Co mówią przepisy dotyczące 50% kosztów uzyskania przychodu?
Koszty uzyskania przychodów w wysokości 50% mają zastosowanie do ściśle określonych w ustawie o PIT rodzajów przychodów, którymi są:
- przychody z tytułu zapłaty twórcy za przeniesienie prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego;
- przychody z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną;
- przychody z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami.
Przy czym koszty w wysokości 50% uzyskanego przychodu oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.
A łączne koszty uzyskania przychodów z tytułu praw autorskich w danym roku podatkowym, nie mogą przekroczyć połowy kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, a zatem nie mogą być wyższe od 42 764 zł.
Nabycie praw autorskich do utworów małżonka może być kosztem
Dodatkowo, jeżeli podatnik udowodni, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż wynikające z zastosowania normy procentowej, koszty uzyskania przyjmuje się w wysokości kosztów faktycznie poniesionych.
Co jest przedmiotem prawa autorskiego?
Ustalenia, czy określony przychód został osiągnięty z tytułu praw autorskich lub pokrewnych oraz czy podatnik jest twórcą czy też artystą wykonawcą - jak wskazano wcześniej - należy dokonać w świetle odrębnych przepisów.
Odrębnymi przepisami w tym zakresie są przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie uregulowaniami tej ustawy, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
Ustawodawca określił, iż w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
- plastyczne;
- fotograficzne;
- lutnicze;
- wzornictwa przemysłowego;
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
- muzyczne i słowno-muzyczne;
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
- audiowizualne (w tym filmowe).
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Korekta przychodów oraz kosztów podatkowych – zmiany 2016
Ponadto, prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Zakłada się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.
Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu (licencja), obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.
Kiedy powstaje przychód z tytułu praw autorskich?
Przychody z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich lub artystów wykonawców z praw pokrewnych albo rozporządzania tymi prawami, występują wówczas, gdy spełnione są dwa warunki.
Pierwszy warunek to, konieczność wystąpienia przedmiotu praw majątkowych (autorskich) w postaci utworu lub artystycznego wykonania. Drugi natomiast zakłada, że osiągnięty przychód musi być bezpośrednio związany z korzystaniem z określonych praw autorskich lub pokrewnych albo rozporządzaniem nimi, stanowić skutek takiego korzystania lub rozporządzenia w postaci odpowiedniego wynagrodzenia autorskiego lub wykonawczego.
W związku z tym w umowach, które towarzyszą zamawianiu utworów, strony powinny wyraźnie postanowić, iż przedmiotem zamówienia jest właśnie dobro niematerialne, podlegające ochronie na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Kiedy stosuje się 50% koszty uzyskania przychodów?
Zastosowanie kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50% będzie możliwe wówczas, gdy dana osoba (twórca) uzyska przychód za wykonanie czynności będącej przedmiotem prawa autorskiego lub pokrewnego oraz gdy twórca dokona rozporządzenia prawami autorskimi do swojego utworu, czyli gdy przejdą one na zamawiającego utwór (pracodawcę) lub gdy udzieli licencji na korzystanie z nich.
Kwestie związane z powstaniem i nabyciem prawa autorskiego do utworów pracowniczych reguluje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którą, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Prawa autorskie i znaki towarowe można darować bez podatku
Z treści umowy o pracę (lub innego dokumentu) musi zatem wynikać, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność twórczą, a wyodrębniona część wynagrodzenia stanowi honorarium za przeniesienie praw autorskich do utworu. Konieczne jest tutaj dokładne wyróżnienie tej części wynagrodzenia, która związana jest z wykonywaniem czynności czy prac objętych prawami autorskimi oraz pozostałej jego części związanej z wykonywaniem typowych obowiązków pracowniczych.
Podsumowując, podwyższone, 50% koszty uzyskania przychodu mogą być zastosowane wówczas, gdy:
- praca wykonywana przez pracownika jest przedmiotem prawa autorskiego, a więc spełnia przesłanki utworu określone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych;
- pracownik jest twórcą w rozumieniu tej ustawy i uzyskiwanie przychodu przez pracownika wynika z korzystania przez twórcę z tychże praw lub rozporządzania tymi prawami;
- umowa o pracę przewiduje zróżnicowanie wynagrodzenia należnego pracownikowi na część związaną z korzystaniem z praw autorskich i część związaną z wykonywaniem typowych obowiązków pracowniczych oraz pracodawca prowadzi stosowną dokumentację w tym zakresie, np. prowadzi szczegółową ewidencję.
- do przychodu z tego źródła mogą być zastosowane podwyższone koszty uzyskania przychodu.
Planowane zmiany
W marcu tego roku pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zakładający wprowadzenie zmian w zakresie zasad dokonywania 50% odliczeń kosztów uzyskania przychodu.
W uzasadnieniu do projektu czytamy, że obecne rozwiązania podatkowe nie uwzględniają wystarczająco specyfiki działalności twórczej i artystycznej, odrębnej od innych form pracy i działalności zawodowej. Celem jest więc przywrócenie rozwiązania istniejącego w systemie prawno-podatkowym sprzed nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dokonanej w 2012 r., polegającego na przyznaniu tej wyodrębnionej grupie podatników, prawa do odliczenia od podstawy opodatkowania w formie zryczałtowanej 50% kosztów uzyskania osobistego przychodu – bez określania granicy przysługującego ryczałtu.
Istota rozwiązań ujętych w projekcie polega na wyodrębnieniu spośród podatników PIT w części uprawnionej do limitowanego dokonywania 50% odliczeń kosztów uzyskania przychodu - grupy twórców, artystów dziennikarzy.
Przywrócenie możliwości odliczenia 50% kosztów uzyskania przychodów uzyskanych przez twórców, artystów i dziennikarzy z tytułu korzystania praw autorskich oraz praw pokrewnych bez ograniczenia w postaci ½ kwoty stanowiącej granicę pierwszego podziału skali podatkowej. Zniesienie limitu dotyczyłoby przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności:
- twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej,
- artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów,
- publicystycznej,
- udziału w konkursach z dziedziny kultury i sztuki oraz dziennikarstwa.
Takie uszczegółowienie zawodów uznanych za twórcze lub artystyczne występuje w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121). Zdaniem projektodawcy, przeniesione do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, pozwoliłoby precyzyjnie określić rodzaje działalności kulturalnej, których dotyczy zniesienie limitu, a jednocześnie utrzymać stawkę preferencyjną aczkolwiek limitowaną dla pozostałych grup podatników uzyskujących korzyści z praw autorskich w innych sferach aktywności zawodowej.