Jednakże zakres tego prawa z racji podjętej inwestycji będzie miał zróżnicowany charakter.
Jan Kowalski jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku VAT. Identycznie jego małżonka. Wspólnie dokonują budowy budynku, który w części przeznaczony będzie na ich cele mieszkaniowe, w części zaś wyodrębniona zostaje część usługowa, która służyć będzie prowadzonym działalnościom gospodarczym. Inwestycja realizowana będzie we własnym zakresie, metodą gospodarczą. W części usługowej możliwe będzie wyodrębnienie pomieszczeń wspólnych, takich jak korytarze, sanitariat oraz pomieszczeń odrębnych, służących każdej z działalności.
Na gruncie omawianego przypadku pojawia się wiele kwestii wymagających rozważenia:
1. Jak powinny być wystawione faktury dokumentujące zakup towarów i usług związanych z realizowaną inwestycją, aby możliwe było odliczenie podatku naliczonego przez każdego z małżonków?
2. Czy jeden oryginał faktury będzie uprawniał każdego z małżonków do ewidencjonowania dokonanych zakupów w prowadzonych ewidencjach oraz kto powinien go przechowywać?
3. Jak rozliczać wydatki związane z budową budynku, który w części będzie wykorzystywany do działalności gospodarczej małżonków, a w części wykorzystywany w celach prywatnych?
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług małżonkowie nie są uznawani za jeden podmiot podatkowy.
Każdy z małżonków wykonując samodzielne czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT jest odrębnym podatnikiem tego podatku, w konsekwencji jest zobowiązany do odrębnego prowadzenia rejestrów dla potrzeb podatku od towarów i usług oraz składania deklaracji VAT-7 dotyczących wyłącznie czynności podejmowanych w ramach swojej działalności.
Przechodząc do odpowiedzi na pierwsze z postawionych wyżej pytań niezbędna jest analiza przepisów określających wymogi dotyczące wystawiania faktur oraz elementów jakie faktury powinny zawierać.
Przepis art. 106 ust. 1 ustawy o VAT stanowi, iż podatnicy są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy.
Z kolei § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług określa, że faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej:
1) imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy;
2) numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 10 i 11;
3) numer kolejny faktury oznaczonej jako "FAKTURA VAT";
4) dzień, miesiąc i rok wystawienia faktury, a w przypadku, gdy data ta różni się od daty sprzedaży, również datę sprzedaży; w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży, pod warunkiem podania daty wystawienia faktury;
5) nazwę (rodzaj) towaru lub usługi;
6) miarę i ilość sprzedanych towarów lub zakres wykonanych usług;
7) cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto);
8) wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto);
9) stawki podatku;
10) sumę wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu;
11) kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku;
12) kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem.
Polecamy: Kiedy można rozliczyć się wspólnie z małżonkiem
Treść przywołanych przepisów nie określa zakazu wystawiania faktury na więcej niż jeden podmiot, w konsekwencji nabywcą towaru lub usługi może być więcej niż jedna osoba, jednakże dane zawarte w fakturze muszą umożliwiać jednoznaczną ich identyfikację.
Odnosząc powyższe do opisanego wyżej przykładu faktury dokumentujące sprzedaż powinny być wystawiane na obojga małżonków jako osobnych nabywców, z których każdy powinien być identyfikowany z imienia i nazwiska oraz numeru NIP.
Odnosząc się do drugiego z przedstawionych zagadnień przywołać należy zapis § 19 ust. 1 i 2 w/w rozporządzenia Ministra Finansów, zgodnie z którym obliguje się wystawcę faktury i faktury korygującej do jej wystawienia w co najmniej dwóch egzemplarzach.
Oryginał faktury otrzymuje nabywca, a kopię zatrzymuje sprzedawca. Dokonując wspólnego nabycia towaru lub usługi otrzymana faktura dokumentująca te czynności przechowywana może być przez któregokolwiek z małżonków.
Nie stoi przy tym nic na przeszkodzie by drugi z małżonków, posiadał kserokopię oryginalnej faktury. Podstawę odliczenia kwoty podatku naliczonego i tak stanowić będzie oryginał faktury VAT.
Polecamy: Jak rozliczać koszty w czasie
Pamiętać jedynie należy o tym, iż na podatniku ciążyć będzie obowiązek udowodnienia istnienia oryginału faktury i wskazania miejsca, w którym się znajduje. Dokumenty zaś przechowywane powinny być w sposób umożliwiający łatwe ich odszukanie (§ 21w/w rozporządzenia).
Przechodząc natomiast do prawa odliczenia podatku naliczonego - zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 86 ustawy o podatku VAT, podatnik może obniżyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w sytuacji, gdy występuje związek z poniesionymi wydatkami, a czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi z tytułu prowadzonej działalności.
Jednocześnie w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi prawo takie nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
Polecamy: serwis VAT
W omawianym przypadku w związku z poniesionymi wydatkami przez małżonków na nabycie towarów i usług związanych z budową części usługowej budynku, przysługiwać będzie prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentującymi je, w zakresie w jakim wydatki te związane będą z wykonywaniem czynności opodatkowanych.
Jeśli w powierzchni budynku uda się wyodrębnić pomieszczenia używane wyłącznie do celów jednej działalności gospodarczej i da się wyodrębnić wydatki ponoszone w związku z tymi pomieszczeniami - podatnikowi będzie przysługiwało pełne prawo odliczenia podatku naliczonego.
W pozostałym zakresie, gdy wydatki dotyczą części wspólnych przysługiwać będzie prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego stanowiącej równowartość 50 % kwoty podatku. W konsekwencji wydatki poniesione na zakup towarów i usług w związku z budową części mieszkalnej z prawa takiego korzystać nie będą.
Każdy z małżonków powinien w rejestrach prowadzonych dla potrzeb podatku VAT oraz deklaracjach podatkowych ująć podatek naliczony w odpowiedniej przysługującej dla danej działalności części. Właściwym przy tym jest sporządzenie opisu procentowego udziału podatku podlegającego odliczeniu z tytułu prowadzonej przez każdego z małżonków działalności.
Dodatkowo należy zauważyć, iż ciężar rzetelnego rozliczenia wydatków związanych z budową budynku, w części przeznaczonej na potrzeby działalności, a w części na cele mieszkaniowe, jak również wybór metody umożliwiający prawidłowe określenie tych proporcji spoczywa na podatniku (art. 90 ust. 1 ustawy o VAT).
Źródło: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 12 sierpnia 2009 r. (nr ITPP1/443-490/09/DM)