Jak są typowani przedsiębiorcy do kontroli podatkowych i celno-skarbowych?

Kontrole przedsiębiorców prowadzone są obecnie przez urzędy skarbowe (kontrole podatkowe) i urzędy celno – skarbowe (kontrole celno – skarbowe). Zakres poszczególnych rodzajów kontroli został określony, odpowiednio w Ordynacji podatkowej (Op) oraz w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Cele obu kontroli są zbieżne i zmierzają do sprawdzenia, czy kontrolowane podmioty przestrzegają przepisów prawa podatkowego (wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego).

Od marca 2017r. obowiązuje ustawa o KAS, która w sposób kompleksowy uregulowała wcześniej prowadzone kontrole celne i kontrole skarbowe. Jej kluczową instytucją jest kontrola celno – skarbowa. Z założenia procedura ta miała mieć zastosowanie tylko w przypadku przestępstw skarbowych, wyłudzeń i oszustw podatkowych na wielka skalę, gdzie budżet państwa jest narażony na szczególne uszczuplenia podatkowe. W praktyce, po półtora roku obowiązywania ustawy, kontrola celno – skarbowa wszczynana jest wobec podatników niezależnie od rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej i spodziewanych uszczupleń podatkowych. Charakter tej kontroli i jej kierunek uzasadniają rezygnację z instytucji zawiadamiania o zamiarze przeprowadzenia kontroli (inaczej niż przy kontroli podatkowej).

Zasady typowania do kontroli

W sytuacji, w której wynik analizy ryzyka przeprowadzonej wobec podmiotów prowadzących działalność gospodarczą wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia nieprawidłowości na wielką skalę oraz złożoność i stopień oddziaływania na system bezpieczeństwa finansowego państwa, właściwy do przeprowadzenia kontroli powinien być naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Z doświadczeń funkcjonowania kontroli skarbowej wynika jednak, iż niejednokrotnie kontrola była prowadzona niejako na zlecenie naczelników urzędów skarbowych, którzy w danym momencie nie posiadali kadr umożliwiających przeprowadzenie kolejnej kontroli, zakres kontroli przekraczał kompetencje pracowników urzędu skarbowego. Można mieć jedynie nadzieję, iż typowanie podmiotów do kontroli celno-skarbowej będzie rzeczywiście dokonywane w oparciu o rzetelną analizę ryzyka, do czego zobowiązuje naczelnika urzędu celno-skarbowego przepis art. 58 KAS. Zgodnie z jego brzmieniem, kontrole celno-skarbowe inne niż kontrole losowe lub wynikające z przepisów prawa powinny uwzględniać ryzyko wystąpienia nieprawidłowości oraz ustalenie i ocenę środków niezbędnych do jego ograniczania. Ryzyko należy natomiast rozumieć jako prawdopodobieństwo i skutki wystąpienia naruszenia przepisów prawa. 

Trudno dokładnie odczytać zamiar ustawodawcy, co miał na myśli posługując się zwrotem „kontrole celno – skarbowe inne niż losowe.” Nie mniej jednak należy przyjąć za zasadę, że przed wszczęciem każdej kontroli celno – skarbowej kontrolujący muszą oszacować stopień ryzyka. W praktyce oznacza to, że tam, gdzie ryzyko wystąpienia nieprawidłowości i ich rozmiar jest większy, należy skierować kontrolę.

W odniesieniu do kontroli podatkowych nie ma w Ordynacji podatkowej odpowiednika przepisu art. 58 KAS, który wprost nakazywałby do typowania podmiotów do kontroli stosować ocenę ryzyka wystąpienia nieprawidłowości. Nie budzi jednak wątpliwości, że taka ocena jest dokonywana przez naczelników urzędów skarbowych.

Polecamy: Biuletyn VAT

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Komórka organizacyjna

Warto wspomnieć, że w każdym urzędzie skarbowym funkcjonuje komórka organizacyjna zajmująca się czynnościami analitycznymi i sprawdzającymi. Do zadań takiej komórki należy m. in.:

• pozyskiwanie informacji mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego, w tym o wydatkach i wartości zgromadzonego mienia przez podatnika,
• zarządzanie ryzykiem zewnętrznym, w tym identyfikowanie obszarów zagrożeń mogących mieć wpływ na prawidłowość wypełniania obowiązków podatkowych,
• prowadzenie rejestru ryzyka podatkowego w tym zakresie,
• typowanie podmiotów do czynności sprawdzających, kontroli podatkowej i postępowań podatkowych,
• sporządzanie planów kontroli.

Informacje jakie zbiera urząd skarbowy, a następnie wykorzystuje w procesie badania stopnia ryzyka mogą pochodzić od podmiotów zewnętrznych: notariuszy, komorników, banków, instytucji finansowych, innych organów podatkowych i celno – skarbowych.  Inne informacje urząd skarbowych może uzyskiwać z własnych systemów informatycznych. Na przykład CZM (Czynności Majątkowe – informacje o nabytych/sprzedanych prawach, ruchomościach, nieruchomościach) oraz STIR (system bankowy informujący Szefa KAS o przepływach pieniężnych na rachunkach bankowych podatników).

Artykuł pochodzi z bloga kontrolapodatkowa.pl