Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej skarbowej

– Praktycznie każdy z klientów naszej kancelarii, wobec którego wszczęto postępowanie przygotowawcze, jest od stycznia zainteresowany instytucją DPO w szczególny sposób i widać, że to zjawisko wręcz masowe – przyznaje Kacper Sołoniewicz, konsultant w departamencie kontroli podatkowych kancelarii Mariański Group. Jak dodaje, wynika to ze wzmożonych kontroli prowadzonych przez organy skarbowe i bardziej restrykcyjnego podejścia do rozliczeń podatników.

Michał Roszkowski, radca prawny, doradca podatkowy i partner w Accreo, przyznaje, że DPO jest często stosowanym środkiem karnym w postępowaniach karnych skarbowych, a patrząc na praktykę można powiedzieć, że jego popularność nie maleje. – Trudno się temu dziwić, skoro dla organu jego zastosowanie oznacza zdecydowane skrócenie czasu postępowania przygotowawczego i pożądany efekt – przyznanie się podejrzanego do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia karnego skarbowego oraz akceptację ustalonych warunków odpowiedzialności – mówi Michał Roszkowski. Innymi słowy, organ ma winnego, który akceptuje „karę” (środek karny), a statystki organu poprawiają się.

Magdalena Skop, starszy konsultant w Crido Taxand, też potwierdza, że gdy tylko jest to możliwe, kancelaria rekomenduje sprawcom DPO. – Wydaje się, że inni pełnomocnicy też będą częściej dostrzegać zalety tego rozwiązania i rekomendować je klientom – uważa ekspertka.

IFK Platforma Księgowych i Kadrowych

Co na to UKS

Ale rekomendacje i chęć poddania się DPO przez klientów nie oznaczają, że wyrok uniewinniający zostanie wydany, co potwierdzają urzędy kontroli skarbowej.

Przeprowadziliśmy minisondę wśród UKS-ów, z której wynika, że opisywane zjawisko nie przekłada się jeszcze na wyraźną tendencję dotyczącą liczby wyroków zezwalających na DPO. Co prawda w Zielonej Górze, Olsztynie czy Bydgoszczy z porównania danych za I kwartał 2015 r. i I kwartał tego roku wynika, że zainteresowanie wzrosło, ale nie można mówić o masowym wydawaniu wyroków zezwalających na DPO. Potwierdzają to także inne UKS-y.

Arnold Rzepecki, rzecznik prasowy UKS we Wrocławiu, przyznaje, że urząd w zeszłym roku i na początku tego roku nie odnotował wzrostu liczby DPO. Podobnie było w UKS w Łodzi. Z kolei jak mówi Karol Sarad, rzecznik prasowy UKS w Gdańsku, od kilku lat widać zmniejszenie DPO.

Skąd spadek wyroków w sprawie DPO, skoro zainteresowanie wśród podatników rośnie? – Przede wszystkim wynika to z kalibru spraw, jakie wykrywamy i prowadzimy. Obecnie, z uwagi na wysokość uszczupleń podatkowych, w większości spraw DPO nie jest możliwe – przyznaje Karol Sarad. Podatnicy muszą spełnić określone w przepisach warunki, a nie zawsze jest to możliwe.

Niewykluczone zatem, że właśnie z tego powodu, iż wiele spraw się po prostu nie kwalifikuje się do DPO zainteresowanie tą instytucją w kancelariach, w tym ilość składanych sprawie uniewinnienia wniosków, nie przekłada się na liczbę wydawanych wyroków (patrz rozmowa niżej). Choć z drugiej strony patrząc na analizę sporządzoną przez Crido Taxand (raport „Członkowie zarządu na celowniku organów skarbowych”) dokonaną na próbie orzeczeń sądów powszechnych w sprawach karnych skarbowych z 2014 r. i I kwartału 2015 r. widać, że instytucja DPO nie jest niszowa. W podanych okresach wystąpiła bowiem w 31 proc. przypadków wszystkich skazań.

Przewodnik po zmianach przepisów 2015/2016 dla firm

Ustawowe przesłanki

Wracając jednak do tego, że nie wszystkie sprawy mogą być objęte DPO, to na ciekawą rzecz zwraca uwagę Michał Roszkowski z Accreo. – Organy bez żadnej refleksji co do winy sprawcy i okoliczności popełnienia czynu zabronionego próbują wymusić jego zastosowanie (spotkałem się także ze swoistym szantażem – albo DPO, albo skrupulatne postępowanie przygotowawcze i postawienie zarzutów w szerszym zakresie). Nierzadko odbywa się to w sprawach, w których postępowanie w ogóle nie powinno być prowadzone ze względu na brak winy u podejrzanego – mówi ekspert. Tłumaczy, że wykorzystuje się tu niechęć podejrzanego do procesu karnego i chęć szybkiego załatwienia sprawy, nawet kosztem przyznania się w okolicznościach wątpliwych co do jego odpowiedzialności.

Korzyści dla obu stron

Z perspektywy podejrzanego instytucja DPO przynosi wymierne korzyści. – Skraca proces karny oraz zabezpiecza przed nieprzewidywalnością wyroku po wniesieniu ewentualnego aktu oskarżenia – tłumaczy Michał Roszkowski. A Magdalena Skop dodaje, że w wielu przypadkach DPO jest dla sprawcy najkorzystniejszym rozwiązaniem, ponieważ wyrok zezwalający na DPO nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego. W efekcie osoba, która dobrowolnie poddała się odpowiedzialności, jest formalnie niekarana. – To szczególnie istotne dla członków zarządu – mówi Magdalena Skop. Wiele ustaw niepodatkowych przewiduje bowiem obostrzenia dla podmiotów gospodarczych, których urzędujący członkowie zarządu są osobami prawomocnie skazanymi.

– Jednak z innej strony, osoba, która skorzystała z DPO, jest osobą skazaną, co oznacza, że jest uznana winną popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego – stwierdza ekspertka Crido. Powoduje to pewien dyskomfort po stronie osób, które miałyby skorzystać z DPO. Często nieprawidłowości w rozliczeniach nie wynikają z celowego działania, ale są wynikiem błędnej interpretacji przepisów lub rozbieżnego orzecznictwa czy stanowiska organów podatkowych. – Tymczasem skorzystanie z DPO jest równoznaczne z przyznaniem się do umyślnego nieprzestrzegania prawa – stwierdza Magdalena Skop. ©?

Podstawa prawna:

Ustawa z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.).

Łukasz Zalewski

 lukasz.zalewski@infor.pl