W przypadku wykorzystywania nieruchomości do prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę cywilną w doktrynie i orzecznictwie do niedawna istniały rozbieżności co do tego, czy podatnikiem podatku od nieruchomości może być spółka cywilna, czy wyłącznie tworzący ją wspólnicy. 7 listopada 2019 r. w kwestii opodatkowania należącej do spółki cywilnej nieruchomości wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 1352/16).
Art. 3 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. 1991 nr 9 poz. 31, ze zm., dalej: u.p.o.l.) stanowi, że podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub użytkownikami wieczystymi nieruchomości, a także posiadaczami określonych nieruchomości lub ich części, należących do Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
W przypadku spółki cywilnej, pomimo że wykorzystywana przez nią nieruchomość znajduje się we władaniu jej wspólników, z uwagi na fakt jej wykorzystywania do prowadzonej działalności gospodarczej część doktryny i orzecznictwa to właśnie ją uznawała za podatnika podatku od nieruchomości. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 15 kwietnia 2013 r.: „Podatnikiem podatku od nieruchomości w sytuacji, gdy nieruchomość została nabyta przez wspólników dla celów prowadzenia działalności gospodarczej, jest spółka jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej” (sygn. I SA/Gl 207/13).
Jednakże wspólnicy spółki cywilnej musieli mierzyć się z odmienną linią orzeczniczą. Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale 7 sędziów orzekł, że: „Ponieważ w myśl regulacji prawa cywilnego spółka cywilna nie może być właścicielem nieruchomości ani użytkownikiem wieczystym gruntów, ani też – jak w rozpatrywanym przypadku – najemcą lokalu komunalnego, to w świetle postanowień art. 3 ust. 1 u.p.o.l. nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości (…) podatnikiem podatku od nieruchomości są wspólnicy spółki cywilnej, a nie spółka” (wyrok z 30 stycznia 2017 r., sygn. akt I FPS 5/16).
Podmiot opodatkowania – spółka, czy wspólnicy?
Prezydent miasta ustalił dwóm wspólnikom spółki cywilnej zobowiązanie w podatku od nieruchomości, którego przedmiotem opodatkowania były grunty, budynki i budowle związane z prowadzoną przez spółkę działalnością. W swojej decyzji wskazał, że zawiązując spółkę cywilną, nie tworzy się nowego podmiotu, jednostki organizacyjnej, bo jest to jedynie umowa wspólników zobowiązująca ich wzajemnie do podejmowania działań służących osiągnięciu wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna nie jest ani jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, którą ustawa o podatkach i opłatach lokalnych wymienia w kręgu podmiotów podatku od nieruchomości, ani nawet nie posiada zdolności do czynności prawnych.
Wspólnicy wnieśli odwołanie od tej decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które przychyliło się do niego. Zdaniem SKO organ pierwszej instancji błędnie uznał za podatników podatku od nieruchomości wspólników, jako osoby fizyczne. Przywołując treść przepisów Kodeksu cywilnego, w tym m.in. art. 861 § 1 oraz 863 § 1 i 2, wskazało, że prawo własności nieruchomości składa się na majątek spółki, będąc majątkiem wspólnym wszystkich wspólników wykorzystywanym we wspólnym celu gospodarczym. I jeśli nawet inne przepisy będą stanowić, że spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, tylko są nimi jej wspólnicy, to nie zmienia to faktu, że dzielność któregokolwiek z nich nie będzie wyodrębnionym od spółki działaniem. Dlatego też SKO uchylił decyzję prezydenta miasta, jako skierowaną do podmiotów niebędących stroną postępowania podatkowego.
Interwencja prokuratora
Działając m.in. na podstawie art. 8 § 1 Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270, ze zm.), prokurator zaskarżył w całości takie rozstrzygnięcie organu drugiej instancji. Wskazując, że kwestia wstępowania przez spółkę cywilną w rolę podmiotu podatku od nieruchomości jest kwestią nierozstrzygniętą w literaturze i orzecznictwie, stał jednak na stanowisku, że nie posiadając odrębnego bytu prawnego, nie może ona nabywać praw do nieruchomości, a tym samym nie może być podatnikiem podatku należnego z tytułu posiadania takiej nieruchomości. Podatnikiem takim mogą być jej wspólnicy, bo to oni są podmiotem praw i obowiązków w spółce, a także współwłaścicielami i współposiadaczami nieruchomości.
Decydujące rozstrzygnięcie NSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał skargę prokuratora za zasadną. Sąd zgodził się, że możliwość uznania spółki cywilnej za podmiot podatku od nieruchomości jest, a w zasadzie był sprawą sporną w orzecznictwie sądowoadministracyjnym. W uchwale z 13 marca 2017 r. spór ten ostatecznie rozstrzygnął bowiem Naczelny Sąd Administracyjny. NSA w składzie 7 sędziów orzekł, że: „W świetle art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (…) podatnikiem podatku od nieruchomości są wspólnicy spółki cywilnej, a nie spółka cywilna” (sygn. II FPS 5/16). Potwierdza to również wcześniejsza uchwała składu 7 sędziów NSA z 30 stycznia 2017 r. (sygn. I FPS 5/16) stwierdzająca, że spółka cywilna, nie mogąc być właścicielem, użytkownikiem wieczystym ani najemcą nieruchomości, w świetle art. 3 ust. 1 u.p.o.l. nie może też być podatnikiem podatku od nieruchomości. Zobowiązanie to spoczywa solidarnie na wszystkich jej wspólnikach.
WSA w Gliwicach, uchylając zaskarżoną decyzję SKO, orzekł: „Mając na uwadze powołaną uchwałę, zdaniem Sądu, to Wspólnicy w świetle powołanej regulacji art. 3 ust. 1 u.p.o.l. są podatnikami podatku od nieruchomości. Trafnie zatem Prezydent Miasta za podatników podatku od nieruchomości uznał Wspólników jako osoby fizyczne, nie zaś prowadzoną przez nich spółkę cywilną” (sygn. akt I SA/Gl 1352/16).
Polecamy: PODATKI 2020 – Komplet
Odpowiedzialność wspólnika całym swoim majątkiem
Planując wspólne przedsięwzięcie przy wyborze formy jego podjęcia i prowadzenia, przedsiębiorcy powinni dobrze przemyśleć swój wybór. Faktem jest, że spółka cywilna, służąc osiągnięciu wspólnego celu gospodarczego, posiada wiele zalet odróżniających ją od spółek prawa handlowego, jak choćby niskie koszty jej założenia czy łatwość w prowadzeniu jej spraw. Nie wolno jednak zapominać, że w przypadku wystąpienia długów i innych zobowiązań odpowiedzialność za to solidarnie ponoszą wszyscy wspólnicy, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem prywatnym. W przypadku spółki cywilnej organy skarbowe mają jednak znacznie ułatwione zadanie w dochodzeniu należności. Tu odpowiedzialność nie ogranicza się do wielkości wniesionych do spółki udziałów czy majątku spółki. Każdy ze wspólników odpowiada za nie bez ograniczeń całym swoim majątkiem. Co więcej, organ skarbowy, dochodząc zobowiązań podatkowych, może dokonać ich pełnego zaspokojenia z majątku tylko jednego ze wspólników np. tego, którego majątek jest wystarczający, lub też tego, którego „znajdzie” szybciej.
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec