Kontrola Urzędu Kontroli Skarbowej
W praktyce wątpliwość może budzić czym różni się kontrola Urzędu Kontroli Skarbowej (UKS) od kontroli Urzędu Skarbowego (US). Być może UKS zajmuje się z założenia podmiotami o wyższych obrotach, tymczasem kontrola US dotyczy szerszej grupy obywateli, ale zarówno tych pracujących na etacie, jak i prowadzących różnej wielkości przedsiębiorstwa. Jednak nie jest to dokładnie określone w żadnej ustawie, tak że nie może być to praktyka powszechnie obowiązująca. Co prawda cel i zakres kontroli skarbowej (pracowników UKS) określa odrębna Ustawa o kontroli skarbowej. Jednak kontrole te są przeważnie częścią postępowania podatkowego, przeprowadzanego w zakresie procedury w ramach ordynacji podatkowej a uprawnieni do jej przeprowadzenia są również pracownicy US.
Mamy zatem do czynienia z pewnym dualizmem uprawnień kontrolnych dwóch instytucji. Co zresztą wskazuje się od dłuższego czasu, dlatego m.in. planowana jest reforma służb podatkowym i wprowadzenie tzw. Krajowej Administracji Podatkowej, łączącej urzędy skarbowe, urzędy celne oraz urzędy kontroli skarbowej. Według ostatnich informacji, reforma planowana jest od 1 stycznia 2017 r.
Ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) - od 1 stycznia 2017 r.
Podsumowując kwestie kontrolne, zarówno postępowanie, jak i kontrola ma na celu sprawdzenie poprawności obliczania i wpłacania konkretnego podatku za dany okres.
Czym różni kontrola od postępowania oraz ile może trwać?
Zgodnie z art. 83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej czas trwania wszystkich kontroli prowadzonych przez organ podatkowy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać:
- 12 dni roboczych w mikroprzedsiębiorstwach,
- 18 dni roboczych w przedsiębiorstwach,
- 24 dni roboczych w średnich przedsiębiorstwach,
- 48 dni roboczych w małych pozostałych przedsiębiorstwach.
Ograniczeń tych nie stosuje się m.in., gdy:
- przeprowadzenie kontroli jest niezbędne do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego czy też zabezpieczenia dowodów jego popełnienia,
- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu,
- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym.
Pamiętajmy jednak, że często UKS-y przeprowadzają jedynie postępowanie kontrolne, które niewiele różni się od kontroli (jednak są pewne czynności, których przeprowadzenie wymaga wszczęcia kontroli, m.in. oględziny czy przeszukanie), a za to nie ma do niego zastosowania ww. maksymalny czas trwania!
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej skarbowej
Postępowanie kontrolne uregulowane jest w rozdziale 3 ustawy o kontroli skarbowej, „Postępowanie kontrolne” (art. 12-35). Przepisy te nie precyzują zagadnień procedury postępowań, stąd zgodnie z art. 31 ust. 1 w sprawach nieunormowanych w ustawie o kontroli skarbowej stosuje się odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej (głównie działu IV „Postępowanie podatkowe”).
Jeśli zgodnie z przyjętą praktyką urzędów kontroli skarbowej, postępowanie kontrolne prowadzone na podstawie ustawy o kontroli skarbowej nie jest kontrolą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, to nie dotyczą jej ograniczenia co do czasu trwania. Stanowisko to potwierdził Ministra Finansów już kilka lat temu, 5 listopada 2009 w odpowiedzi na interpelację poselską nr 11861, uznając, że w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez organ kontroli skarbowej przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie mają zastosowania, jeżeli w toku postępowania nie jest prowadzona kontrola podatkowa.
Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (książka)
Przepisy Ordynacji podatkowej, dotyczące terminów załatwiania spraw, wskazują na dwa terminy odnoszące się do postępowania kontrolnego, tj. bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca oraz w przypadku spraw szczególnie skomplikowanych nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od daty wszczęcia postępowania. Organ kontroli skarbowej, prowadząc każde postępowanie kontrolne, powinien też kierować się zasadą wyrażoną w art. 125 Ordynacji podatkowej, czyli organy powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.
Podatnikowi przysługuje prawo ponaglenia do organu wyższego stopnia (czyli generalnego inspektora kontroli skarbowej) na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie. Natomiast pracownik organu podatkowego, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej.
Czynnikiem dyscyplinującym organy kontroli skarbowej jest też zmiana ustawy o kontroli skarbowej, która weszła w życie 1 lipca 2010 roku, zgodnie z którą gdy kontrola prowadzona przez UKS trwa dłużej niż sześć miesięcy, nie nalicza się odsetek za zwłokę za okres od dnia wszczęcia postępowania kontrolnego do dnia doręczenia decyzji.
Jedynie odsetki zostaną naliczone, jeśli do tego opóźnienia przyczynił się kontrolowany bądź jego przedstawiciel lub opóźnienie powstało z przyczyn niezależnych od organu.
A zatem z przepisów nie wynika ile może trwać maksymalnie postępowanie kontrolne, zatem w praktyce może być ono przedłużane co dwa miesiące nawet kilkunastokrotnie.
Inaczej jest w przypadku kontroli pracowników US, co prawda rozpoczynają od kontroli podatkowej (w której obowiązują wskazane wyżej limity), jednak jeśli pracownicy urzędu skarbowego doszukają się jakichś nieprawidłowości wówczas wszczynają postępowanie podatkowe (całkowity czas trwania formalnie nieograniczony, jedynie obowiązek przedłużania co 2 miesiące).
Jeśli ponaglenie nie przyniesie nam zamierzonych rezultatów, to pozostaje wówczas wniesienie do wojewódzkiego sądu administracyjnego skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania podatkowego.
Z bezczynnością mamy do czynienia jedynie wtedy, gdy urzędnicy nie robią nic, aby załatwić sprawę w terminie. Jednak często doświadczeni urzędnicy są na to przygotowani i gdy faktycznie nie podejmują żadnych działań, mogą np. wysłać mało istotne dla sprawy zapytanie do kontrahenta czy innego urzędu, wtedy nikt nie może zarzucić im bezczynności.
Kontrola podatkowa z wykorzystaniem JPK już niedługo – przygotuj swoją firmę
Przewlekłość natomiast oznacza przedłużanie postępowania podatkowego ponad rozsądne granice czasowe, biorąc pod uwagę terminowość i prawidłowość podejmowanych czynności, a także stopień zawiłości sprawy i postawę podatnika.
Sąd, jeśli uwzględni skargę, zobowiązuje organ podatkowy do wydania rozstrzygnięcia w określonym terminie. Jeśli orzeczenie sądu nie zostanie wykonane, osoba która poniosła wskutek tego szkodę, może domagać się od organu podatkowego odszkodowania na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.
Warto mieć na uwadze korzystny dla przedsiębiorców wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 2 lutego 2011 (I SA/Po 709/10): „Postępowanie organu kontroli skarbowej w niniejszej sprawie nie spełniało wskazanych powyżej wymagań i było jaskrawo sprzeczne z przyjętym modelem kontroli podatkowej. Zaakceptowanie takiego sposobu postępowania oznaczałoby, że zbędne i bezużyteczne są przepisy o kontroli podatkowej. Takie postępowanie prowadzi także do obejścia przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w kwestii kontroli przedsiębiorcy w zakresie terminów kontroli – które w przypadku przyjęcia wersji organu kontroli skarbowej w ogóle nie rozpoczęłyby biegu – a także w zakresie dopuszczalnej ilości kontroli w jednym czasie. W rezultacie sąd stwierdza, że przeprowadzenie kontroli podatkowej pod pozorem postępowania kontrolnego stanowi istotne naruszenie prawa, tj. art. 79 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, art. 31 ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej w związku z art. 283 § 1 ordynacji podatkowej, art. 284 § 1 ordynacji podatkowej, które miało istotny wpływ na wynik sprawy”.
Autor: Magdalena Podgórska