Do jakiej kwoty darowizna oraz spadek nie podlegają obowiązkowi podatkowemu?
Na gruncie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn niekiedy darowizna oraz spadek są całkowicie zwolnione z obowiązku podatkowego. Aby dokładniej przyjrzeć się tej sytuacji należy wyjaśnić instytucję grup podatkowych na podstawie przepisów tej ustawy.
Otóż, jak wynika z zapisu art. 14 ust 3 do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III – innych nabywców.
W I grupie kwotą wolną od podatku jest 10 278 zł. Po tej kwocie stawka podatku wynosi 3%. Do kwoty 20 556 stawka podatkowa wynosi 5%, przy czym oblicza się ją od nadwyżki nad kwotą 10 278. Po przekroczeniu 20 556, od jej nadwyżki stawka wynosi 7%.
W II grupie kwota wolna wynosi również 10 278 zł, jednakże przy przekroczeniu tej kwoty stosuje się stawka 7%, następnie kwoty wyglądają analogicznie jak w poprzedniej grupie, jednakże stawki podatkowe wynoszą odpowiednio 9%, a potem 12%.
W przypadku grupy ostatniej kwota wolna również wynosi tyle samo, ale nadwyżka nad nią jest opodatkowana stawką 12%. Następne kwoty również są analogiczne jak poprzednio, ale stawki wynoszą 16% a potem 20%.
W jakich przypadkach darowizna lub spadek powyżej kwot wolnych mogą być zwolnione z podatku?
Darowizna przewyższająca kwotę wolną może być zwolniona z obowiązku podatkowego. Jednak nie każdy obdarowany może skorzystać z tego zwolnienia. Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn ze zwolnienia może skorzystać osoba, która nabyła własność rzeczy lub praw majątkowych od darczyńcy lub spadkodawcy względem którego jest ona:
- małżonkiem;
- wstępnym;
- zstępnym;
- pasierbem;
- rodzeństwem;
- ojczymem;
- macochą.
Co więcej aby skorzystać ze zwolnienia zgodnie z dyspozycją art. 4a ust 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn darowizna musi zostać zgłoszona do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku spadku musi on zostać zgłoszony w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Ustawodawca nakłada na obdarowanego obowiązek udokumentowania darowizny dowodem otrzymania środków pieniężnych na jego rachunek płatniczy albo inny niż płatniczy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Spoczywa on na nim, jeśli łącznie zostało spełnione kilka przesłanek:
1) przedmiotem darowizny albo polecenia darczyńcy są środki pieniężne;
2) wartość majątku nabytego łącznie od tego darczyńcy w okresie 5 lat poprzedzających rok w którym miało miejsce ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych przekracza kwotę 9637 zł.
Czy sześciomiesięczny termin zgłoszenia darowizny lub spadku może zostać przywrócony?
Przepisy Ordynacji podatkowej nakładają obowiązek przywrócenia terminu przez organ podatkowy, jedynie jednak w sytuacji gdy uchybienie terminu zaszło bez winy zainteresowanego. W takim przypadku w terminie 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu ma on obowiązek wnieść podanie o przywrócenie terminu i razem z nim dopełnić czynności dla których był określony termin.
Z kolei, czy taką samą możliwość ma obdarowany lub spadkobierca, który uchybił terminowi sześciomiesięcznemu nie ze swojej winy? Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z dnia 12 kwietnia 2017 roku (sygn. akt II FSK 631/15) w takim przypadku termin nie może zostać przywrócony zgodnie z art. 162 Ordynacji podatkowej:
"Termin ten ma przy tym charakter materialnoprawny, bowiem zwolnienie podatkowe jest instytucją prawa materialnego. Wobec tego niespełnienie warunku terminowego złożenia zgłoszenia SD-Z2 powoduje, że zwolnienie podatnikowi nie przysługuje. Jest to więc skutek, który powstaje w sferze materialnoprawnej podatnika, sprawiając, że nie może on skorzystać z uprawienia, jakim jest zwolnienie podatkowe. Uchybienie terminowi na złożenie zgłoszenia SD-Z2 nie wywołuje natomiast żadnych ujemnych dla podatnika skutków procesowych. Tymczasem, zgodnie z art. 162 § 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) instytucja przywrócenia terminu przewidziana w art. 162 § 1-3 tej ustawy, ma zastosowanie wyłącznie do terminów procesowych".
Czy obdarowany lub spadkobierca może zostać zwolniony z obowiązku podatkowego nawet w przypadku uchybienia sześciomiesięcznego terminu zgłoszenia?
Warto pamiętać, iż Ordynacja podatkowa wprowadza instytucję umorzenia zaległości podatkowej ze względu na interes podatnika lub interes publiczny.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu z dnia 16 maja 2017 (sygn. akt I SA/Po 1507/16) wyjaśnił w jakich sytuacjach organy podatkowe powinny korzystać z tej instytucji. Stan faktyczny wyglądał następująco:
Skarżąca uchybiła sześciomiesięcznemu terminowi określonemu w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn po otrzymaniu spadku. Podkreśliła również, że nie znała dyspozycji artykułu, co ważne "uzasadniając skargę wskazano, że strona skarżąca nie zgadza się z argumentami organów podatkowych, jakoby nieznajomość przepisów prawa nie może być podstawą udzielenia ulgi w zapłacie zaległości podatkowej. Skarżąca oceniła, że godzi to rażąco w zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wyrażoną w art.2 Konstytucji RP. Reprezentujący stronę wskazał, że zgodnie z art 121par 1 Ordynacji podatkowej postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych". Wskazywała także na swoją trudną sytuacje finansową po śmierci ojca (spadkodawcy), co według niej powinno być przesłanką do spełnienia dyspozycji art. 67 a Ordynacji podatkowej.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego:
"Organy prawidłowo rozważył, że przez "ważny interes podatnika" należy rozumieć takie okoliczności, które mogłyby zachwiać podstawami egzystencji podatnika i ocenił, że w aspekcie sytuacji rodzinnej i majątkowej strony skarżącej brak było podstaw do zastosowania wnioskowanej ulgi. Ponadto o istnieniu ważnego interesu podatnika, decydować powinny kryteria zobiektywizowane, zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości, w której wysoką rangę mają zdrowie i życie, a także możliwości zarobkowe w celu zdobycia środków utrzymania dla siebie i rodziny. Ulgi w spłacie należności stanowią - aczkolwiek dopuszczone przez ustawodawcę i niezbędne z punktu widzenia kompletności systemu podatkowego – to jednak odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania. Dlatego też równie wyjątkowy charakter muszą mieć okoliczności uzasadniające umorzenie zaległości podatkowych, skutkujące wygaśnięciem zobowiązania podatkowego, co oznacza w istocie rezygnację Skarbu Państwa z należnych mu wpływów. W przedmiotowej sprawie do powstania zaległości nie doszło na skutek szczególnych okoliczności, niezależnych od woli lub świadomości strony’".