Restrukturyzacja w grupach kapitałowych w kontekście cen transferowych

Restrukturyzacja a ceny transferowe

Zgodnie z § 23a Rozporządzenia¹ restrukturyzacja to „przeniesienie pomiędzy podmiotami powiązanymi istotnych ekonomicznie funkcji lub aktywów, lub ryzyk.” Przedstawiona definicja na gruncie polskiego prawa podatkowego pozwala interpretować to pojęcie bardzo szeroko. Z kolei OECD posługuje się zawężoną definicją, zgodnie z którą restrukturyzacje dotyczą transferów za granicę pomiędzy podmiotami powiązanymi w zakresie funkcji, aktywów lub ryzyk². Do działań o charakterze restrukturyzacyjnym należą w szczególności:

- transfer środków trwałych lub wartości niematerialnych,

- transfer całego przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części,

- transfer baz klientów,

- transfer istotnych umów,

- centralizacja lub decentralizacja funkcji w grupie,

- ograniczenie działalności.

Pomimo faktu, iż wiele działań restrukturyzacyjnych jest konsekwencją decyzji o charakterze czysto biznesowym bądź też wynika wprost z regulacji KSH³, podatnicy muszą być w stanie w sposób przekonujący uzasadnić podjęte decyzje w razie kontroli obszaru cen transferowych.

Ceny transferowe 2017 – jak przygotować się do zmian

Co więcej, niezależnie od motywów jakimi kierowali się podatnicy przy dokonywaniu restrukturyzacji w grupach kapitałowych, obszar ten wzbudza coraz większe zainteresowanie organów podatkowych. Wskazuje na to m. in. Krajowy Plan Administracji Podatkowej na 2016 r.⁴

Dlatego też, niezwykle ważne jest odpowiednie uzasadnienie przeprowadzanych procesów. Wszelkie przeniesienie istotnych funkcji, aktywów lub ryzyk pomiędzy podmiotami powiązanymi powinno mieć, zgodnie z zasadą ceny rynkowej, ekonomiczne (biznesowe) uzasadnienie. W przypadku transakcji towarowych lub usługowych, zawieranych z podmiotami powiązanymi, ich warunki powinny odpowiadać tym, jakie zawarłyby ze sobą podmioty niezależne.

Podobne rozumowanie należy zastosować do działań restrukturyzacyjnych. Rozporządzenie wskazuje, jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy ocenie zasadności dokonywanych lub planowanych zmian:

- gospodarcze przyczyny dokonania restrukturyzacji,

- oczekiwane korzyści, w tym ewentualne efekty synergii,

- opcje realistycznie dostępne dla podmiotów powiązanych biorących udział w restrukturyzacji,

- w odniesieniu do restrukturyzacji, których efektem jest transfer ryzyka – zdolność do podejmowania decyzji w zakresie zarządzania ryzykiem oraz zdolność finansowa do ponoszenia obciążeń w przypadku materializacji ryzyka.

Powyższe wytyczne, choć skierowane do kontrolujących, dostarczają precyzyjnych wskazówek, jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy planowaniu restrukturyzacji. Co więcej Ministerstwo Finansów w lutym 2014 r. wydało specjalne wyjaśnienia⁵, które doprecyzowują wskazane powyżej przepisy.

Dokumentacja cen transferowych przez podmioty publiczne

W oparciu o przedstawione wyjaśnienia kluczowe wydaje się scharakteryzowanie dwóch aspektów, które należy przeanalizować w kontekście planowanej lub dokonanej już restrukturyzacji, a które mogą generować trudności interpretacyjne po stronie podatników. Aspektami tymi są opcje realistycznie dostępne dla podmiotów powiązanych oraz efekty synergii.

Opcje realistycznie dostępne wynikają bezpośrednio z zasady ceny rynkowej (ang. arm’s length). Podmioty uczestniczące w restrukturyzacji powinny wziąć pod uwagę alternatywne rozwiązania, które potencjalnie mogłoby dla nich być bardziej korzystne (np. przynieść większe wynagrodzenie) wobec przekształceń restrukturyzacyjnych, a więc zachować się jak niezależne podmioty.

W przypadku restrukturyzacji efekt synergii, czyli dodatkowe korzyści wynikające z centralizacji/koncentracji pewnych funkcji w grupie, może być jej rezultatem, choć wcale nie musi. W wyjaśnieniach MF wskazano, iż synergia może się nie zmaterializować m. in. ze względu na niską efektywność zarządzania scentralizowanej działalności lub chęć utrzymania jedynie pozycji konkurencyjnej grupy.

Powyższe regulacje oraz wyjaśnienia dobitnie wskazują, iż z punktu widzenia cen transferowych przygotowanie uzasadnienia biznesowego zmian dokonywanych w grupach kapitałowych jest niezwykle istotne z perspektywy redukcji ryzyka w zakresie cen transferowych. Kontrola tego typu działań będzie się z pewnością nasilać, a od 1 stycznia 2017 r. znaczna część podatników będzie wprost zobowiązana do ujawniania organom podatkowym tego typu działań (w ramach deklaracji CIT-TP i PIT-TP).

Klauzula obejścia prawa

Dodatkowym bodźcem dla poświęcenia większej uwagi tej tematyce będzie z pewnością obowiązująca od połowy lipca tzw. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, przyjęta w formie zmian do Ordynacji Podatkowej⁶. Choć obecnie trudno jest przewidzieć zakres i możliwości zastosowania tych przepisów, próba ich wykorzystania wobec zrealizowanych oraz planowanych restrukturyzacji biznesowych wydaje się wysoce prawdopodobna. Kontrolujący będą potencjalnie dążyć do weryfikacji takich działań chcąc wykazać, iż zostały one dokonane bez należytego uzasadnienia ekonomicznego.

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania w polskim prawie podatkowym

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę zarówno perspektywę cen transferowych, jak również mając na uwadze planowane wprowadzenie klauzuli obejścia prawa, przygotowanie uzasadnienia biznesowego dla istotnych zmian dokonywanych wewnątrz grup kapitałowych może stać się nowym obowiązkiem dla polskich podatników działających w grupach podmiotów powiązanych, pomimo braku bezpośrednich przepisów generujących taki obowiązek.

Autor: Krzysztof Liszka, Manager w Zespole Cen Transferowych Accreo Sp. z o.o.

_________________

¹ Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób prawnych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób prawnych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych (t. j. Dz. U. 2014, poz. 1186).
² Report on the transfer pricing aspects of business restructurings, Chapter IX of the transfer pricing guidelines, 22 lipca 2010 r.
³ Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t. j. Dz. U. 2013, poz. 1030).
⁴ Krajowy Plan Działań Administracji Podatkowej na rok 2016 z dnia 16.10.2015 r.
⁵ Restrukturyzacja działalności pomiędzy podmiotami powiązanymi, 27.02.2014 r.
⁶ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. 2015, poz. 613).