Jak stanowi art. 16a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT), amortyzacji podlegają, z zastrzeżeniem art. 16c, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
1. budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
2. maszyny, urządzenia i środki transportu,
3. inne przedmioty
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 17a pkt 1, zwane środkami trwałymi.
W kontekście analizowanej sytuacji należy rozważyć konsekwencje podatkowe związane z faktem nieposiadania przez podatnika w chwili obecnej pozwolenia na użytkowanie hal produkcyjnych, w których umieszczona jest linia produkcyjna.
W stosunku do obiektów budowlanych (w których posadowiona jest linia produkcyjna), brak pozwolenia na użytkowanie oznacza, że podatnik nie będzie mógł (pomimo faktu ich fizycznego wybudowania) amortyzować budynków.
Dzieje się tak dlatego, że amortyzacji podlegać mogą (przy spełnieniu wszelkich pozostałych przesłanek) tylko te środki trwałe, które są kompletne i zdatne do używania, a które to przesłanki definicyjne są rozumiane jako nie tylko poprzez spełnienie wymogów technicznych, ale również jako posiadanie stosownych atestów, homologacji, dopuszczenie do używania poprzez właściwe organy administracji państwowej.
Zdaniem WSA w Olsztynie (wyrok z 10 lutego 2011 r., sygn. akt I SA/Ol 818/10) należy przez to rozumieć „zarówno sprawność techniczną, a więc stan, w którym rzecz (obiekt) posiada wymagane elementy konstrukcyjne pozwalające na funkcjonowanie zgodnie z przeznaczeniem, jak i spełnienie wymogów prawnych, potwierdzone stosownymi zezwoleniami, pozwoleniami lub podobnymi aktami, pozwalającymi na legalne użytkowanie”. Tak więc, jak wskazał NSA w wyroku z dnia 27 października 2009 r.,(sygn. akt II FSK 912/08): „sam fakt rozpoczęcia użytkowania majątku i wprowadzenie go do ewidencji nie jest jeszcze równoznaczny z możliwością rozpoczęcia amortyzacji”.
Należy więc zastanowić się, czy fakt niemożliwości amortyzowania budynku z uwagi na brak posiadania pozwolenia na użytkowanie (potwierdzony jednolicie przez orzecznictwo, np. wyrok WSA w Poznaniu z 7 października 2010 r., sygn. akt I SA/Po 467/10 ) może być przesłanką do uznania, że również umieszczone w nim maszyny (linia produkcyjna) także nie mogą być amortyzowane z uwagi na brak spełnienia przesłanki definicyjnej środka trwałego z art. 16a ust. 1 ustawy o CIT w postaci „kompletności i zdatności” do użytku.
Innymi słowy, istotne jest rozważenie, czy fakt że budynek, w którym jest umieszczona linia produkcyjna nie jest kompletny i zdatny do użytku w ww. rozumieniu (z uwagi na brak pozwolenia na użytkowanie) oznacza, że także umieszczone w nim inne maszyny i urządzenia, które mogą stanowić środki trwałe nie są kompletne i zdatne do użytku z tego względu, że przystąpienie do ich używania w obecnym stanie prawnym wiąże się de facto z naruszeniem prawa budowlanego (rozpoczęciem użytkowania budynku przed brakiem jego odbioru).
Korzystanie z takiej linii, czy też innych urządzeń umieszczonych w budynkach nie mających pozwolenia na użytkowanie wiąże się z niespełnieniem określonych wymagań prawnych i w tym sensie możliwa jest ze strony organów podatkowych interpretacja, zgodnie z którą nie można w takim przypadku mówić o kompletności i zdatności do użytku również takich urządzeń, skoro ich użytkowanie wiąże się z łamaniem innych wymogów formalnych.
Warunki zaliczenia obiektu budowlanego do środków trwałych i dokonania jego amortyzacji
W tym miejscu warto zauważyć, że w doktrynie wskazuje się, że „Nie mogą zostać zaliczone do środków trwałych podatnika kompletne składniki majątku (np. niewymagające montażu lub zainstalowania maszyny, urządzenia), jeżeli stanowią one wyposażenie znajdującego się w budowie obiektu, który nie został jeszcze przyjęty do użytkowania. Dopiero w momencie, gdy obiekt ten zostanie przekazany do użytkowania jako kompletny i zdatny do użytku składnik majątkowy, wykorzystywany przez podatnika dla potrzeb prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, wraz z zaliczeniem go do środków trwałych podatnika, zaliczeniu takiemu podlegać będą również znajdujące się na jego wyposażeniu maszyny i urządzenia, które oczywiście spełniać będą kryteria przynależne środkom trwałym (R. Pęk [w:] Podatek dochodowy od osób prawnych, Komentarz 2009. Wyd. Unimex, s. 718).
Używane lub ulepszone środki trwałe a amortyzacja
Wyrażony powyżej pogląd nie zasługuje jednak na akceptację, gdyż brak możliwości amortyzacji budynku nie powinien wpływać na amortyzację linii czy urządzeń w niej umieszczonych.
Jeżeli bowiem takie urządzenia stanowią odrębne środki trwałe, to przesłanki kompletności i zdatności do użytku powinny być odnoszone tylko do tych urządzeń z osobna.
Tym samym brak kompletności i zdatności do użytku budynku nie może oddziaływać na kompletność i zdatność do użytku umiejscowionych w nim urządzeń jako odrębnych środków trwałych. Fakt umieszczenia linii produkcyjnej w budynku nie musi przecież oznaczać (w zależności od konstrukcji, parametrów technicznych), że stanowią one razem jeden środek trwały.
Także z tego względu brak pozwolenia na użytkowanie budynku nie powinien rzutować na możliwość amortyzacji umiejscowionych w nim składników majątkowych, które z osobna kwalifikujemy jako środki trwałe. Podkreślić należy, że niektóre organy podatkowe mogą prezentować odmienny, mniej korzystny dla podatników pogląd w tej sprawie.