10 lipca 2020 r. została zawarta umowa sprzedaży samochodu osobowego. Swój 5-letni samochód sprzedawał pan Roman (nie jest przedsiębiorcą, rolnikiem ryczałtowym ani podatnikiem VAT). Samochód ten nabył pan Gustaw (też nie jest przedsiębiorcą, rolnikiem ryczałtowym ani podatnikiem VAT). Cena samochodu wynosi 20 000 zł.
Czy w tej sytuacji przy sprzedaży samochodu należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)? Kto powinien go uiścić i w jakim terminie?
Sprzedaż samochodu a podatek od czynności cywilnoprawnych
Umowa sprzedaży rzeczy (a samochód jest oczywiście rzeczą) podlega PCC, zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1a) ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej jako: ustawa o PCC).
Jednak nie wszystkie umowy sprzedaży rzeczy podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Bowiem na podstawie art. 1 ust. 4 ustawy o PCC czynności cywilnoprawne (czyli np. umowa sprzedaży) podlegają temu podatkowi, jeżeli ich przedmiotem są:
1) rzeczy (np. samochód) znajdujące się na terytorium Polski lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski;
2) rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Jeżeli w naszym początkowym przykładzie samochód znajduje się w Polsce i obaj Panowie mieszkają w Polsce, to PCC trzeba zapłacić w Polsce. Ale jeżeli samochód w chwili sprzedaży znajdował się za granicą i do transakcji doszło za granicą, to polskiego PCC nie trzeba płacić nawet jeżeli pan Gustaw (kupujący) mieszka w Polsce. W takim przypadku najprawdopodobniej jednak trzeba będzie zapłacić podatek od tej transakcji w kraju zawarcia umowy sprzedaży.
PCC nie podlega umowa sprzedaży zawarta za granicą dotycząca auta znajdującego się poza granicami Polski.
Dodatkowo nie podlegają PCC umowy sprzedaży samochodu (zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy o PCC):
a) w zakresie, w jakim są opodatkowane VAT,
b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z VAT z tytułu dokonania tej czynności.
Gdy w naszym początkowym przykładzie sprzedaż samochodu jest opodatkowana VAT (bo pan Roman jest podatnikiem VAT - czynnym albo zwolnionym - np. rolnik ryczałtowy jest podmiotowo zwolniony z VAT) albo przynajmniej pan Gustaw jest zwolniony z VAT z tytułu zawarcia tej umowy - to PCC nie trzeba płacić.
Umowa sprzedaży samochodu nie podlega PCC, jeżeli jest opodatkowana VAT albo jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu tej umowy sprzedaży jest zwolniona z VAT (zwolniony z VAT jest np. rolnik ryczałtowy).
Czasem można skorzystać ze zwolnienia z PCC
Ustawa o PCC zwalnia z tego podatku m.in. osoby nabywające na potrzeby własne samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu (art. 8 pkt 6 ustawy o PCC).
Dodatkowo zgodnie z art. 9 ustawy o PCC sprzedaż rzeczy ruchomych (samochód jest oczywiście rzeczą ruchomą), jeżeli podstawa opodatkowania (czyli wartość rynkowa tej rzeczy) nie przekracza 1000 zł.
Stąd jeżeli mamy do czynienia ze sprzedażą samochodu, którego realna wartość rynkowa nie przekracza 1 tys. zł (i potrafimy to udowodnić urzędowi skarbowemu - co czasem nie jest łatwe, bo urzędnicy korzystają ze swoich transakcyjnych baz danych, w których są z reguły podstawowe parametry samochodów jak marka, rocznik, czy przebieg), to PCC nie trzeba płacić od takiej sprzedaży o ile cena transakcyjna również nie przekroczyła 1000 zł.
Podstawa opodatkowania, czyli wartość rynkowa rzeczy
Podstawę opodatkowania w przypadku umów sprzedaży stanowi wartość rynkowa rzeczy.
Jest to bardzo istotne, zwłaszcza w przypadkach, gdy wartość rynkowa samochodu różni się od ceny auta wskazanej w umowie.
Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.
Jeżeli organ podatkowy stwierdzi, iż przedmiot umowy nie odpowiada wartości rynkowej, to w ciągu 5 lat do końca roku, w którym zawarto umowę, może wezwać podatnika do podwyższenia wartości przedmiotu umowy. Co jeśli między organem a podatnikiem dojdzie w tym zakresie do sporu? Wówczas organ uwzględnia opinię biegłego lub przedstawioną przez podatnika wycenę rzeczoznawcy. Podatnik poniesie koszt opinii biegłego, jeżeli wartość określona na podstawie jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika.
Jeżeli wartość rynkowa samochodu przekracza kwotę 1000 zł i nie mamy do czynienia z innymi możliwymi zwolnieniami, należy zapłacić PCC, czyli podatek od czynności cywilnoprawnych.
Kto zapłaci podatek?
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej i ciąży na kupującym (ew. na kupujących).
W opisanym na wstępie przykładzie obowiązek podatkowy powstał 10 lipca 2020 r. - czyli w dniu zawarcia umowy.
Podatek od czynności cywilnoprawnych przy sprzedaży powinien zapłacić kupujący. Jeżeli kupującymi są np. dwie osoby, to mogą zapłacić wspólnie podatek w częściach. Nie muszą być to równe części. Zgodnie bowiem z przepisami, jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, albo wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej.
PCC – stawka
Stawka podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży samochodu wynosi 2%.
W naszym przykładzie pan Gustaw jako kupujący zapłaci 400 zł podatku PCC (20 000 zł x 2% = 400 zł)
Gdzie trzeba wpłacić podatek PCC?
Jeżeli umowa sprzedaży zostaje zawarta w formie aktu notarialnego, to płatnikiem podatku jest notariusz i to na notariuszu ciąży obowiązek zapłaty podatku (musi wcześniej oczywiście pobrać właściwą kwotę od kupującego) i złożenia deklaracji. W przeciwnych przypadku podatnicy (czyli kupujący) mają obowiązek złożyć deklarację bez wezwania organu podatkowego i zapłacić podatek.
Podatek należy obliczyć i wpłacić ( w kasie urzędu skarbowego albo przelewem na konto urzędu skarbowego) w terminie 14 dnia od dnia powstania obowiązku podatkowego (czyli np. od dnia zawarcia umowy sprzedaży).
W tym samym terminie deklarację PCC-3 składa się naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatnika (kupującego - w przypadku umowy sprzedaży). W przypadku, gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku osobach, organem właściwym jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę jednej z tych osób.
Niedochowanie terminu 14 dni na zapłatę PCC i złożenie deklaracji jest wykroczeniem skarbowym, za które grozi grzywna.
Jeżeli umowa sprzedaży została zawarta między więcej niż dwiema osobami, wraz z deklaracją składa się załącznik PCC‑3/A.
PCC-3 Deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
PCC -3/A Informacja o pozostałych podatnikach
PCC-4 Zbiorcza deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
Formularze deklaracji PCC‑3 i załącznika PCC‑3/A można otrzymać w każdym urzędzie skarbowym, są też dostępne na podatki.gov.pl.
Ministerstwo Finansów informuje, że do deklaracji PCC-3 nie dołącza się umowy sprzedaży ani innych dokumentów związanych z tą umową.
Deklarację PCC-3 można złożyć osobiście lub za pośrednictwem poczty, a także za pomocą środków komunikacji elektronicznej (zob. e-Deklaracje PCC).
Kiedy PCC podlega zwrotowi?
PCC podlega zwrotowi, jeżeli:
- uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);
- nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej.
Zwrotu podatku dokonuje właściwy urząd skarbowy po przeprowadzeniu postępowania podatkowego, zwykle na wniosek zainteresowanego. Należy jednak pamiętać, iż podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.
W styczniu 2019 r. pan Bogusław sprzedał panu Andrzejowi samochód osobowy o wartości rynkowej 20 000 zł. Z tytułu umowy kupujący zapłacił 400 zł PCC. Po zrobieniu przeglądu technicznego samochodu w stacji diagnostycznej okazało się, że sprzedający wprowadził w błąd kupującego zapewniając go, że auto nie podlegało naprawom blacharsko‑lakierniczym. W rzeczywistości uczestniczyło w kolizji drogowej i było ponownie lakierowane. Gdyby pan Andrzej wiedział o tym, nie kupiłby tego samochodu. Dlatego w lutym 2019 r. uchylił się od skutków prawnych umowy zawartej z panem Bogusławem, co stanowi podstawę do zwrotu zapłaconego podatku. (źródło przykładu: broszura Ministerstwa Finansów)
Podstawa prawna:
Polecamy serwis: Rejestracja samochodu
Wioleta Matela-Marszałek
Paweł Huczko