Wyrokiem z 4 lipca 2019 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniesioną przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej skargę kasacyjną w rozstrzygniętej przez WSA sprawie, dotyczącej neutralności podatkowej wymiany udziałów, dokonanej przez wspólnika nieposiadającego 50% akcji. W swym rozstrzygnięciu NSA powołał się na utartą linię orzeczniczą, wyrażoną m.in. w wyroku z 24 marca 2016 r., zgodnie z którą: „...zróżnicowanie podatkowych skutków działań mających ten sam cel tylko w zależności od dopuszczalnej w świetle przepisów prawa ilości osób, które zawiązały spółkę, mogłoby zniweczyć cel założony przez ustawodawcę w art. 24 ust. 8a u.p.d.o.f. poprzez ograniczenie jego stosowania i prowadzić do niczym nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnopodatkowej wspólników spółek kapitałowych podejmujących tożsame, zgodne z prawem, działania restrukturyzacyjne w zależności od tego, jaki pakiet udziałów (akcji) posiadali” (sygn. akt II FSK 117/14).
Zgodnie z art. 24 ust. 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: „Jeżeli spółka nabywa od wspólnika innej spółki udziały (akcje) tej innej spółki oraz w zamian za udziały (akcje) tej innej spółki przekazuje jej wspólnikowi własne udziały (akcje) albo w zamian za udziały (akcje) tej innej spółki przekazuje wspólnikowi tej innej spółki własne udziały (akcje) wraz z zapłatą w gotówce w wysokości nie wyższej niż 10% wartości nominalnej własnych udziałów (akcji), a w przypadku braku wartości nominalnej – wartości rynkowej tych udziałów (akcji), oraz jeżeli w wyniku nabycia: 1) spółka nabywająca uzyska bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są nabywane, albo 2) spółka nabywająca, posiadająca bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są nabywane, zwiększa ilość udziałów (akcji) w tej spółce – do przychodów nie zalicza się wartości udziałów (akcji) przekazanych wspólnikowi tej innej spółki oraz wartości udziałów (akcji) nabytych przez spółkę, pod warunkiem że podmioty biorące udział w tej transakcji podlegają w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego opodatkowaniu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągnięcia (wymiana udziałów)” (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350, ze zm. – dalej u.p.d.o.f.).
Przepis ustępu 8c tego artykułu stanowi dodatkowo, że powyższa regulacja ma zastosowanie także w przypadku dokonania więcej niż jednej transakcji nabycia udziałów, jeśli dojdzie do nich w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy liczonych począwszy od miesiąca, w którym nastąpiło pierwsze ich nabycie.
Wymiana udziałów w zamian za udziały w podwyższonym kapitale zakładowym
W 2015 r. wspólnik spółki kapitałowej z siedzibą na Cyprze, posiadający mniej niż 50% w jej kapitale, a podlegający w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, wystąpił do Ministra Finansów z wnioskiem o wydanie interpretacji w zakresie obowiązku w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zamierzał on dokonać wspólnej wymiany udziałów wraz z innymi udziałowcami, również posiadającymi mniej niż 50% udziałów w kapitale spółki, i również podlegającymi w Polsce opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania. Sama spółka zagraniczna jest podatnikiem podatku dochodowego na Cyprze, gdzie prowadzi swoją działalność gospodarczą. Wspólnicy posiadają jednocześnie 100% udziałów w polskiej spółce z o.o., która w zamian za nabycie wszystkich udziałów w cypryjskiej spółce, przekaże jej wspólnikom udziały w podwyższonym kapitale zakładowym polskiej spółki holdingowej.
W ramach transakcji wymiany nie dojdzie do żadnych rozliczeń w gotówce. Cała transakcja nastąpi równocześnie, w tym samym dniu oraz zostanie udokumentowana jednym aktem notarialnym. Polska spółka z o.o. (holdingowa) zdobędzie bezwzględną większość głosów w spółce zagranicznej. Wniesiony przez wspólników aport w postaci udziałów zostanie w całości przeznaczany na podwyższenie kapitału zakładowego spółki holdingowej.
Polecamy: PIT 2019. Komentarz
Występujący z wnioskiem o wydanie interpretacji wspólnik stał na stanowisku, że w opisanej sytuacji po jego stronie nie powstanie przychód podlegający PIT.
Wspólnik, a nie wspólnicy
Minister Finansów nie zgodził się z wnioskodawcą. W wydanej 30 grudnia 2015 r. interpretacji indywidualnej stwierdził, że opisana przez niego transakcja nie spełnia przesłanek art. 24 ust. 8a u.p.d.o.f. i nie może być potraktowana jako neutralna podatkowo. Przyczyną było to, że regulacja tego artykułu dotyczy jednego wspólnika posiadającego akcje o wartości pozwalającej spółce nabywającej uzyskać bezwzględną większość głosu.
„Biorąc pod uwagę, że w analizowanym przepisie art. 24 ust. 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mowa jest o „wspólniku”, a nie o „wspólnikach” nie można zgodzić się ze stanowiskiem Wnioskodawcy, zgodnie z którym „(...) w celu prawidłowej oceny skutków podatkowych transakcji tzw. wymiany udziałów w odniesieniu do danego wspólnika, należy również uwzględnić transakcje dotyczące wniesienia udziałów (akcji), jako wkładu niepieniężnego do spółki nabywającej dokonane w ww. okresie 6 miesięcy przez podatnika lub przez innych wspólników spółki, której udziały są nabywane” (sygn. IPPB2/4511-929/15-4/MK).
Interpretacja przepisów
Wspólnik wniósł na takie rozstrzygnięcie skargę, do której przychylił się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Jak wskazał sąd, sporne regulacje ustawy o PIT stanowią implementację przepisów Dyrektywy Rady 2009/133/WE z dnia 19 października 2009 r. Dlatego wykładni art. 24 ust. 8a i ust. 8c ustawy o PIT należy dokonywać, mając na uwadze cele dyrektywy 2009/133, a zgodnie z jej art. 2 e): „„wymiana udziałów” oznacza czynność, w wyniku której spółka nabywa udziały w kapitale innej spółki, uzyskując w ten sposób większość praw głosu w tej spółce lub posiadając taką większość praw głosu, nabywa dalsze udziały, w zamian za wyemitowanie na rzecz akcjonariuszy tej ostatniej spółki w zamian za ich papiery wartościowe, papierów wartościowych swojej spółki...” (Dz.Urz. UE z 25.11.2009 r., L 310/34).
Uchylając interpretację Ministra Finansów, WSA stwierdził: „na gruncie ww. dyrektywy neutralny podatkowo jest model operacji, w której większość głosów w spółce nabywanej jest uzyskiwana przez spółkę nabywającą w wyniku nabycia udziałów (akcji) w tej spółce od kilku udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki. Świadczy o tym użycie w art. 2 e) Dyrektywy pojęcia akcjonariusze w liczbie mnogiej” (wyrok z 26 kwietnia 2017 r., sygn. akt III SA/Wa 1334/16).
Sąd dodał, że za taką wykładnią przemawia także wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 sierpnia 2015 r. (sygn. akt II FSK 1488/13) ustanawiający, że ograniczanie stosowania tego modelu operacji jedynie do dokonywanej odrębnie wymiany udziałów przez każdego z udziałowców niweczyłoby cele przepisów dyrektywy, dla jakich zostały powołane.
Błędna wykładnia przepisów
Szef Krajowej Administracji Skarbowej zaskarżył do NSA w całości wyrok warszawskiego WSA, zarzucając mu błędną wykładnię przepisów art. 24 ust. 8a w zw. z art. 24 ust. 8c ustawy o PIT. Zdaniem skarżącego sąd pierwszej instancji niewłaściwie uznał, że nie powstanie po stronie wspólnika przychód z kapitałów pieniężnych. Powyższe regulacje zapewniające neutralność podatkową mają bowiem zastosowanie jedynie do wymiany udziałów dokonywanej przez udziałowca wnoszącego większościowy pakiet akcji.
Niedopuszczalne ograniczenie
NSA wyrokiem z 4 lipca 2019 r. oddalił skargę kasacyjną organu. Sąd zadeklarował stanowisko zbieżne z ugruntowaną linią orzeczniczą co do konieczności dokonywania wykładni przepisów art. 24 ust. 8a w zw. z art. 24 ust. 8c ustawy o PIT w zgodzie z celami, dla których powołano przepisy Dyrektywy 2009/133/WE, wyrażoną zarówno przez WSA w tej sprawie, jak i np. przez NSA w wyroku z 14 sierpnia 2018 r. (sygn. akt II FSK 2148/16).
„...neutralność podatkowa jest istotną przesłanką oceny kryteriów i rodzajów przekształceń prawnych spółek, a co więcej – przepisy podatkowe należy interpretować celowościowo – tak, aby zapewnić przedsiębiorstwom dostosowanie się do wymagań rynku wewnętrznego, zwiększenie produktywności i poprawienie ich siły konkurencyjnej. (...) Niedopuszczalna więc byłaby taka wykładnia przepisów krajowych, która zapewniałaby osiągnięcie tych celów tylko, gdyby wymiana udziałów była neutralna podatkowo, tylko gdyby przesłanki z art. 28 ust. 8a i 8c u.p.d.o.f. odnosić językowo jedynie do jednego wspólnika” (wyrok NSA z 04.07.2019 r., sygn. II FSK 2437/17).
Wykorzystanie zagranicznych struktur organizacyjnych
To bardzo ważny wyrok NSA stanowiący drogowskaz dla organów podatkowych, w jaki sposób należy interpretować przepisy podatkowe – tak, by służyły ich adresatom oraz celom, dla których zostały powołane. Przedsiębiorcy mają więc prawo przeprowadzać transakcje z udziałem zagranicznych spółek, z wykorzystaniem struktur holdingowych, które będą nosić przymiot neutralnych podatkowo – tak, aby móc dostosować prowadzoną przez siebie działalność do wymagań rynku wewnętrznego, zwiększyć produktywność i poprawić siłę jej konkurencyjności.
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec