Metodę memoriałową, a więc rozliczanie kosztów podatkowych w podziale na koszty bezpośrednio związane z przychodami danego roku oraz koszty pośrednie, stosują podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzący pełną księgować (księgi rachunkowe) jak również podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów, jeśli wybiorą taką metodę rozliczania kosztów.
Problem sposobu rozliczenia kosztu wstępnej opłaty leasingowej dotyczy podatników, którzy podpisali umowę leasingu operacyjnego (art. 23b - art. 23e ustawy o PIT i art. 17b – art. 17e ustawy o CIT).
Raczej nie wywołuje wątpliwości zaliczenie opłaty wstępnej do kosztów pośrednich działalności. Jest to koszt pośredni, ponieważ nie jest związany z konkretnym przychodem, ale jego poniesienie jest niezbędne, żeby ewentualny przychód się pojawił.
Przepisy regulujące umowę leasingu nie precyzują, w którym momencie korzystający zalicza do kosztów uzyskania przychodów wynikające z umowy leasingu opłaty. Rozstrzygając kwestię momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu wstępnej opłaty leasingowej, należy brać pod uwagę ogólne zasady potrącania kosztów w czasie.
Mówi ona, że koszty pośrednie podlegają potrąceniu w dacie ich poniesienia. Zasadę tę musimy jednak uzupełnić o wyjątek dotyczący kosztów pośrednich, związanych z okresem przekraczającym rok podatkowy. Jeżeli bowiem koszty dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, koszty podatnik powinien rozliczyć w czasie i zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.
W przypadku wstępnych opłat leasingowych, a więc opłat jednorazowych, ale dotyczących umowy leasingu, która najczęściej jest zawierana na kilka lat, pojawiają się wątpliwości.
W ocenie organów podatkowych, opłaty o charakterze wstępnym (bez względu na ich nazewnictwo: czynsz zerowy, opłata wstępna, czynsz inicjalny, należy zaliczać do kosztów uzyskania przychodów proporcjonalnie do czasu trwania umowy. Tak więc, podatnik powinien podzielić koszty poniesienia opłaty wstępnej proporcjonalnie do długości okresu którego one dotyczą, tj. okresu trwania umowy leasingowej.
Z przyjętą przez organy podatkowe metodą rozliczania wstępnych opłat leasingowych przy memoriałowej metodzie potrącania kosztów, nie zawsze zgadzają się sądy administracyjne (patrz np. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Warszawie z 8 sierpnia 2008 r., III SA/Wa 221/08, również z 17 czerwca 2008 r., III SA/Wa 24/08).
Sądy administracyjne przyjmują, że wstępne opłaty mają charakter opłat samoistnych, które nie są przypisane do poszczególnych rat leasingowych, natomiast ich poniesienie jest warunkiem koniecznym do realizacji umowy leasingu. W konsekwencji na potrzeby podatkowe wstępna opłata leasingowa powinna zostać zaliczona do kosztów jednorazowo, bez konieczności rozliczania jej w czasie.