Rozliczenia z podmiotami z rajów podatkowych a ceny transferowe
Dokonywanie przez polskich podatników rozliczeń z podmiotami z tzw. rajów podatkowych jest zagadnieniem budzącym duże emocje i często staje się przedmiotem zainteresowania organów. Przedstawiciele Ministerstwa Finansów w trakcie XI Forum Cen Transferowych (22 kwietnia 2021 r.) wskazali jednak, że w Polsce głównym problemem nie są płatności realizowane bezpośrednio na rzecz podmiotów zarejestrowanych w rajach podatkowych. O wiele większym, w oczach organów, problemem jest tworzenie bardziej skomplikowanych struktur wykorzystujących pośrednio transakcje z podmiotami z rajów. Pomimo takiego stanowiska, wprowadza się w Polsce nowe rozwiązania, które nie zawsze są spójne, a często są wręcz oceniane jako zbyt rygorystyczne i niedostosowane oraz jako nieprowadzące do osiągnięcia wyznaczonych celów.
Spore kontrowersje budzi ostatnio ważna zmiana, w wyniku której wzmożone obowiązki dokumentacyjne dotyczą już nie tylko transakcji kosztowych (wypłat środków przez polskie podmioty na rzecz spółek zarejestrowanych w rajach), ale aktualnie obejmują również transakcje przychodowe, w których transfer jest dokonywany z raju na terytorium Polski. Rodzi to coraz większe wątpliwości co do zasadności niektórych obowiązków związanych z raportowaniem transakcji realizowanych z podmiotami rajowymi. Trudno bowiem uzasadnić dokładanie obowiązków dotyczących transferów, które potencjalnie wpływają na zwiększenie dochodu do opodatkowania w Polsce.
Dokumentacja TP źródłem informacji o transakcjach z rajami
Podstawowym narzędziem wykorzystywanym do zbierania informacji o transakcjach z podmiotami rajowymi jest nałożenie obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych z tytułu realizowanych transakcji. Omawiany obowiązek dla osób prawnych wynika z zapisów art. 11o ust. 1 CIT. Cały artykuł 11o został poświęcony obowiązkom dokumentacyjnym wynikającym z realizacji transakcji z podmiotami rajowymi, przy czym jego zapisy są stale rozszerzane. Jako że jednak transakcje realizowane z podmiotami zarejestrowanymi w rajach podatkowych podlegają już raportowaniu na podstawie odrębnych przepisów, obligowanie podatników do przygotowania dokumentacji lokalnej jest jedynie dodatkowym obciążeniem administracyjnym.
Jak wynika z art. 11o ust. 1: dokumentację sporządzają podatnicy oraz podmioty nieposiadające osobowości prawnej, które dokonują transakcji kontrolowanej lub transakcji innej niż kontrolowana z podmiotami rajowymi. Już w pierwszym ustępie tego artykułu widać, że polski ustawodawca nakłada bardziej restrykcyjne obowiązki dokumentacyjne na podmioty realizujące transakcje z podmiotami rajowymi.
Po pierwsze oznacza to, że w przypadku tych transakcji, próg wyznaczający powstanie obowiązku został ustalony na poziomie znacznie niższym, niż w przypadku transakcji realizowanych z podmiotami spoza rajów podatkowych. Lokalną dokumentację cen transferowych należy przygotować już dla transakcji, której wartość przekracza 100 000 PLN. Warto w tym miejscu przypomnieć, że standardowe progi wynoszą odpowiednio 10 milionów PLN dla transakcji towarowych i finansowych oraz 2 miliony PLN dla transakcji usługowych i innych. Co istotne, należy pamiętać, że próg ustalany jest dla transakcji jednorodnej, a więc konieczne jest przeprowadzenie analizy, której celem będzie określenie, które zdarzenia gospodarcze należy uznać za transakcję jednorodną.
Co więcej, w ustawie zaznaczono, że obowiązek dokumentacyjny wyznaczany jest zarówno z tytułu „realizacji transakcji kontrolowanych, jak i innych niż transakcje kontrolowane”. Warto nadmienić, że transakcja kontrolowana jest realizowana między podmiotami powiązanymi. Fakt istnienia powiązań pomiędzy polską spółką, a jej kontrahentem rajowym, nie ma więc znaczenia w kontekście określania tych obowiązków. Obowiązkowi dokumentacyjnemu podlegają bowiem transakcje dokonywane również z podmiotami niepowiązanymi, zarejestrowanymi w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Jednocześnie należy pamiętać, że w przypadku realizacji transakcji z podmiotem powiązanym, który jest zarejestrowany w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, zastosowanie będzie miał niższy próg - 100 000 PLN.
Ważne!
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, obowiązek sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych obejmuje również konieczność posiadania analizy cen transferowych, złożenia informacji o cenach transferowych na formularzu TPR oraz podpisania przez członków zarządu oświadczenia o rynkowości transakcji. W tym miejscu warto zaznaczyć, że niezłożenie oświadczenia w terminie lub złożenie oświadczenia niezgodnego ze stanem faktycznym powoduje powstanie osobistej odpowiedzialności członków zarządu i może skutkować nałożeniem na nich sankcji, wynikającymi z Kodeksu karnego skarbowego.
Długa lista rajów podatkowych, coraz większe obowiązki dokumentacyjne
Zniechęcanie przedsiębiorców do realizacji transakcji z podmiotami rajowymi jest działaniem spotykanym w wielu jurysdykcjach, mającym na celu ograniczenie zjawiska erozji podstawy opodatkowania. Jednak, nawet w zestawieniu z coraz ostrzejszym prawem międzynarodowym, polskie przepisy są wyjątkowo surowe. Przede wszystkim, lista krajów uznawanych za państwa stosujące szkodliwą konkurencję podatkową określona przez polskie Ministerstwo Finansów zawiera aż 26 pozycji, podczas gdy unijny wykaz jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych wskazuje jedynie 12 krajów (jednym z krajów ujętych jedynie na liście polskiej jest Hongkong).
Co więcej, polskie przepisy nakładają na podatników coraz większe obowiązki dokumentacyjne, zwiększając tym samym obciążenia administracyjne prowadzenia działalności. Co gorsza, omówione w niniejszym artykule obowiązki dokumentacyjne mogą być wyjątkowo problematyczne dla podmiotów, które nigdy nie miały styczności z regulacjami dotyczącymi cen transferowych, z uwagi na fakt, że nie funkcjonują w ramach grup kapitałowych. Podatnicy mogą być więc nieświadomi istnienia obowiązków dokumentacyjnych, a członkowie zarządów mogą nie zdawać sobie sprawy z grożących im potencjalnie sankcji przewidzianych w Kodeksie karnym skarbowym.
Przedstawione powyżej argumenty dowodzą, że kontrola płatności realizowanych w ramach prowadzonej działalności jest niezwykle istotna. Analiza dokonywanych rozliczeń powinna być przeprowadzana w celu zidentyfikowania transakcji dokonywanych z podmiotami z rajów podatkowych. Ustalenie i wypełnienie obowiązków dokumentacyjnych pozwoli natomiast na uniknięcie dotkliwych kar.
Agata Hinderer, Analyst w Enodo Advisors
Więcej na ten temat podczas bezpłatnego webinarium "Podatki 2021: osobista odpowiedzialność członków zarządu na nowo", na które serdecznie zapraszamy 24 czerwca 2021 r.