Wiążące polecenie spółki dominującej dla spółki zależnej. Uchwała zgromadzenia wspólników i obowiązek wpisu do KRS
Wydawanie wiążących poleceń spółce zależnej jest możliwe tylko i wyłącznie po spełnieniu dwóch przesłanek ustawowych.
Pierwszą z nich jest konieczność podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników (lub walne zgromadzenia akcjonariuszy) spółki zależnej o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej. Drugą z nich jest ujawnienie w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) uczestnictwa w grupie spółek. Z obowiązku zgłoszenia do KRS zwolniona jest spółka dominująca posiadająca siedzibę poza granicami Polski.
Wydawanie wiążących poleceń
Spółka dominująca może wydawać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki. Wydanie wiążącego polecenia musi być uzasadnione interesem grupy spółek. A contrario, polecenie nie powinno dotyczyć wykonania czynności, która leżałaby wyłącznie w interesie spółki dominującej lub innych, wybranych spółek.
Uprawnionymi do wydawania wiążących poleceń są: zarząd, prokurent, bądź pełnomocnicy w zakresie przysługującego im umocowania. Co ważne, wiążące polecenie jest wydawane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Do obowiązkowych elementów wiążącego polecenia należą co najmniej: oczekiwane zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem polecenia, wykazanie interesu grupy spółek, który uzasadnia wykonanie polecenia, spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, a także przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.
Przyjęcie bądź odmowa przyjęcia wiążącego polecenia
Wydanie wiążącego polecenia to jednak nie wszystko. Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Następnie spółka zależna jest zobowiązana do poinformowania spółki dominującej o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia.
Istnieje jednak możliwość odmowy wykonania wiążącego polecenia. Spółka odmawia wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej, gdy istnieje uzasadniona obawa, że jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki. Spółka zależna, która nie jest spółką jednoosobową odmawia również wykonania wiążącego polecenia, które jest sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą w okresie dwóch lat. Odmowa wykonania wiążącego polecenia wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej wraz z uzasadnieniem. Warto podkreślić, że odmowa wykonania wiążącego polecenia jest nie tylko prawem, ale w ustawowo przewidzianych przypadkach, obowiązkiem spółki zależnej.
Zwrócić należy również uwagę, że ustawodawca pozostawia pewne pole do modyfikacji ustawowej lub statutowej przesłanek odmowy wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną. Istnieje zatem możliwość wprowadzenia do statutu lub umowy spółki zależnej postanowień, które przewidywać będą inne okoliczności uzasadniające i uprawniające spółkę zależną do odmowy wykonania takiego wiążącego polecenia wydanego przez spółkę dominującą.
Odpowiedzialność spółki dominującej za skutki wydania wiążącego polecenia
Uczestnictwo w grupie spółek wprowadza szereg mechanizmów umożliwiających spółce dominującej pełniejszą kontrolę nad spółką zależną, ale wiąże się to również z możliwą odpowiedzialnością spółki dominującej wobec spółki zależnej. Spółka dominująca odpowiada bowiem wobec spółki zależnej za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu. Powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej przez spółkę dominującą wytacza spółka zależna w terminie roku od dnia upływu terminu wskazanego w wiążącym poleceniu. Po tym terminie z powództwem o naprawienie szkody może wystąpić każdy wspólnik albo akcjonariusz spółki zależnej. W wyniku takiej regulacji każdy ze wspólników mniejszościowych będzie również mógł wystąpić z powództwem o naprawienie szkody, jeżeli zarząd spółki zależnej zaniecha podjęcia odpowiednich kroków mających na celu dochodzenie należnego odszkodowania.
Nowe prawo holdingowe, które reguluje relacje prywatno-prawne między spółką dominującą, a jej spółkami zależnymi, wymaga odpowiedniego przygotowania ze strony wszystkich działających w ramach grupy spółek. Wydawanie wiążących poleceń może stanowić niewątpliwe ułatwienie w funkcjonowaniu holdingów, które przełoży się pozytywnie na efektywność zarządzania grupą spółek. Spółka dominująca zyskuje uprawnienia pozwalające jej na stałą i pełną kontrolę nad działalnością spółki zależnej, a wprowadzenie instrumentu wiążących poleceń wydawanych przez spółkę dominującą, może zapewnić jej, że spółka zależna wykona polecenie, co znajdzie potwierdzenie w podjęciu stosownej uchwały przez spółkę zależną.
Należy pamiętać, że wskazane powyżej możliwości wiążą się z wysokim poziomem sformalizowania w stosunku do celu, który można zrealizować również bez wcielania w życie opisanej powyżej procedury.
Maciej Oczkowski – adwokat w krakowskim oddziale Rödl & Partner
Oskar Lindner – prawnik w krakowskim oddziale Rödl & Partner