania pozwoli na lepsze wykorzystanie funduszy i bardziej efektywny rozwój gospodarki UE. Co więcej, inwestycje w strategiczne technologie mogą zmniejszyć zależność Europy od importu z USA, co może zmienić układ sił w globalnych łańcuchach dostaw.
Pieczęć suwerenności
Rozporządzenie STEP wprowadza tzw. „pieczęć suwerenności” (STEP Seal), czyli znak jakości projektu przyznawany w konkursach ocenianych na szczeblu unijnym. Otrzymanie STEP Seal jest możliwe również w przypadku, gdy projekt spełni kryteria jakościowe, ale dostępna, zbyt niska alokacja nie pozwoli na przyznanie dofinansowania.
Pieczęć potwierdza wysoką jakość projektu i jego istotność dla UE w kontekście osiągnięcia celów STEP. Certyfikat STEP Seal ma ułatwić projektom dostęp do różnych źródeł finansowania w ramach innego programu unijnego lub finansowania łączonego z innym instrumentem. W myśl przepisów STEP kraje członkowskie przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu projektów powinny w pierwszej kolejności zapewnić dostęp do finansowania dla projektów posiadających pieczęć STEP Seal.
Wsparcie w ramach STEP dla firm w Polsce już w 2025 roku
W Polce wdrożenie inicjatywy STEP w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG), stanowiącego główne źródło dofinansowania projektów innowacyjnych, planowane jest poprzez utworzenie nowego V priorytetu. Zostanie on zasilony kwotą około 900 mln euro, co umożliwi finansowanie zarówno projektów badawczo-rozwojowych (poza schematem SMART FENG), jak i inwestycyjnych. Szczegółowe zmiany do programów operacyjnych Polska musi przedłożyć Komisji Europejskiej do 31 marca 2025 r., a organ będzie miał 3 miesiące na ich zatwierdzenie. Dlatego ogłoszenia nowych konkursów tematycznych zgodnych z celami STEP można spodziewać się w drugiej połowie 2025 r.
Inwestycje prowadzone w ramach STEP będą mogły skorzystać ze zwiększonego poziomu wsparcia udzielanego zgodnie z mapą pomocy regionalnej na lata 2021–2027. W województwach wielkopolskim i dolnośląskim, a także w wybranych gminach regionu warszawskiego stołecznego (Serock, Dobre, Kałuszyn, Latowicz, Mrozy, Siennica, Kołbiel, Osieck, Sobienie-Jeziory, Dąbrówka, Jadów, Strachówka, Tłuszcz, Baranów, Błonie, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Kampinos, Leoncin, Leszno, Nasielsk, Prażmów, Tarczyn, Zakroczym, Żabia Wola) poziom intensywności pomocy zostanie zwiększony o 5 p.p. W pozostałych regionach kraju wzrośnie o 10 p.p.
Obecnie na szczeblu unijnym dostępne są dwa programy wsparcia projektów w ramach inicjatywy STEP. EIC STEP Scale up oferuje finansowanie kapitałowe dla start-upów, MŚP i małych spółek średniej wielkości w kwotach od 10 do 30 mln euro. Z kolei Innovation Fund wspiera projekty związane z wdrożeniem technologii zeroemisyjnych, w tym baterii do pojazdów elektrycznych. W styczniu 2025 r. planowane jest również uruchomienie naborów w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF).
Zwiększona intensywność bazowa dla projektów inwestycyjnych objętych inicjatywą STEP [Mapa]
CRIDO
Korzyści dla przedsiębiorców
Firmy realizujące projekty strategiczne zgodne z zasadami STEP mogą skorzystać z możliwości równoległego pozyskania dofinansowania z kilku programów unijnych. Taka opcja pozwala na maksymalne wykorzystanie dostępnych środków, zwiększając szanse na skuteczną realizację przełomowych przedsięwzięć. Ważne, aby łączna kwota uzyskanego wsparcia nie przekroczyła całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu. Działania, którym przyznano pieczęć suwerenności w ramach programu unijnego, powinny mieć pierwszeństwo do dofinansowania z programów objętych STEP dystrybuowanych na szczeblu krajowym.
Inną korzyścią są szybsze terminy wydawania pozwoleń. Projekty strategiczne zgodne z Net-Zero Industry Act (NZIA), którego celem jest wspieranie europejskiego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, takich jak fotowoltaika, turbiny wiatrowe czy baterie, zyskają priorytetowe traktowanie. Dzięki temu krócej będą czekać na uzyskanie pozwoleń budowlanych i administracyjnych. Dla projektów o mocy powyżej 1 GW oraz tych niemierzonych w GW maksymalny czas na wydanie pozwolenia wyniesie 18 miesięcy, a dla tych poniżej 1 GW – 12 miesięcy. Dla pozostałych działań strategicznych terminy będą jeszcze krótsze.
Autorzy:
Marta Kolimaga, starsza menedżer w CRIDO
Edyta Suchocka, starsza konsultantka w CRIDO
Sara Dusza, starsza konsultantka w CRIDO