Czym jest fundacja rodzinna? Jak założyć taką fundację? Kto może zostać fundatorem, a kto beneficjentem? Jak jest opodatkowana fundacja rodzinna?
- Czym jest fundacja rodzinna
- Założenie fundacji rodzinnej
- Kto może zostać fundatorem?
- Kto może zostać beneficjentem?
- Opodatkowanie fundacji rodzinnej
- VAT
Czym jest fundacja rodzinna
Fundacja rodzinna jest to podmiot prawny przeznaczony dla osób fizycznych, które chcą zabezpieczyć na przyszłość swoje aktywa majątkowe. Jej zasadniczym celem jest ochrona majątku rodzinnego przedsiębiorstwa i zarządzanie nim w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie zgodnie z wolą fundatora określoną w statucie fundacji. .Jest to również rozwiązanie do zapewnienia sukcesji biznesu i majątku mające sprawić, aby firma przetrwała przez pokolenia, a jej majątek pozostawał w rękach rodziny czy też osób najbliższych dla fundatora. Sposób przeznaczenia majątku określa sam fundator.
Fundacja rodzinna musi posiadać siedzibę na terytorium Polski i posiadać osobowość prawną, dzięki czemu w obrocie prawnym może działać we własnym imieniu i na własną rzecz.
Założenie fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna może być utworzona na dwa sposoby:
1) złożenie przez fundatora oświadczenia woli o powołaniu do życia polskiej fundacji rodzinnej – fundator powinien je złożyć przed notariuszem, a akt fundacyjny musi mieć formę aktu notarialnego. Fundację może powołać jeden fundator lub kilku fundatorów.
2) na mocy ważnego testamentu – fundator może zamieścić w testamencie oświadczenie o utworzeniu fundacji. Ze względu na specyfikę testamentu, fundacje powołane w ten sposób będą miały wyłącznie jednego fundatora.
Fundacja nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Sądem rejestrowym jest Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Fundator powinien wnieść do polskiej fundacji rodzinnej fundusz założycielski. Jego minimalna wartość to 100 000 złotych. W jego skład ma wchodzić mienie, które fundator zamierza przeznaczyć na realizację celów fundacji. Mogą to być pieniądze, papiery wartościowe, a także inne prawa.
Na rzecz fundacji można będzie dokonać darowizny. Nie ma ograniczeń co do tego, kto będzie mógł przekazać darowiznę na rzecz fundacji. Dzięki temu majątek fundacji będą mogły zasilać darowizny od różnych podmiotów, a to przyczyni się do realizacji celów określonych przez fundatora.
Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji. Fundacja rodzinna w organizacji zarządza we własnym imieniu posiadanym majątkiem i zapewnia jego ochronę, w szczególności nabywa prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciąga zobowiązania, pozywa i jest pozywana.
Fundacja rodzinna w organizacji jest co do zasady reprezentowana przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora
Kto może zostać fundatorem?
Fundatorem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, a więc między innymi prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem.
Fundator nie odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej. Może kierować do organów fundacji uwagi, opinie lub zalecenia. Może też powierzyć wykonywanie swoich uprawnień innej osobie.
Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Fundacja rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. Odpowiedzialność fundacji rodzinnej ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora do fundacji Fundator ma dużą swobodę w określeniu zasad zarządzania fundacją rodzinną, jej funkcjonowania i celu, dla którego została ona powołana. Najczęściej będzie to zapewnienie nieprzerwanego działania firmy oraz zapewnianie środków do życia dla członków najbliższej rodziny. Fundacja rodzinna może być ustanawiana na czas określony albo na czas nieokreślony.
Kto może zostać beneficjentem?
Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać:
1. osoba fizyczna - najczęściej beneficjentami fundacji rodzinnej będą członkowie rodziny, choć również Beneficjentem może być również fundator.
2. organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego (spełniająca kryteria działalności pożytku publicznego zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.)
Fundacja spełnia świadczenia na rzecz beneficjentów. Prawa i obowiązku beneficjenta są niezbywalne, ale można się ich zrzec.
Jeżeli beneficjentem jest osoba fizyczna, fundacja rodzinna może finansować koszty jej utrzymania i edukacji. Jeśli natomiast organizacja pozarządowa, fundacja może wspierać jej działalność zgodnie z definicją pożytku publicznego określoną w ustawie o fundacji rodzinnej.
Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej można finansować na przykład:
1. koszty utrzymania, kształcenia lub leczenia beneficjentów,
2. wydatki na cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.
Opodatkowanie fundacji rodzinnej
Założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT). Jeżeli fundacja rodzinna prowadzi działalność w ramach dozwolonej działalności gospodarczej, to jej dochody są zwolnione z opodatkowania podatkiem CIT.
Fundacja rodzinna nie może bezpośrednio prowadzić działalności handlowej, działalności produkcyjnej, ani działalności usługowej.
Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie określonym w ustawie o fundacji rodzinnej, gdzie będzie zwolniona z opodatkowania zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej i art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Jest to rodzaj działalności dotyczący:
1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
2) najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie,
3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze,
4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
5) udzielanie pożyczek: spółkom kapitałowym i osobowym których fundacja rodzinna jest wspólnikiem lub udziałowcem lub beneficjentom tej fundacji,
6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej,
7) produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych,
8) gospodarki leśnej.
W przypadku prowadzenia działalności poza zakresem określonym w ustawie, fundacja rodzinna podlega opodatkowaniu CIT w wysokości 25%. rozliczanym na zasadach ogólnych bez możliwości skorzystania ze zwolnień i odliczeń dostępnych dla klasycznych form prowadzenia działalności.
Fundacja rodzinna jest jednak zobowiązana do zapłaty podatku CIT w momencie spełnienia świadczeń na rzecz beneficjenta fundacji lub fundatora. Podatek CIT wynosi 15% od wartości spełnionych świadczeń. Nie można odliczyć kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji.
Fundacja rodzinna działa na zasadzie podobnej do estońskiego CIT-u. Dochody fundacji opodatkowane są dopiero w momencie przekazania ich do beneficjentów.
Fundacja może też zapłacić podatek dochodowy w ramach dochodów z wynajmu lub dzierżawy, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub majątek służący prowadzeniu działalności gospodarczej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot z nimi powiązany, a także w przypadku opóźnienia w zgłoszeniu do rejestru fundacji rodzinnych.
Zdarzeniem skutkującym powstaniem obowiązku zapłaty podatku dochodowego przez fundację rodzinną, jest:
1) przekazanie na rzecz beneficjenta świadczenia pieniężnego zgodnie z postanowieniami statutu fundacji rodzinnej,
2) przekazanie, stosownie do postanowień statutu, na rzecz beneficjenta fundacji rodzinnej innego świadczenia, niż świadczenie pieniężne, w szczególności świadczenia polegającego na oddaniu beneficjentowi do korzystania mienia fundacji,
3) przekazanie świadczenia z tytułu ukrytych zysków,
4) przekazanie mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, świadczenia w postaci ukrytych zysków to, m.in.:
1) odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta,, fundatora lub podmiot powiązany z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną,
2) darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia określone w statucie fundacji na rzecz jej beneficjentów, przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną,
3) świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze oraz wszelkiego rodzaju opłaty i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw takich jak autorskie czy spółdzielcze prawo do lokalu,
4) pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat,
5) pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji podatkowej.
Beneficjenci fundacji, którzy otrzymują świadczenia od fundacji rodzinnej, mogą być zwolnieni lub opodatkowani podatkiem dochodowym od osób fizycznych w zależności od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem.
Obowiązują 3 stawki podatkowe:
0% dla osób z zerowej grupy pokrewieństwa względem fundatorów, to jest: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
10% dla osób z I i II grupy pokrewieństwa względem fundatorów, to jest: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
15% dla pozostałych osób.
Otrzymane z fundacji rodzinnej dochody fundatora i beneficjenta, jako podlegające przepisom o podatku dochodowym od osób fizycznych nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Przychody z tytułu wypłaty przez fundacje rodzinną świadczenia na rzecz beneficjenta nie wiążą się z obowiązkiem składkowym – nie stanowią podstawy opodatkowania.
VAT
Fundacja rodzinna może być też podatnikiem VAT i opodatkowanie odbywa się na ogólnych zasadach określonych w ustawie. W przypadku wniesienia majątku do fundacji, opodatkowanie VAT może mieć miejsce, a fundacja może mieć prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego na tym majątku.
Podstawa prawna: Ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej - Dz.U. 2023 poz. 326.
Szymon Stochel, Księgowy w Meritoros SA