Czym jest umowa deweloperska?
Definicja umowy deweloperskiej została uregulowana w art. 3 pkt 5 ustawy z 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 1805; ost. zmiana: Dz.U. z 2020 r., poz. 471 - tzw. ustawa deweloperska).
Zgodnie z tym przepisem umową deweloperską jest umowa, na podstawie której:
- deweloper zobowiązuje się do ustanowienia lub przeniesienia na nabywcę po zakończeniu przedsięwzięcia deweloperskiego prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego albo własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym lub użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego stanowiącego odrębną nieruchomość, a
- nabywca zobowiązuje się do spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz dewelopera na poczet ceny nabycia tego prawa.
Przelew wierzytelności może być częścią umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności.
Aby w pełni zrozumieć tą definicję trzeba jeszcze wskazać czym jest przedsięwzięcie deweloperskie. Zgodnie z art. 3 pkt 6 ww. ustawy deweloperskiej przedsięwzięciem deweloperskim jest proces, w wyniku realizacji którego na rzecz nabywcy ustanowione lub przeniesione zostaje prawo, o którym mowa w art. 1 tej ustawy (czyli prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego albo własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym lub użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego stanowiącego odrębną nieruchomość), obejmujący budowę w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane oraz czynności faktyczne i prawne niezbędne do rozpoczęcia budowy oraz oddania obiektu budowlanego do użytkowania, a w szczególności nabycie praw do nieruchomości, na której realizowana ma być budowa, przygotowanie projektu budowlanego lub nabycie praw do projektu budowlanego, nabycie materiałów budowlanych i uzyskanie wymaganych zezwoleń administracyjnych określonych odrębnymi przepisami. Częścią przedsięwzięcia deweloperskiego może być zadanie inwestycyjne dotyczące jednego lub większej liczby budynków, jeżeli budynki te, zgodnie z harmonogramem przedsięwzięcia deweloperskiego, mają zostać oddane do użytku w tym samym czasie i tworzą całość architektoniczno-budowlaną.
Warto podkreślić, że zgodnie z art. 26 ustawy deweloperskiej, umowę deweloperską należy zawrzeć w formie aktu notarialnego.
Czym jest cesja umowy deweloperskiej?
Cesją nazywamy potocznie przelew wierzytelności, który jest uregulowany w art. 509-518 kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 509 kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. A razem z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
Na podstawie cesji (przelewu) można przenieść (oczywiście najczęściej odpłatnie) np. prawa i obowiązki wynikające z umowy deweloperskiej. Warto tu pamiętać, że umowa deweloperska określa nie tylko prawa (wierzytelności) ale i obowiązki (długi) obu stron. A zmiana dłużnika wymaga zgody wierzyciela (zgodnie z art. 519 kc). Dlatego cesja praw nabywcy (cedenta) z umowy deweloperskiej na inną osobę (cesjonariusza) wymaga zgody dewelopera.
Klienci deweloperów chcą dokonać cesji swoich praw i obowiązków z umowy deweloperskiej z różnych powodów - zmiany planów życiowych, kłopotów finansowych, czy po prostu z uwagi na znalezienie korzystniejszej oferty innego dewelopera.
Trzeba wiedzieć, że cesja (praw i obowiązków z) umowy deweloperskiej wymaga co do zasady jedynie formy pisemnej ale eksperci sugerują, że korzystniej (zwłaszcza dla cesjonariusza) jest zrobić to w formie aktu notarialnego, tak jak to przepisy ustawy deweloperskiej wymagają od samej umowy deweloperskiej.
Czy cesja umowy deweloperskiej jest przeniesieniem praw do nieruchomości?
Nie. Bowiem umowa deweloperska stanowi jedynie zobowiązanie dewelopera do ustanowienia lub przeniesienia prawa własności nieruchomości na nabywcę. Do przeniesienia własności nieruchomości potrzebna jest jeszcze jedna umowa zawarta w formie aktu notarialnego. W momencie podpisana przez dewelopera i nabywcę umowy przenoszącej własność nieruchomości (domu, mieszkania) dochodzi formalnie do nabycia tej nieruchomości przez nabywcę.
Przychody z cesji umowy deweloperskiej a PIT - podatek tylko od dochodu
Osoba zbywająca prawa nabywcy z umowy deweloperskiej osiąga z reguły z tego tytułu przychód. Bowiem chce uzyskać od cesjonariusza (nabywcy praw z umowy deweloperskiej) przynajmniej równowartość kwot wpłaconych deweloperowi na poczet swoich zobowiązań z umowy deweloperskiej.
Organy podatkowe uznają, że przychód osiągnięty przez cedenta (zbywcę praw i obowiązków z umowy deweloperskiej) z tytułu dokonania cesji umowy deweloperskiej nie jest tożsamy z przychodem osiągniętym z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości lub ich części, udziałów w nieruchomości lub praw, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT). Organy podatkowe wskazują bowiem, że przedmiotem umowy deweloperskiej nie jest przeniesienie własności nieruchomości lub jej udziału, a zobowiązanie dewelopera do wybudowania budynku, wyodrębnienia lokalu mieszkalnego i przeniesienia na nabywcę prawa własności tego lokalu oraz praw niezbędnych do korzystania z tego lokalu. Zatem odpłatna sprzedaż przez cedenta ogółu praw i obowiązków wynikających z umowy deweloperskiej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (wg skali podatkowej PIT) jako przychód z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 ustawy o PIT.
Dochody z praw majątkowych podlegają łącznemu opodatkowaniu z pozostałymi dochodami danego podatnika opodatkowanych na zasadach ogólnych, zgodnie z postanowieniami art. 9 ust. 1a ustawy o PIT.
Jednak podatek trzeba będzie zapłacić w tym przypadku tylko, jeżeli cedent uzyska dochód, czyli uzyska od cesjonariusza kwotę wyższą, niż suma poniesionych dotąd kosztów dot. zarówno realizacji umowy deweloperskiej, jak i poniesionych przez cedenta kosztów samej cesji.
Zatem kosztami cedenta mogą być wpłaty dokonane na rzecz dewelopera w związku z wykonaniem obowiązków z umowy deweloperskiej.
"(...) Aby Wnioskodawczyni mogła uzyskać prawo do najmu lokalu mieszkalnego, który Towarzystwo Budownictwa Społecznego zobowiązało się wybudować, musiała wnieść wkład w postaci kwoty partycypacyjnej w kosztach budowy tego lokalu, zatem wydatek ten można zakwalifikować jako poniesiony w celu uzyskania przychodu. Zatem wartość wniesionego wkładu (zarówno wpłaty z 2001 r. jak i dodatkową wpłatę z 2003 r.) można zakwalifikować jako wydatki poniesione w celu uzyskania przychodu ze sprzedaży prawa majątkowego, co w konsekwencji powoduje, że różnica pomiędzy kwotą uzyskaną z odpłatnego zbycia praw wynikających z umowy partycypacji, a wpłaconą kwotą partycypacji podlega opodatkowaniu. (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29 kwietnia 2020 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.299.2020.1.KF).
Ponadto cedent może uwzględnić (odliczyć od przychodu z cesji) koszty poniesione w związku z samą cesją a nawet w związku z poszukiwaniem cesjonariusza.
"(...) Jednocześnie Wnioskodawca ma prawo pomniejszyć osiągnięty ze sprzedaży ogółu praw i obowiązków przychód o koszty jego uzyskania, tj. koszty związane z zawarciem umowy deweloperskiej (wynagrodzenie notariusza, koszt wniosku wieczystoksięgowego oraz odpisów), koszty związane z zawarciem umowy cesji (wynagrodzenie notariusza) oraz koszty związane z pośrednictwem nieruchomości (poszukiwanie cesjonariusza). Jak wynika bowiem z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Aby dany wydatek mógł zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodu musi spełniać następujące kryteria: musi zostać poniesiony przez podatnika, zostać odpowiednio udokumentowany, celem jego poniesienia jest osiągnięcie, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów (związek przychodu z kosztem) i nie został on wymieniony w art. 23 cytowanej ustawy. (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 kwietnia 2021 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.989.2020.2.MN).
Przychody z z cesji umowy deweloperskiej a ulga mieszkaniowa w PIT
Z uwagi na to, że przychody z cesji umowy deweloperskiej są opodatkowane PIT na podstawie art. 18 ustawy o PIT (jako prawa majątkowe), to cedent nie może skorzystać z tzw. ulgi mieszkaniowej, czyli ze zwolnienia podatkowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o PIT. Bowiem to zwolnienie dotyczy wyłącznie przychodów z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy o PIT.
Zatem cedent, który osiągnął przychód (dochód) ze zbycia (cesji) praw nabywcy z umowy deweloperskiej nie może skorzystać z ulgi mieszkaniowej wydając uzyskany w ten sposób przychód na własne cele mieszkaniowe.
Paweł Huczko