Kontrola podatkowa to procedura uregulowana w Dziale VI Ordynacji podatkowej. Co do zasady przed wszczęciem kontroli podatkowej Podatnik powinien zostać o niej zawiadomiony. Zgodnie bowiem z art. 282b § 1 Ordynacji podatkowej: Organy podatkowe zawiadamiają kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, z zastrzeżeniem art. 282c.
W praktyce jednak istnieje tyle wyjątków od tej zasady (wskazanych w art. 282c § 1 w/w ustawy), iż rzadkością stały się kontrole podatkowe, w której Podatnik zostałby zawiadomiony o tym, że urzędnicy zamierzają go odwiedzić.
Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Kontrolę podatkową wszczyna się zazwyczaj poprzez doręczenie dokumentu zatytułowanego "upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej" oraz okazanie legitymacji służbowej.
Proszę się nie zdziwić jeśli urzędnicy w momencie wszczynania kontroli podatkowej będą w jakiś dziwny sposób machać i podsuwać Państwu legitymacje służbowe. Wymóg okazania legitymacji wynika wprost z przepisu ustawy. Dodatkowo przełożeni przed wyjściem na kontrolę do znudzenia uczulają aby wyraźnie okazać Podatnikowi tą legitymację. Zdarzają się bowiem przypadki kwestionowania przez organy podatkowe II instancji i sądy administracyjne całej kontroli podatkowej w związku z nieokazaniem legitymacji służbowych.
Z moich obserwacji wynika, iż niedopełnienie obowiązku okazania legitymacji wynika z emocji towarzyszących wszczęciu kontroli podatkowej i ze zwykłego zapominalstwa. Urzędnicy nie noszą na co dzień legitymacji służbowych ze sobą. Nie są do niczego potrzebne. Tylko przy wszczęciu kontroli są niezbędne. Gdy więc z samego rana trwa gorączkowe przygotowanie do wizyty u Podatnika, przygotowania dokumentów i ustalanie strategii postępowania, zdarza się, że urzędnik nie weźmie ze sobą legitymacji. Dla Podatnika jest to oczywiście świetna okazja do zakwestionowania wszczęcia kontroli podatkowej.
Doręczany Podatnikowi dokument: "upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej" sporządza się w dwóch egzemplarzach.
W momencie wszczęcia kontroli jeden egzemplarz tego dokumentu kontrolujący podsuwają Podatnikowi by się na nim podpisał (koniecznie z datą!). Jest to dla urzędników najważniejszy dokument ze spotkania, dlatego zaraz po podpisaniu jest on chowany z przeznaczeniem do akt sprawy. Podatnik otrzymuję drugi egzemplarz upoważnienia. Większość kontrolowanych po podpisaniu odsuwa go na bok. Dzieje się tak ponieważ w trakcie wszczęcia kontroli podatkowej doręcza się Podatnikowi także kilka innych dokumentów do podpisania, omawia się szczegóły kontroli, wymienia informacjami. Zazwyczaj wszczęciu kontroli towarzyszy dużo emocji. W mojej ocenie warto jednak na spokojnie przeglądać w trakcie podpisywania dokumenty podsuwane przez kontrolujących.
Na upoważnieniu znajdą Państwo takie informacje jak:
- oznaczenie organu, datę i miejsce wystawienia;
- wskazanie podstawy prawnej;
- imię i nazwisko kontrolującego (kontrolujących);
- numer legitymacji służbowej kontrolującego (kontrolujących);
- oznaczenie kontrolowanego;
- określenie zakresu kontroli;
- datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli;
- podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;
- pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego wynikających z przepisów niniejszego działu.
Dokumenty: "upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej" są oczywiście sporządzane w programie komputerowym metodą "kopiuj i wklej". Stąd też, stosunkowo często, zdarzają się w nich błędy. Zadaniem kontrolujących jest sprawdzenie przed przyjściem do Podatnika na kontrolę ich poprawności. Nie zawsze jednak wszystkim to się udaje. Szczególnie warto zwrócić uwagę na określenie zakresu kontroli. Może się bowiem okazać, iż w upoważnieniu wskazany jest inny okres niż ten, za jaki kontrolujący żądają dokumentów.
Można też poprosić o okazanie legitymacji służbowych i sprawdzić czy dane są takie same jak w upoważnieniu (zwłaszcza numer legitymacji).
Na upoważnieniu (zazwyczaj na drugiej jego stronie) znajdą też Państwo tzw. Pouczenie. Jest to cały zestaw przepisów z ustawy Ordynacja Podatkowa. Jeśli nie mieli Państwo do czynienia wcześniej z kontrolą podatkową warto od razu przeczytać przepisy z pouczenia i w razie wątpliwości poprosić kontrolujących o udzielenie wyjaśnienia. Nie mają oni wprawdzie obowiązku udzielenia niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego (obowiązek taki nałożony jest natomiast na sam organ podatkowy, tj. Naczelnika Urzędu Skarbowego), ale taka rozmowa pozwoli Państwu zorientować się w poziomie profesjonalizmu urzędników. Jeśli odniosą Państwo wrażenie, iż nie prezentują oni odpowiedniej wiedzy warto wzmóc swoją czujność i dokładnie sprawdzać informacje jakie podają kontrolujący.
Po dopełnieniu najważniejszych czynności - okazaniu legitymacji służbowej i podpisaniu przez kontrolowanego upoważnienia następuje szereg czynności związanych ze wskazanymi w przepisach Ordynacji podatkowej wymogami. Trzeba: ustalić pełnomocnika (art. 284 § 1 w/w ustawy), ustalić czy kontrolowany chce być obecny przy czynności kontrolnych czy też zrzeka się takiego prawa (art. 285 w/w ustawy), ustalić miejsce, w którym przeprowadzane będą czynności kontrolne (art. 285 a i art. 285b w/w ustawy). Trzeba także ustalić trochę technicznych szczegółów dotyczących dostępu do dokumentów podatnika i jego pomieszczeń czy też możliwości uzyskania wyjaśnień od pracowników kontrowanego.
Czynności te formalnie nie wchodzą już w sam proces wszczęcia kontroli podatkowej (na gruncie Ordynacji podatkowej liczy się bowiem tylko okazanie legitymacji i doręczenie upoważnienia) ale są nierozerwalnie z nim związane. Ich omówienie to jednak temat na oddzielny artykuł.