Uzasadniając ww. wyrok WSA w Warszawie, sędzia Agnieszka Wąsikowska wyjaśniła, że WSA nie mógł orzec inaczej, bo z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT jasno wynika, że zwolnione z podatku są tylko odszkodowania, czyli świadczenie główne, a nie odsetki za zwłokę.
Podatnicy uważają taką wykładnię za niesprawiedliwą. Podkreślają, że zasądzone na ich rzecz odsetki nie są dla nich żadnym przysporzeniem. Mają im tylko zrekompensować utratę w czasie wartości pieniądza.
Z drugiej strony – jak zauważa Grzegorz Maślanko, partner i radca prawny w Grant Thornton – gdyby podatnik otrzymał należność w terminie i ulokował ją w banku, to od oprocentowania też zapłaciłby podatek.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes
Zadośćuczynienie za śmierć
Wyrok WSA w Warszawie (z 16 maja 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 2097/17) dotyczył kobiety walczącej przez 6 lat z ubezpieczycielem o wypłatę zadośćuczynienia za śmierć syna, który zginął w wypadku. Ostatecznie sąd powszechny zasądził na jej rzecz 250 tys. zł. Ubezpieczyciel wypłacił te pieniądze wraz z odsetkami – urosły one do 60 tys. zł. Fiskus uznał, że od odsetek kobieta musi zapłacić PIT. Potwierdził to wczoraj WSA. Orzekł, że w świetle art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT zwolniona z PIT jest wyłącznie należność główna, czyli kwota zadośćuczynienia.
Odszkodowanie za wypadki
Identyczne konsekwencje podatkowe poniosła podatniczka, którą szpital zakaził żółtaczką. Placówka nie chciała wypłacić odszkodowania i dopiero po latach sądzenia się ze szpitalem była pacjentka wywalczyła je. Było ono zwolnione z PIT (art. 21 ust. 1 pkt 3b). Natomiast odsetkami za lata oczekiwania na odszkodowanie kobieta musiała podzielić się z fiskusem (wyrok NSA z 12 kwietnia 2018 r., sygn. akt II FSK 968/16).
Tak samo było w sprawie podatnika, który otrzymał odszkodowanie za wypadek związany z pracą na roli. NSA potwierdził, że odsetki za spóźnioną wypłatę tego świadczenia są opodatkowane (wyrok z 14 marca 2018 r., sygn. akt II FSK 686/16).
Podatek musiał też zapłacić właściciel budynku mieszkalnego, uszkodzonego wskutek ruchu zakładu górniczego. Samo odszkodowanie było zwolnione z PIT (art. 21 ust. 1 pkt 3d), ale odsetki nie – orzekł NSA 7 lutego 2018 r. (sygn. akt II FSK 1684/17).
To samo spotkało kobietę, która uległa wypadkowi drogowemu. Sąd zasądził na jej rzecz zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę wraz z odsetkami za zwłokę. Od tych ostatnich fiskus pobrał podatek, a że zrobił to należnie, potwierdził potem NSA w wyroku z 8 listopada 2017 r. (sygn. akt II FSK 2780/15).
Od alimentów
W niedawnym wyroku z 8 maja 2018 r. (sygn. akt II FSK 1007/16) Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że PIT jest należny również od odsetek za spóźnione alimenty od ojca. Syn nie dostawał ich przez lata, w końcu sąd zasądził alimenty wraz z oprocentowaniem, a komornik je wyegzekwował.
Fiskus nie pobrał podatku od alimentów, bo są one zwolnione z daniny na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy o PIT. Zażądał natomiast podatku od odsetek za opóźnienie. Rację przyznał mu następnie sąd kasacyjny.
Wskutek represji
Spór o opodatkowanie odsetek przegrał też mężczyzna, który domagał się przed sądem okręgowym odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu bezprawnego pozbawienia wolności, szykanowania i represjonowania za działalność związkową i niepodległościową w latach 1980–1989.
Swoje żądania oszacował na 180 tys. zł. Sąd zasądził na jego rzecz 600 zł tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę i 80 tys. zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Od obu należności zostały zasądzone również ustawowe odsetki (łącznie 35 tys. zł). Mężczyzna uważał, że nie powinien płacić od nich podatku, bo są one tylko formą rekompensaty za przewlekłość. NSA orzekł inaczej (wyrok z 12 października 2017 r., sygn. akt II FSK 2426/15).
Od zasiłku
Podatek zapłaciła też podatniczka, która toczyła boje z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych o wypłatę zasiłku chorobowego. Co prawda sam zasiłek jest opodatkowany (art. 10 ust. 1 pkt 9), ale – jak uważała kobieta – odsetki za zwłokę powinny być zwolnione z PIT, bo są tym samym co zwolnione z PIT odsetki od zaległej wypłaty świadczenia ze stosunku pracy.
Fiskus i NSA uznały inaczej (wyrok z 19 kwietnia 2017 r., sygn. akt II FSK 154/15).
Niekorzystna wykładnia
Taka linia orzecznicza jest skutkiem wykładni dokonanej przez NSA w uchwale z 6 czerwca 2016 r. (sygn. akt II FPS 2/16). Poszerzony skład sądu kasacyjnego uznał wtedy, że odsetki od nieterminowo zapłaconych świadczeń stanowią odrębne od świadczenia głównego źródło przychodu. To oznacza, że są świadczeniem ubocznym w stosunku do wierzytelności głównej i co do zasady są opodatkowane według skali (18 proc., a czasem nawet 32 proc. PIT).
Jedynym odstępstwem od tej zasady są wyjątki przewidziane wprost w ustawie o PIT, np. dla odsetek od nieterminowych wypłat związanych ze stosunkiem pracy (art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o PIT).
Spór, który stał się przyczyną podjęcia uchwały przez NSA, dotyczył odsetek za nieterminowe uiszczenie ceny za akcje pracownicze. Toczył się o to, czy odsetki są opodatkowane tak jak zysk z akcji, czyli jako przychód z kapitałów pieniężnych (art. 10 ust.1 pkt 7), czy może na odrębnych zasadach, a więc jako przychód z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9).
Uchwała przełożyła się jednak na sprawy dotyczące opóźnionych wypłat świadczeń o doniosłym społecznie znaczeniu, takich jak alimenty i odszkodowania. Co ciekawe, przed uchwałą NSA orzecznictwo sądu kasacyjnego w takich kwestiach było bardzo często korzystne dla podatników.
Błędna uchwała
Z uchwałą NSA nie zgadza się Mirosław Siwiński, radca prawny i doradca podatkowy w Kancelarii Prof. Modzelewskiego. W jego przekonaniu roszczenie o odsetki ma charakter akcesoryjny i powinno „dzielić los” należności głównej, czyli być opodatkowane tak jak ona.
Na potwierdzenie ekspert przywołuje wyroki sądów apelacyjnych (sygn. akt I ACa 545/12, I ACa 383/13). Uważa, że doktryna cywilna nie może być pomijana przy interpretacji prawa podatkowego.
Braki w ustawie
Mirosław Siwiński nie ma wątpliwości, że ustawa o PIT nie zawiera kryteriów pozwalających na rozstrzygnięcie sporu o opodatkowanie odsetek. – Powinna zostać o nie uzupełniona – komentuje ekspert.
Jego zdaniem, z ustawy o PIT powinno się natomiast usunąć art. 10 ust. 1 pkt 9 (przychody „z innych źródeł”), bo daje on nieskończone możliwości kreowania przychodów. A to jest niezgodne z zasadą pewności prawa.
O zmiany w ustawie apelują również inni pytani przez nas eksperci podatkowi, choć zgadzają się z uchwałą NSA.
– Nie wydaje się, by celem ustawodawcy było opodatkowanie odsetek od świadczeń, które sam zwolnił z podatku, np. alimentów – uważa Beata Hudziak, partner i doradca podatkowy w 8 Tax Doradztwo Podatkowe.
Tego samego zdania jest Tobiasz Szczęsny, doradca podatkowy w Gekko Taxens. – Najrozsądniejszym rozwiązaniem byłaby zmiana ustawy o PIT i zwolnienie odsetek z podatku, gdy świadczenie główne nie jest opodatkowane. I odwrotnie, gdy należność główna jest z PIT, to odsetki powinny być opodatkowane na identycznych zasadach – uważa ekspert.
Grzegorz Maślanko z Grant Thornton zwraca dodatkowo uwagę, że świadczenia alimentacyjne pełnią podobną rolę jak przychody ze stosunku pracy, od których odsetki są ustawowo zwolnione z PIT. ⒸⓅ
Zgodnie z uchwałą NSA odsetki za zwłokę są zaliczane do przychodów z innych źródeł i opodatkowane według skali podatkowej (18 i 32 proc. PIT)
Współpraca Łukasz Zalewski
Patrycja Dudek