Możliwość ustanowienia prokurenta ma doniosłe znaczenie dla wielu przedsiębiorców. De lege lata nie budzi wątpliwości, że prokurent może zostać uprawniony do samodzielnej bądź łącznej (wraz z innym prokurentem) reprezentacji przedsiębiorcy. Dotychczasowe (obowiązujące do 31 grudnia 2016 roku) przepisy Kodeksu cywilnego nie pozwalały jednak udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy dopuszczalne jest takie uregulowanie uprawnień prokurenta, aby mógł on reprezentować przedsiębiorcę jedynie wraz z inną osobą uprawnioną do reprezentacji (członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji), a więc ustanowienie tzw. prokury łącznej niewłaściwej.
Taką postać prokury zaakceptował początkowo Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2001 r. (sygn. akt: III CZP 6/01), w której stwierdził, że „dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem”. Stanowisko to spotkało się zarówno z głosami aprobaty jak i krytyki ze strony przedstawicieli doktryny oraz w judykaturze. Wszelkie wątpliwości zostały rozwiane za sprawą uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r. (sygn. akt: III CZP 34/14), w której stanął na stanowisku, że „niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu”. Mająca moc zasady prawnej uchwała Sądu Najwyższego zamknęła możliwość udzielania szeroko wykorzystywanej w praktyce prokury łącznej niewłaściwej.
Polski ustawodawca, mając na uwadze uzasadnione potrzeby obrotu, uznał za celowe przesądzenie w ustawie możliwości ustanowienia tego rodzaju instrumentu. Za sprawą obowiązującej od dnia 1 stycznia 2017 rok nowelizacji[1] art. 1094 Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest ustanowienie prokury obejmującej umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej. Prokura taka pozwala zachować u danego przedsiębiorcy zasadę reprezentacji łącznej (ustanowioną dla potrzeb transparentności w spółce i minimalizacji ryzyka podejmowania czynności jednoosobowo) i realizować ją także przez osoby nie wchodzące w skład organu zarządzającego, tj. przez prokurentów. Ci zaś zostają zarazem poddani mechanizmowi kontroli wewnętrznej poprzez możliwość współdziałania tylko z członkiem organu zarządzającego (lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej) a już nie z innym prokurentem. Wprowadzone zmiany w efekcie zapewnią przedsiębiorcy swobodę co do wyboru rodzaju prokury, która w aktualnym stanie prawnym pozwala na ustanowienie:
- prokury samodzielnej (uprawniającej prokurenta do samodzielnej reprezentacji także wówczas, gdy przedsiębiorca ustanowił więcej niż jednego prokurenta);
- prokury łącznej upoważniającej do działania tylko wraz z innym prokurentem;
- prokury łącznej upoważniającej do działania z innym prokurentem oraz z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania osobowej spółki handlowej;
- prokury łącznej upoważniającej do działania jedynie wraz z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania osobowej spółki handlowej (w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej określono ją mianem prokury „swoiście łącznej”).
Zmiany zaszły również w zakresie reprezentacji biernej przedsiębiorcy przez prokurentów. Zgodnie z art. 1094 § 2 Kodeksu cywilnego kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury, niezależnie od jej rodzaju.
Udzielenie prokury wiąże się z obowiązkiem dokonania odpowiedniego zgłoszenia do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie powinno określać rodzaj prokury, a w przypadku prokury łącznej oraz prokury, o której mowa w art. 1094 § 11 Kodeksu cywilnego, także sposób jej wykonywania.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Wprowadzone przez polskiego ustawodawcę zmiany w zakresie prokury z pewnością ułatwią niektórym przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej. Ostatecznie zamykają również trwającą od wielu lat dyskusję na temat dopuszczalności ustanowienia tego rodzaju pełnomocnictwa. Ponieważ sposób wykonywania prokury, w tym prokury łącznej niewłaściwej, podlega ujawnieniu w odpowiednim rejestrze przedsiębiorców, osoby trzecie będą miały możliwość zapoznania się ze sposobem reprezentacji przedsiębiorcy, co niewątpliwie wpływa pozytywnie na bezpieczeństwo obrotu.
Autor: Michał Lipski, aplikant radcowski w kancelarii GHMW – Gach, Hulist, Prawdzic Łaszcz – Radcowie Prawni sp. p. w Krakowie
________________________
[1] Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz.U. z 2016 r. poz. 2255)
Zobacz także: Moja firma